Wood, Henry

Wood [Uud] Sir Henry Joseph, *3 III 1869 Londyn, †19 VIII 1944 Hitchin (Hertfordshire), angielski dyrygent. Od najmłodszych lat wzrastał w atmosferze domowego muzykowania. Ojciec, z zawodu optyk i ekspert w dziedzinie modelarstwa, udzielał się jako wiolonczelista amator i tenor w chórze kościoła St. Sepulchres w Londynie. Tamże Wood zajmował się grą na organach pod kierunkiem E. Lotta i G. Coopera. Od 12. roku życia zastępował organistę podczas nabożeństw, a w 1883 (mając 14 lat) dał pierwszy recital organowy. Podczas kameralnych koncertów domowych występował jako pianista, skrzypek i altowiolista. Studia muzyczne odbył w latach 1886–88 w Royal Academy of Music w Londynie u E. Prouta (kompozycja), Ch. Steggala (organy) i W. Macfarrena (fortepian). Do 1889 działał jako organista i pianista akompaniujący śpiewakom, uczniom M.P. Garcíi, u którego sam pobierał lekcje śpiewu. W IX 1889 podjął obowiązki dyrektora muzycznego w trupie operowej Arthura Rousbeya, w 1891 pełnił analogiczną funkcję w Carl Rosa Opera Company, współpracował także z A. Sullivanem przy wystawieniu jego opery Ivanhoe (Royal English Opera House) oraz wystawił Kopciuszka G. Rossiniego z trupą G. Burns i L. Crotty’ego. W 1892 dyrygował pierwszym angielskim wystawieniem Eugeniusza Oniegina P. Czajkowskiego (Olympic Theatre w Londynie), w 1896 wystawił w Londynie operę Ch. Stanforda Shamus O’Brien, kończąc zarazem działalność dyrygenta operowego.

Na estradzie symfonicznej Wood debiutował 10 VIII 1895, inaugurując w Queens Hall w Londynie istniejący do dziś letni festiwal koncertów promenadowych (Promenade Concerts, obecnie The Henry Wood Promenade Concerts lub BBC Proms), z którym był związany do końca życia. Po raz ostatni dyrygował koncertem Proms (transmitowanym przez BBC) 28 VII 1944. Za granicą występował rzadko, mimo sukcesów, jakie odnosił na koncertach w Berlinie i Paryżu (1899), Nowym Jorku (1904 z New York Philharmonic Orchestra), Zurychu (1921), Los Angeles (1925–26, 1934) i Bostonie (1934). Całą energię poświęcił zespołom brytyjskim. Występował na festiwalach w Wolverhampton, Londynie, Birmingham, Norwich i Sheffield (1902–11), był stałym dyrygentem Queens Hall Orchestra (1895–1914), New Queens Hall Orchestra (1914–27), BBC Symphony Orchestra (1927–44) i Royal Liverpool Philharmonic Orchestra (1913–42). Od 1923 prowadził orkiestrę i klasę dyrygentury w Royal Academy of Music w Londynie. Uhonorowany został m.in. tytułem szlacheckim (1911), złotym medalem Royal Philharmonic Society (1921) i doktoratem honoris causa uniwersytetu w Oksfordzie (1926).

Wood uznawany jest — obok E. Elgara — za odnowiciela muzyki angielskiej. Jego zasługą, jako twórcy Promenade Concerts, jest przede wszystkim zmiana stylu odbioru muzyki, pozyskanie masowego audytorium oraz odnowienie symfonicznego repertuaru. Dokonał prawykonań Fünf Orchesterstücke Schönberga (Londyn 1912) oraz licznych utworów kompozytorów angielskich, m.in. A. Baxa, B. Brittena, F. Deliusa, E. Elgara i R. Vaughana Williamsa, który dedykował mu Serenade to Music (1938). Na estrady brytyjskie wprowadził utwory Mahlera (m.in. symfonie: I, 1903, IV, 1905, VIII, 1930), Debussy’ego, Ravela, Janáčka, Sibeliusa, R. Straussa, Bartóka, Hindemitha oraz kompozytorów rosyjskich, którymi od czasu pierwszego małżeństwa (1898) z sopranistką Olgą Urusową (†1909) był żywo zainteresowany; wykonał po raz pierwszy w Wielkiej Brytanii m.in. utwory Czajkowskiego, Rimskiego-Korsakowa, Skriabina (Prometeusz, 1913, Koncert fortepianowy fis-moll, z udziałem kompozytora, 1914), Rachmaninowa, Strawińskiego, Prokofiewa, Szostakowicza (symfonie: VII, 1942, VIII, 1944). Ideałem wykonawczym była dla niego sztuka dyrygencka A. Nikischa. Będąc podobnym perfekcjonistą, egzekwował skrupulatnie rękopiśmienne oznaczenia i określenia wykonawcze, które sam wprowadzał do materiałów orkiestrowych, nie pozostawiając muzykom żadnego marginesu dowolności i odstępstwa od koncepcji dyrygenta. „Hołd serdeczny i pełen podziwu” złożył mu Strawiński w Kronikach mego życia (Kraków 1974), wspominając wspólny koncert w Londynie w 1934 „pod jego nieomylną batutą”.

W cieniu dyrygenckiej działalności Wooda pozostawała twórczość kompozytorska, którą zajmował się głównie w latach 1888–96. Napisał m.in. 2 symfonie, oratorium (Dorothea 1889), operę komiczną (Zuleika 1890), kilka operetek, które nie znalazły uznania, pieśni oraz liczne opracowania, m.in. pierwszą (przed Ravelem) instrumentację Obrazków z wystawy M. Musorgskiego (1915). Jedynym popularnym utworem Wooda jest Fantasia on British Sea Songs (1905), wykonywana tradycyjnie na ostatnim koncercie festiwalu BBC Proms.

Literatura: R. Newmarch Henry Joseph Wood, Londyn 1904; G. Sampson Henry Joseph Wood, „Music and Letters” XXV, 1944; Sir Henry Wood. Fifty Years of the Proms, red. R. Hill, C.B. Rees, Londyn 1944; Homage to Sir Henry Wood. A World Symposium, red. Th. Russell, F. Aprahamian, M. Grindea, Londyn 1944; J. Wood (J. Linton) The Last Years of Henry Joseph Wood, przedm. M. Sargent, Londyn 1954; R. Pound Sir Henry Wood. A Biography, Londyn 1969; H. Reinold Music for Sixpence. Sir Henry Wood und die Londoner Promenadenkonzerte, „Neue Zeitschrift für Musik” CXXXI, 1970; D. Cox The Henry Wood Proms, Londyn 1980; D. Lambourn Henry Wood and Schoenberg, „The Musical Times” CXXVIII, 1987; A. Jacobs Henry Joseph Wood. Maker of the Proms, Londyn 1994, 2. wyd. 1995.