Klemperer [klˊem~] Otto, *14 V 1885 Wrocław, †6 VII 1973 Zurych, niemiecki dyrygent. Studiował grę fortepianową pod kierunkiem J. Kwasta w konserwatorium we Frankfurcie n. Menem, a następnie dyrygenturę i kompozycję u H. Pfitznera w Klindworth-Scharwenka Konservatorium w Berlinie. W 1905 poznał Mahlera, który wywarł znaczny wpływ na rozwój jego kariery. W 1907 z polecenia Mahlera objął w Deutsches Landestheater w Pradze funkcję chórmistrza, a następnie dyrygenta, debiutując Wolnym strzelcem Webera. W latach 1910–12 był kapelmistrzem w Hamburgu, później w Bremie, Strasburgu, Kolonii i Wiesbaden, zyskując stopniowo renomę jednego z najwybitniejszych niemieckich dyrygentów swojego pokolenia. W 1927 objął dyrekcję drugiej sceny Staatsoper mieszczącej się w Teatrze Krolla w Berlinie. W 1931 Opera Krolla została z powodów politycznych zamknięta, lecz w ciągu 4 sezonów Klemperer zdążył wystawić tam szereg wybitnych współczesnych dzieł, m.in. Strawińskiego, Schönberga, Hindemitha, Janačka i Weilla, jak też wykonać wiele nowych utworów symfonicznych. W 1933 prowadził w Staatsoper spektakl Tannhäusera na 50-lecie śmierci Wagnera, lecz wkrótce potem z powodu żydowskiego pochodzenia musiał emigrować do Stanów Zjednoczonych. W latach 1933–39 był dyrygentem orkiestry filharmonii w Los Angeles, studiując zarazem kompozycję u A. Schönberga; występował też ze słynnymi orkiestrami z Nowego Jorku, Filadelfii i Pittsburgha. W 1939 przeszedł ciężką operację guza na mózgu, po której został częściowo sparaliżowany. Po kilku latach podjął na nowo działalność dyrygencką. W latach 1947–50 był dyrektorem muzycznym opery w Budapeszcie; ustąpił z tego stanowiska, gdy komunistyczne władze poczęły ograniczać swobodę artystyczną poczynań. W 1955 został głównym dyrygentem orkiestry Philharmonia w Londynie, z którą dokonał licznych nagrań płytowych. Prowadził też i reżyserował szereg przedstawień w Covent Garden (Fidelio Beethovena, Czarodziejski flet Mozarta, Lohengrin Wagnera). Po śmierci Furtwänglera (1954) i wycofaniu się Toscaniniego z działalności koncertowej Klemperer uznany został za najwybitniejszego odtwórcę repertuaru symfonicznego kompozytorów austriackich i niemieckich. Sam zrezygnował z działalności koncertowej w 1972.
Wykonawcze kreacje Klemperera odznaczały się monumentalnym formatem, heroiczną siłą ekspresji oraz doskonałym wyczuciem architektonicznych proporcji. Celował zwłaszcza w odtwarzaniu dzieł Beethovena, Brahmsa i Mahlera. Wśród jego kompozycji znajduje się m.in. opera Cel (Das Ziel), 6 symfonii, 9 kwartetów smyczkowych oraz szereg pieśni. Opublikował Meine Erinnerungen an Gustav Mahler, Zurych 1960 (tłum. ang. Minor Recollections, Londyn 1964).
Literatura: P. Heyworth Conversations with Klemperer, Londyn 1973; P. Heyworth Otto Klemperer. His Life and Time, t. 1: 1885–1933, Londyn 1983.
