Szymanowska Korwin, Stanisława

Szymanowska Korwin Stanisława, *18 (st. stylu) VII 1884 Orłówka (Ukraina), †7 XII 1938 Warszawa, polska śpiewaczka (sopran liryczno-koloraturowy), siostra Karola Szymanowskiego. Podstawy wykształcenia muzycznego wyniosła z domu rodzinnego i ze szkoły Neuhausów w Elizawetgradzie (obecnie Kirowohrad). W latach 1903–06 uczyła się śpiewu we Lwowie u Zofii Kozłowskiej, uczennicy F. Crespi w Mediolanie. W 1906 debiutowała w Operze Lwowskiej w Opowieściach Hoffmanna J. Offenbacha, w 1907 na estradzie Filharmonii Warszawskiej; przez 4 sezony występowała z Operą Lwowską we Lwowie i Krakowie. Od IX 1914 przebywała z mężem Stefanem Bartoszewiczem i córką Aliną (1911–1925) w Lozannie, uczyła śpiewu, występowała w operze i koncertowała; tamże w 1918 uczestniczyła jako ekspert przy egzaminach śpiewu wirtuozowskiego w konserwatorium. Jesienią 1919 wróciła do Polski, w 1920 śpiewała w Warszawie, we Lwowie i w Krakowie. Często występowała za granicą: w 1921 w operze w Rydze, w 1922 na recitalach w Paryżu, Wiedniu i Pradze, w 1923 w Rydze, w 1924 w Mediolanie i Konstantynopolu, w latach 1927–28 w Paryżu, Genewie, Frankfurcie, Pradze, Rzymie, Wiedniu i Berlinie, w 1930 w Wiedniu, Genewie, Bukareszcie i Liège. Prowadziła działalność pedagogiczną; od 1928 współpracowała z kierowanym przez B. Rutkowskiego Muzycznym Ogniskiem Wakacyjnym Liceum Krzemienieckiego, a następnie z Organizacją Ruchu Muzycznego (ORMUZ). W latach 1934–37 wystąpiła z H. Sztompką na kilkudziesięciu koncertach objazdowych i audycjach szkolnych. Uczyła śpiewu prywatnie, także w Konserwatorium Warszawskim (15 IX 1923–18 I 1927), w Szkole Muzycznej Towarzystwa Muzycznego w Lublinie (1 X 1929–30 VI 1931), konserwatorium im. M. Karłowicza w Wilnie (1 X 1935–31 III 1937) oraz w Śląskim Konserwatorium Muzycznym w Katowicach (od 1 II 1938). Towarzyszyła ostatnim chwilom życia K. Szymanowskiego w sanatorium w Lozannie. Po raz ostatni wystąpiła w Katowicach na 5 tygodni przed śmiercią, zmarła 7 XII 1938 na raka żołądka. 1931 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.

Szymanowska dysponowała głosem o pięknej barwie, choć niewielkim wolumenie, którego brak rekompensowała mistrzowską techniką wokalną, muzykalnością i inteligencją interpretacji. Doskonale operowała dynamiką i wycyzelowaną artykulacją, dyscyplinę rytmiczną łączyła z nieskazitelnie czystą intonacją i finezyjnym stosowaniem tempa rubato. Śpiewała zawsze z pamięci w oryginalnych językach (francuski, włoski, niemiecki, rosyjski, hiszpański, czeski), zachowując nienaganną dykcję. Do perfekcji opanowała już rzadko kultywowaną sztukę belcanta. Krytycy polscy i zagraniczni podkreślali jej wyjątkową muzykalność i wyczucie stylu muzycznego. Rodzaj głosu nie predestynował Szymanowskiej do wielkich osiągnięć na scenie operowej, jednak jej kreacje wyróżniały się subtelną interpretacją psychologiczną postaci. Niuansom interpretacyjnym muzyki brata poświęciła wiele uwagi w swej publikacji Jak należy śpiewać utwory Karola Szymanowskiego.

Zakres repertuaru Szymanowskiej przedstawia się imponująco; śpiewała utwory ok. 100 kompozytorów – od muzyki dawnej po współczesną. Występowała w dziełach W.A. Mozarta (Uprowadzenie z Seraju, Così fan tutte, Bastien i Bastienne), G. Verdiego (Traviata, Rigoletto), G. Pucciniego (Tosca, Cyganeria, Madame Butterfly), G. Rossiniego (Cyrulik sewilski), C. Gounoda (Faust), R. Leoncavalla (Pajace), L. Delibes’a (Lakmé), J. Straussa (Zemsta nietoperza), S. Moniuszki (Halka, Verbum nobile). Na koncertach wykonywała arie z oper (zwłaszcza Mozarta), a przede wszystkim pieśni. W historii polskiej wokalistyki Szymanowska jest pierwszą europejskiej klasy pieśniarką, której recitale miały zawsze rangę wydarzenia artystycznego. Jej repertuar koncertowy – od początku bardzo zróżnicowany – poszerzył się po pobycie w Szwajcarii i występach w latach 1927–30. Obejmował twórczość wokalną z różnych epok i krajów, m.in. C. Monteverdiego, F. Cavallego, A. Scarlattiego, G. Paisiella, Rossiniego, O. Respighiego, J.S. Bacha, Ch.W. Glucka, F. Schuberta, R. Schumanna, J. Brahmsa, M. Regera, G. Mahlera, H. Wolfa, E. Griega, M. de Falli, A. Dargomyżskiego, S. Rachmaninowa, N. Rimskiego-Korsakowa, I. Strawińskiego, B. Brittena, A. Roussela. Zasługą Szymanowskiej było propagowanie w Polsce muzyki francuskiej (J.-B. Lully, J.-P. Rameau, G. Charpentier, P.A. Monsigny, A.-E.-M. Gretry, G. Bizet, C. Franck, G. Fauré, C. Debussy, M. Ravel i in.). Wiele miejsca w jej repertuarze zajmowała twórczość kompozytorów polskich (F. Chopin, S. Niewiadomski, Z. Noskowski, H. Opieński, H. Melcer-Szczawiński, L. Różycki, G. Fitelberg i inni).

