logotypes-ue_ENG

Peters, Carl Friedrich

Biogram i literatura

Peters Carl Friedrich, *30 III 1779 Lipsk, †20 XI 1827 Sonnenstein (Bawaria), niemiecki księgarz. Jego nazwisko od ponad 200 lat nosi firma wydawnicza, założona 1 XII 1800 w Lipsku p.n. Bureau de Musique (z własną sztycharnią, drukarnią i sklepem z drukami i instrumentami muzycznymi) przez F.A. Hoffmeistra (1754–1812) i A. Kühnela (1770–1813). Opublikowali oni pierwsze zbiorowe wydanie dzieł fortepianowych i organowych J.S. Bacha, kwartety i kwintety Mozarta oraz utwory Haydna i Beethovena. Od 1805 Kühnel sam prowadził firmę p.n. Neuer Verlag des Bureau de Musique von Kühnel; według drukowanego katalogu z 1812 wydał szkoły M. Clementiego, J.B. Cramera, I. Pleyela, J.G. Albrechtsbergera, P. Rodego, R. Kreutzera i L. Mozarta oraz dzieła Beethovena, Cherubiniego, Haydna, Mozarta, Hoffmeistra, Spohra, Spontiniego i 4 tomy Neues historisch-biographisches Lexicon der Tonkünstler E.L. Gerbera. Peters nabył firmę od spadkobierców Kühnela 1 IV 1814, nazwał ją Bureau de Musique von C.F. Peters i przez 13 lat kontynuował politykę wydawniczą poprzednika, drukując rozpoczęte edycje i rozszerzając asortyment o dzieła J. Hummla, G.Ch. Grosheima, A.A. Klengla i F. Riesa. Warunki polityczne nie sprzyjały rozwojowi firmy, nękany trudnościami pod koniec życia Peters trafił do przytułku. Po jego śmierci wydawnictwo kupił w 1828 fabrykant Carl Gotthelf Böhme (*24 I 1785 Burgstädt, †20 VII 1855 Lipsk) i odtąd firma już nigdy nie wróciła do rodziny Petersów, jakkolwiek do dziś zachowała swą pierwotną nazwę. Böhme we współpracy z C. Czernym i M. Hauptmannem wydawał nadal dzieła J.S. Bacha, m.in. podjął inicjatywę 9-tomowego wydania wszystkich jego dzieł organowych pod redakcją F.C. Griepenkerla i F.A. Roitzscha. Böhme w testamencie utworzył z firmy fundację, którą kierował A.Th. Whistling pod nadzorem rady m. Lipska, od której w 1860 wydawnictwo kupił księgarz berliński J. Friedländer. Zainicjował on unowocześnianie procesu drukarskiego przez zastosowanie litografii.

W 1863 współwłaścicielem i kierownikiem firmy został Max Abraham (*3 VII 1831 Gdańsk, †8 XII 1900 Lipsk), który już w pełni wykorzystał wynalazek litograficznej prasy drukarskiej, a w 1867 nadał firmie nazwę Edition Peters. Dzięki wzmożonej produkcji i obniżce kosztów, we współpracy z C.G. Röderem wydał najważniejsze dzieła z wszystkich gatunków muzyki klasycznej i współczesnej, także opracowania cieszące się zainteresowaniem muzyków amatorów, a wydawnictwo szybko zyskało międzynarodową sławę. W 1878 wydał dzieła F. Mendelssohna, w 1880 F. Chopina, w 1887 R. Schumanna. W 1881 nabył od E. Griega prawo wyłączności publikowania jego utworów. Dzięki kontaktom zawodowym i przyjaźniom z muzykami i pedagogami, którzy służyli mu pomocą w edycjach, wydał dzieła R. Wagnera, J. Brahmsa, M. Brucha, M. Moszkowskiego i Ch. Sindinga. W zielonej oprawie ukazywały się wydawnictwa wolne od praw autorskich, natomiast różową oprawę miały dzieła, na których wydanie nabył prawa wydawnicze. W 1876 kupił wydawnictwo G. Heinzego, łącznie z firmą F. Whistlinga i B. Friedela, w 1886 wydawnictwo G.W. Körnera, a 1893 firmę wdowy po F. Whistlingu. 1 X 1893 Abraham utworzył bibliotekę muzykologiczną p.n. Musikbibliothek Peters, którą w 1901 wraz z budynkiem przekazał w charakterze fundacji władzom miejskim Lipska (w 1953 Musikbibliothek Peters przyłączono do biblioteki miejskiej w Lipsku). W 1895 Abraham wydał pierwszy zeszyt „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters”, który wychodził do 1940, redagowany kolejno przez E. Vogla, R. Schwartza, K. Tauta i E. Schmitza. Z czasopismem współpracowali m.in.: G. Adler, H. Besseler, F. Blume, E. Bücken, F. Chrysander, A. Einstein, F.G. Feilerer, H. Kretzschmar, H. Mersmann, H.J. Moser, H. Riemann, C. Sachs, A. Schering i J. Wolf. Wznowiony w 1956, ukazywał się w Lipsku jako „Deutsches Jahrbuch der Musikwissenschaft” pod redakcją W. Vettera, w 1978 przywrócono rocznikowi tytuł pierwotny.

