Messager, André

Messager [mesaż’ɛ] André-Charles-Prosper, *30 XII 1853 Montluçon, †24 II 1929 Paryż, francuski kompozytor, pianista, organista i dyrygent. W latach 1869–74 uczył się muzyki w Ecole de Musique Classique et Religieuse u E. Gigouta (harmonia) i C. Loreta (organy). Pobierał także lekcje u Saint-Saënsa i Faurégo, z którymi łączyła go długoletnia przyjaźń. Po ukończeniu szkoły był organistą lub chórmistrzem w kościołach: St Sulpice (1874), St Paul-St Louis (1881), Ste Marie des Batignolles (1882–84). W 1876 jego Symfonia A-dur zdobyła I nagrodę w konkursie organizowanym przez Société des Auteurs et Compositeurs de Musique, a w 1879 kantata Prométhée enchaîné zyskała II nagrodę Ville de Paris. Działalność artystyczną wiązał Messager z teatrem, jako dyrygent i kompozytor. W latach 70. dyrygował i pisał balety dla Folies-Bergères, a w 1880 prowadził przez jeden sezon Eden-Théâtre w Brukseli. W 1883 na zamówienie wydawnictwa Enoch dokończył operetkę F. Bernicata François-les-Bas-Bleux, która odniosła olbrzymi sukces i zainspirowała Messagera do sięgnięcia po ten gatunek. W 1886 paryska Opéra wystawiła jego balet Les deux pigeons, który cieszył się długo zainteresowaniem publiczności. W latach 90. operetki Messagera zyskały popularność zarówno we Francji, jak i Wielkiej Brytanii (m.in. La basoche, Les p’tites Michu, Véronique). Poważniejsze utwory sceniczne (m.in. Madame Chrysanthème, Le chevalier d’Harmental) wzbudziły słabe zainteresowanie, co skłoniło Messagera do chwilowego wycofania się ze sceny. Osiadł wówczas w Maidenhead (Berkshire) ze swą drugą żoną Alice Maude Davies (kompozytorka występująca pod pseud. Hope Temple). Powrócił jednak do intensywnej działalności scenicznej dzięki sukcesowi Les p’tites Michu i nominacji na dyrektora Opéra-Comique (1898–1903); wystawił tam Peleasa i Melizandę Debussy’ego i sam poprowadził premierę. Na przełomie wieków mniej komponował ze względu na swe obowiązki służbowe i działalność dyrygencką, która przyniosła mu sławę i uznanie. Szczególnie ceniono jego wykonania dzieł Wagnera, Mozarta i Musorgskiego. Fascynacja muzyką Wagnera, zrodzona w okresie podróży do Bayreuth w latach 80., okazała się niezwykle trwała. Messager wykonywał jego utwory nawet w latach I wojny światowej, m.in. podczas tournée z orkiestrą Société des Concerts du Conservatoire po Argentynie, co zostało ostro skrytykowane we Francji. Messager pełnił różne funkcje kierownicze w Covent Garden (1901–07), Opéra (1907–14) oraz ponownie w Opéra-Comique (1919–20). Dyrygował orkiestrami Concerts Lamoureux (1905), Société des Concerts du Conservatoire (1908–19) oraz Ballets Russes (1924). Jako dyrygent promował nie tylko współczesnych kompozytorów francuskich (Debussy, Fauré, Ravel), ale i dawną muzykę (Gluck, Rameau). Po I wojnie światowej ponownie zwrócił się w stronę kompozycji, powstały wówczas Monsieur Beaucaire i L’amour masqué. W 1923 został przewodniczącym Société des Auteurs et Compositeurs Dramatiques, w 1926 członkiem Institut de France, a w 1927 odznaczono go medalem Legii Honorowej. Messager pisał także artykuły muzyczne do „Le Figaro”, „Musica”, „Comoedia”, „Le Gaulois”, „La Grande Revue”. Jako pianista nie występował publicznie. Został pochowany na cmentarzu Passy obok Faurégo i Debussy’ego.

Messager zyskał sławę jako dyrygent i kompozytor muzyki scenicznej, w zakresie której próbował różnych gatunków. Jego dzieła cechuje subtelna orkiestracja, inwencja melodyczna, preferencja rytmiki tanecznej. Operetki Messagera wyrosłe z tradycji Offenbacha, Hervégo i Lecocqa stanowią ostatnie stadium rozwoju tego gatunku. Obok dzieł nawiązujących do tradycji XIX w. występują także kompozycje zwiastujące nowy styl (Les p’tites Michu, Véronique). Utwory Messagera nie przetrwały jednak próby czasu, tylko nieliczne posiadają pełne nagrania ( Véronique, Fortunio i Coups de roulis). Messager odegrał ważną rolę jako animator życia muzycznego we Francji.

Literatura: André Messager par… André Messager, „Musica” LXXII, 1908; H. Février André Messager, mon maître, mon ami, Paryż 1948; M. Augé-Laribé André Messager, musicien de théâtre, Paryż 1952; J. Wagstaff André Messager. A Bio-Bibliography, Westport 1991.