Ries, Franz Anton
Ries Ferdinand, ochrzczony 29 XI 1784 Bonn, †13 I 1838 Frankfurt n. Menem, niemiecki kompozytor i pianista, syn Franza Antona. Gry na skrzypcach i fortepianie uczył go początkowo ojciec, a gry na wiolonczeli B.H. Romberg. W 1801 po krótkich studiach u P. Wintera w Monachium udał się do Wiednia, gdzie uczył się kompozycji u J.G. Albrechtsbergera i gry na fortepianie u Beethovena, u którego pełnił nadto funkcje kopisty i sekretarza. Dzięki wsparciu Beethovena Ries uzyskiwał także zatrudnienie jako pianista i nauczyciel w domach wiedeńskiej arystokracji (m.in. u ks. C. Lichnowskiego). W 1804 zadebiutował jako koncertujący pianista, wykonując w Wiedniu III Koncert fortepianowy c-moll Beethovena z własną kadencją. W latach 1806–08 przebywał w Paryżu, następnie powrócił do Wiednia, ale nie dostał tam żadnej posady; poróżnił się też na pewien czas z Beethovenem. Od 1809 do 1813 odbywał tournées po Europie; koncertował z wielkim powodzeniem, m.in. w Hamburgu, Kopenhadze, Sztokholmie, a także w Petersburgu, gdzie występował wraz z B.H. Rombergiem. W latach 1813–24 mieszkał w Londynie, od 1814 występował regularnie w organizowanych przez J.P. Salomona Philharmonic Concerts, wysoko oceniany przez londyńską krytykę. Podczas tych koncertów propagował muzykę Beethovena (reprezentował również jego interesy w kontaktach z wydawcami angielskimi); często też wykonywano jego kompozycje. W 1814 poślubił Angielkę Harriet Mangean. Wysokie dochody oraz otrzymany spadek zapewniły mu niezależność materialną, toteż w 1824 powrócił do rodzinnej Nadrenii, osiedlając się w Bad Godesberg w pobliżu Bonn, skąd po 3 latach przeniósł się do Frankfurtu n. Menem. Tam działał do końca życia (poza pobytem w Akwizgranie 1834–36, gdzie był szefem orkiestry miejskiej i Singakademie) jako dyrygent (m.in. Cäcilienverein), a także organizator Niederrheinische Musikfeste.
Kompozycje Riesa wskazują na silny wpływ Beethovena. W jego obfitej spuściźnie dominują utwory kameralne i fortepianowe, w których skłaniał się ku formom typowym dla muzyki „salonowej”; te właśnie kompozycje zyskały znaczną popularność w całej Europie, wykonywał je m.in. młody F. Chopin. Ries jest współautorem jednej z pierwszych biografii Beethovena, która posiada dużą wartość źródłową.
Literatura: C. Hill The Music of Ferdinand Ries. A Thematic Catalogue, Armidale 1977; Ferdinand Ries. Briefe und Dokumente, wyd. C. Hill, Bonn 1982; C. Hill Ferdinand Ries. A Study and Addenda, Armidale 1982.
Instrumentalne:
8 symfonii
5 uwertur, m.in. Don Carlos op. 94, Die Braut von Messina op. 162, Overture and March op. 172
Koncert skrzypcowy op. 24
Koncert na 2 rogi i orkiestrę
na fortepian i orkiestrę:
8 koncertów fortepianowych
Concertino na fortepian i orkiestrę
3 cykle wariacji na fortepian i orkiestrę, m.in. Swedish National Airs op. 52 oraz na temat Rule Britannia op. 116
2 ronda na fortepian i orkiestrę
Polonaise op. 174 na fortepian i orkiestrę
Oktet op. 128 na fortepian i orkiestrę
Septet op. 25 na fortepian i orkiestrę (także w wersji na kwintet fortepianowy)
4 sekstety na fortepian i orkiestrę
6 kwintetów smyczkowych, m.in. Souvenir d’Italie op. 183
kwintet fortepianowy i inne utwory kameralne na 5 instrumentów
3 kwartety fortepianowe
26 kwartetów smyczkowych
6 kwartetów fletowych
6 triów fortepianowych
3 tria smyczkowe
na skrzypce i fortepian:
28 sonat na skrzypce i fortepian
Wariacje op. 111 na skrzypce i fortepian
na wiolonczelę i fortepian:
4 sonaty na wiolonczelę i fortepian
Wariacje op. 72 na wiolonczelę i fortepian
Rondo op. 113 na wiolonczelę i fortepian
na flet i fortepian:
5 sonat na flet i fortepian
Divertimento op. 62 na flet i fortepian
Rondo op. 85 nr 2 na flet i fortepian
Nokturn op. 89 na flet i fortepian
Polonez op. 119 na flet i fortepian
2 Fantazje op. 134 na flet i fortepian
Wariacje op. 152 na flet i fortepian
Sonata op. 29, na klarnet/skrzypce i fortepian
na róg/wiolonczelę i fortepian:
Sonata op. 34 na róg/wiolonczelę i fortepian
Rondo op. 113 nr 2 na róg/wiolonczelę i fortepian
fortepianowe:
14 sonat na fortepian
ok. 40 rond na fortepian
49 cykli wariacji na fortepian
15 fantazji na fortepian
22 walce na fortepian
4 marsze na fortepian
tańce, etiudy i inne drobne utwory na fortepian
na fortepian na 4 ręce:
3 sonaty na fortepian na 4 ręce
11 cykli wariacji na fortepian na 4 ręce
5 polonezów na fortepian na 4 ręce
11 marszy na fortepian na 4 ręce
Grande Introduction i Rondo op. 135 na 2 fortepiany
Wokalno-instrumentalne:
pieśni, m.in.:
6 pieśni op. 32, sł. J.W. Goethe
4 pieśni op. 179, sł. G. Byron
oratoria:
Der Sieg des Glaubens op. 157
Die Könige in Israel op. 186
Requiem na chór i orkiestrę
utwory chóralne
motety
***
Ifigenie auf Aulis, scena na sopran i orkiestrę
Sceniczne:
opery:
Die Räuberbraut, libretto G. Döring wg C.W. Häsera, wyst. Frankfurt n. Menem 1828
The Sorceress, libretto E. Fitzball, wyst. Londyn 1831, wersja niemiecka pt. Liska, oder die Hexe von Gyliensteen, wyst. Kolonia 1832
Eine Nacht auf dem Libanon, libretto C.M. Heigel, fragm. wyst. Paryż 1837
Praca
Biographische Notizen über L. van Beethoven, z F.G. Wegelerem, Koblencja 1838, przedr. Hildesheim 1972