Od 1891 jako tajny radca handlowy pracował w wydawnictwie siostrzeniec Abrahama, Henri Hinrichsen (*5 II 1868 Hamburg, †30 IX 1942 Oświęcim). W 1894 został współwłaścicielem, a po śmierci Abrahama jedynym właścicielem wydawnictwa, rozwijając je dzięki dalekowzrocznej polityce edytorskiej i zamiłowaniu do sztuki. W 1903 i 1905 nabył prawa wydawnicze do pieśni J. Wolffa, w 1918 kupił wydawnictwo J. Rietera-Biedermanna i uzyskał prawa wydawnicze do dzieł G. Mahlera, H. Pfitznera, M. Regera (1928), A. Schönberga, R. Straussa (1932). Od 1930 zaczął wydawać teksty źródłowe, wznawiając jednak stale wydania muzyki klasycznej. Zasłużył się też założeniem fundacji, która w 1926 umożliwiła nabycie kolekcji Heyerliche Musikinstrumenten Sammlung z Kolonii dla instytutu muzykologii uniwersytetu w Lipsku.

Najstarszy syn Henriego, Max Hinrichsen (*6 VII 1901 Lipsk, †17 XII 1965 Londyn) został współwłaścicielem firmy w 1931, ale już w 1937 przeniósł się do Londynu, gdzie w następnym roku założył filię p.n. Hinrichsen Edition Ltd. Wydawał główne dzieła dawnych i współczesnych kompozytorów angielskich. W latach 1944–61 nieregularnie ukazywał się „Hinrichsens Musical Year Book”, zawierający dokumentację życia muzycznego i materiały dotyczące historii muzyki. W 1965 M. Hinrichsen jako pierwszy wydawca muzyczny został członkiem honorowym Trinity College of Music w Londynie. Po jego śmierci kierownictwo londyńskiej filii przejęła żona Carla (*15 V 1922 Lawrence, Kalifornia, †2 XII 2005 Londyn). W 1975 nazwę firmy zmieniono na Peters Edition. W 1976 dyrektorem firmy został Jonson Dyer, a w 1995 Nicholas Riddle.

Drugi syn Henriego, Walter Hinrichsen (*23 IX 1907 Lipsk, †21 VII 1969 Nowy Jork), w 1936 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, w 1948 założył C.F. Peters Corporation w Nowym Jorku i kierował nią do końca życia. Oprócz własnej produkcji publikował wydawnictwa innych firm amerykańskich i pełnił w Stanach Zjednoczonych rolę przedstawiciela wielu oficyn europejskich. Korporacja wydawała m.in. dzieła: J. Cage’a, H. Cowella, F. Peetersa, A. Czeriepnina i H. Villi-Lobosa. W. Hinrichsen był również właścicielem Henmar Press Inc. oraz Talzehn Music Corporation w Nowym Jorku. Po jego śmierci wydawnictwo prowadziła żona Evelyn (*30 XI 1910 Chicago, †2005), nadal utrzymując firmę na wysokim poziomie; jej syn Henry Hans Hinrichsen przejął firmę w 1978, następnie w 1983 Stephen Fischer i w 1998 Nicholas Riddle (równocześnie dyrektor filii w Londynie).

