Stern [stэ:rn] Isaac, *21 VII 1920 Krzemieniec, †22 IX 2001 Nowy Jork, amerykański skrzypek. W 1921 rodzina Sternów wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych i osiedliła się w San Francisco. Pierwsze lekcje muzyki Stern pobierał u matki, w latach 1928–31 kształcił się w zakresie gry skrzypcowej u R. Pollacka i L. Persingera, w latach 1932–37 u N. Blindera w San Francisco Conservatory. Debiutował, mając 15 lat, w Koncercie d-moll na 2 skrzypiec BWV 1043 J.S. Bacha (z Blinderem). W 1936 wystąpił z San Francisco Symphony Orchestra pod batutą P. Monteux (Koncert skrzypcowy D-dur Brahmsa) oraz z Los Angeles Philharmonic Orchestra pod dyrekcją O. Klemperera (Koncert skrzypcowy D-dur Czajkowskiego). W 1937 koncertował w Town Hall, a w 1943 w Carnegie Hall w Nowym Jorku. W 1944 dwukrotnie wystąpił z New York Philharmonic Orchestra pod dyrekcją D. Mitropoulosa. W latach 1943–44 brał udział w koncertach dla wojsk alianckich. W 1945 dokonał pierwszych nagrań dla wytwórni Columbia. Od festiwali w Lucernie (1948), Prades (1950–52) i Edynburgu (1953) rozpoczął występy w krajach europejskich, odrzucając konsekwentnie zaproszenia na koncerty w Niemczech; w 1956 i 1961 odbył tournées po ZSRR. Gościł także w Izraelu, Japonii, Afryce Południowej i Australii, ugruntowując swoją pozycję najwybitniejszego amerykańskiego skrzypka. Dokonał prawykonań m.in. koncertów W. Schumana, G. Rochberga, K. Pendereckiego (1977), H. Dutilleux, P.M. Daviesa. Stern był muzykiem wszechstronnym; obok kariery solistycznej (na recitalach towarzyszył mu A. Zakin) zyskał uznanie jako kameralista. W 1961 założył trio fortepianowe z E. Istominem i L. Rosem, które działało do śmierci Rose’a (1984). W 1987 stworzył nowe trio fortepianowe z E. Axem i Yo Yo Ma, a następnie kwartet fortepianowy z udziałem skrzypka J. Lareda. Występował z P. Casalsem, A. Schneiderem, W. Primrosem, P. Tortelierem. Przyjaźnił się z D. Ojstrachem, z którym dokonał słynnego nagrania 5 podwójnych koncertów skrzypcowych A. Vivaldiego (z Philadelphia Orchestra pod batutą E. Ormandyego, Columbia 1955 i 1959) o uderzająco jednolitej interpretacji obu wykonawców. Grę Sterna cechowała niezwykła swoboda techniczna, witalność i kreatywność. Słynął z wysoce ekspresyjnych interpretacji, szczególnie utworów romantycznych, i ze znakomitego kontaktu z publicznością. Większość nagrań Sterna została wydana na płytach Sony Classical. Obejmują one m.in. sonaty Mozarta, Bartóka (z Y. Bronfmanem), Brahmsa, Prokofiewa (z A. Zakinem), Schuberta (z D. Barenboimem), koncerty Beethovena, Brahmsa, Dvořáka, Hindemitha i C.A. Nielsena. Stern brał udział w realizacji filmów muzycznych: fabularnych – Humoresque (reż. J. Negulesco, 1946), Tonight we Sing (rola E. Ysaÿe’a, reż. M. Leisen, 1953), Fiddler on the Roof (nagranie ścieżki dźwiękowej, reż. N. Jewison, 1971) oraz dokumentalnych, z których From Mao to Mozart. Issac Stern in China (reż. M. Lerner 1979), rejestrujący podróż Sterna po Chinach, został nagrodzony Oscarem (1981).
Stern uczestniczył intensywnie w amerykańskim życiu muzycznym. W 1960 objął funkcję prezesa Carnegie Hall Corporation, ocalając tę salę koncertową przed zburzeniem; w 1964 współtworzył National Endowment for the Arts. Wykształcił wielu skrzypków, m.in. I. Perlmana, S. Mintza i P. Zukermana. Uhonorowany został licznymi nagrodami i odznaczeniami, m.in. Grammy Lifetime Achievement Award (1987), American Eagle Award (1987), komandorią orderu Legii Honorowej (1990), Presidential Medal of Freedom of the U.S. (1992), The Order of the Rising Sun (1997) i Polar Music Award (2000). Otrzymał tytuł doktora honoris causa wielu uczelni, m.in.: Curtis Institute of Music w Filadelfii, Juilliard School of Music w Nowym Jorku oraz Columbia, Harvard i Oxford University.
Literatura: I. Stern, Ch. Potok My First 79 Years, Nowy Jork 1999, wyd. niem. Meine ersten 79 Jahre, tłum. P.A. Schmidt, Bergisch Gladbach 1999.