Do historii muzyki polskiej przeszła Szymanowska jako niezrównana wykonawczyni pieśni K. Szymanowskiego, jej interpretacja budziła powszechny podziw. Była pierwszą i przez długi czas jedyną wykonawczynią prawie wszystkich jego pieśni i sopranowych partii w dziełach wokalno-instrumentalnych (wyjątek stanowiły Pieśni do słów Rabindranatha Tagore i III Symfonia). Potrafiła wniknąć w intencje muzyczne brata, zaś jej śpiew był dla kompozytora swoistym sprawdzianem, czy jego zamiar artystyczny został spełniony. Często zestawiała pieśni Szymanowskiego z różnych opusów, zwykle w kolejności chronologicznej, według zasady podobieństwa, dopełnienia lub kontrastu. Do cyklów wykonywanych przez Szymanowską w całości należały Pieśni miłosne Hafiza, Pieśni muezina szalonego i Słopiewnie, a także Rymy dziecięce i Pieśni kurpiowskie. „Jej wszystkie kreacje – pisał M. Kondracki – a zwłaszcza Słopiewnie i Pieśni muezina szalonego miały charakter rewelacji [...], wznosiła się na wyżyny rzadko osiągalne, gdzie słowo idealnie zespolone z dźwiękiem osiągało swój szczytowy wyraz”.

Literatura:

Szymanowski Karol: Korespondencja. Pełna edycja zachowanych listów od i do kompozytora, zebrała i oprac. T. Chylińska, t. 1: 1903–1919 wyd. 2 poszerz., uzup. i popr. Kraków 2007, t. 2: 1920–1926, Kraków 1984, t. 3: 1927–1931, Kraków 1997, t. 4: 1932–1937, Kraków 2002.

Catalogue du pensionnat du Sacré Coeur de Lemberg 1893–1938 oraz Elèves entrées au pensionnat depuis Vanné scolaire 1887–[jusqu’à 1912/13], Archiwum Prowincjalne Sacré Coeur w Warszawie, rkp. L-c-278 i L-c-290; „Journal de Genève”, dziennik, roczniki 1914–1919; “Gazette de Lausanne” dziennik, roczniki 1914–1919; E. Webersfeld Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera 1906–1918, Lwów 1917;

M. Kondracki Ś.P. Stanisława Korwin-Szymanowska, „Muzyka Polska” 1938 z. 12; W. Narusz Pod znakiem Tymoszówki. Wspomnienia o Stanisławie Szymanowskiej, „Kronika Polski i Świata” 1938 nr 49; Asper Cienie i blaski. Śp. Stanisława Korwin-Szymanowska, „Myśl Narodowa” 1938 nr 54; H. Woźnica Wybitni wokaliści (...) Stanisława Korwin-Szymanowska (...) jak ich pamiętam z moich kontaktów śląskich, „Rocznik Katowicki” t. 14, 1988; C. Tappolet La vie musicale a Genève au dix-neuvième siècle (1814–1918), Genève 1972; Anna Wypych-Gawrońska Lwowski teatr operowy i operetkowy 1872–1918, Kraków 1999; A. Merdas RSCJ Zamysły Jego Serca. Zgromadzenie Sacré Coeur w Polsce, Warszawa 2000; M. Woźna-Stankiewicz Sztuka wokalna Stanisławy Szymanowskiej, w: Karol Szymanowski w perspektywie kultury muzycznej przeszłości i przyszłości muzycznej, red. Zbigniew Skowron, Kraków 2007; T. Mazepa, L. Mazepa Szkice z dziejów wokalistyki we Lwowie, Wrocław 2008; M. Komorowska Za kurtyną lat. Polskie teatry operowe i operetkowe 1918–1939, Kraków 2008;T. Chylińska Pierwsze lata Stanisławy Szymanowskiej w Szwajcarii (fragmenty z przygotowywanej biografii śpiewaczki), w: Muzyka jest zawsze współczesna. Studia dedykowane Profesor Alicji Jarzębskiej, red. M.Woźna-Stankiewicz, A. Sitarz. Kraków 2011; T. Chylińska Stanisława Szymanowska „Prowadziłam intensywne życie i bardzo moje życie lubiłam”, Kraków 2014; K. Michałowski, T. Chylińska Karol Szymanowski. Katalog tematyczny dzieł, Kraków 2023.