Najmłodszy syn Henriego, Hans Joachim Hinrichsen (*22 VIII 1909 Lipsk, †18 IX 1940 Perpignan), przystąpił do firmy w Lipsku w 1933, ale w 1939 wraz ojcem musiał ją opuścić z powodu prześladowań nazistowskich. Po ich śmierci w obozach zagłady właścicielami wydawnictwa byli synowie Henriego Max i Walter, lecz firmą kierował Johannes Petschull (*8 V 1901 Diez an der Lahn, †9 I 2001 Falkenstein), który od 1939 był jej współwłaścicielem, a w 1940 wykupił także wydawnictwo H. Litolffa. Działania wojenne spowodowały zniszczenie większości produkcji wydawniczej, ale już w III 1947 firmę uruchomiono; w 1949 firma w Lipsku została znacjonalizowana, a dotychczasowi właściciele utracili prawo własności i powstało wydawnictwo Volkseigener Betrieb Edition Peters pod przymusowym zarządem państwowym. W latach 1949–69 firmą w Lipsku kierował Georg Hillner (*19 VI 1896 Lipsk), od 1969 do 1983 Bernd Pachnicke (*8 V 1938 Drezno), od 1983 Norbert Molkenbur (*15 IV 1938, †6 XII 2009). Obok wznowień pozycji z dawnych katalogów wydawano tu cenione na świecie publikacje urtekstowe od Vivaldiego do Skriabina oraz w szerokim zakresie utwory współczesne, promując głównie kompozytorów ze wschodniej Europy. Równocześnie działała reaktywowana w 1950 przez W. i M. Hinrichsenów oraz J. Petschulla we Frankfurcie n. Menem firma zachodnia p.n. C.F. Peters, która wydawała głównie muzykę operową i chóralną (serie «Das Singwerk» i «Canticum») i wydania źródłowe (m.in. serię «Das Erbe Deutscher Musik»), również kolportowała wydawnictwa firmy VEB Edition Peters z Lipska. W 1971 wydawnictwo we Frankfurcie n. Menem połączono z wydawnictwem M.P. Bielajew. W 1974 dołączyło do spółki Edition Schwamm. Po upadku muru berlińskiego w 1989 rozpoczęły się spory o własność firmy w Lipsku, ostatecznie przeszła ona w 1993 pod kontrolę firmy z Frankfurtu. Nadal zarządzał nią J. Petschull oraz Karl Rarisch, a dotychczasowy dyrektor firmy lipskiej Norbert Molkenburg został reprezentantem oddziału firmy w Lipsku.

W następnych latach podejmowano różne próby zjednoczenia odrębnych firm Petersa, w których ważną rolę odegrał dyrektor londyńskiej i nowojorskiej filii firmy N. Riddle. Firmy i ich właściciele osiągnęli porozumienie w 2010 roku, w wyniku którego powstała Edition Peters Group. Od tego czasu większość udziałów w Grupie należy do Fundacji Hinrichsena, założonej przez Carlę Hinrichsen w 1976 – co oznacza, że zyski z działalności wspierają edukację muzyczną i występy artystyczne – podczas gdy pozostała część jest własnością Christiana Hinrichsena, wnuka Waltera. Od 2011 coraz więcej oddziałów firmy była przenoszona do Lipska; w  2013 pomiędzy miastem Lipsk a spadkobiercami Henri Hinrichsena została zawarta umowa, w myśl której Peters Music Library znalazła stałe miejsce w Lipsku. W 2014 roku biuro we Frankfurcie zostało zamknięte, a Lipsk stał się ponownie główną siedzibą firmy.

Literatura: H. Lindlar Carl Friedrich Peters. Musikverlag. Zeittafeln zur Verlagsgeschichte 1800–1867–1967, Frankfurt n. Menem 1967; H.-M. Plesske Der Bestand Musikverlag Carl Friedrich Peters im Staatsarchiv Leipzig, Lipsk 1970; Edition Peters 1800–1975. Daten zur Geschichte des Musikverlages Peters, red. B. Pachnicke, Lipsk 1975; I. Lawford-Hinrichsen Music Publishing and Patronage – Carl Friedrich Peters. 1800 to the Holocaust, Kenton (Middlesex) 2000; S. Fetthauer, Musikverlage im „Dritten Reich“ und im Exil, 2nd ed., Hamburg 2007.