logotypes-ue_ENG

Messager, André

Biogram i literatura

Messager [mesaż’ɛ] André-Charles-Prosper, *30 XII 1853 Montluçon, †24 II 1929 Paryż, francuski kompozytor, pianista, organista i dyrygent. W latach 1869–74 uczył się muzyki w Ecole de Musique Classique et Religieuse u E. Gigouta (harmonia) i C. Loreta (organy). Pobierał także lekcje u Saint-Saënsa i Faurégo, z którymi łączyła go długoletnia przyjaźń. Po ukończeniu szkoły był organistą lub chórmistrzem w kościołach: St Sulpice (1874), St Paul-St Louis (1881), Ste Marie des Batignolles (1882–84). W 1876 jego Symfonia A-dur zdobyła I nagrodę w konkursie organizowanym przez Société des Auteurs et Compositeurs de Musique, a w 1879 kantata Prométhée enchaîné zyskała II nagrodę Ville de Paris. Działalność artystyczną wiązał Messager z teatrem, jako dyrygent i kompozytor. W latach 70. dyrygował i pisał balety dla Folies-Bergères, a w 1880 prowadził przez jeden sezon Eden-Théâtre w Brukseli. W 1883 na zamówienie wydawnictwa Enoch dokończył operetkę F. Bernicata François-les-Bas-Bleux, która odniosła olbrzymi sukces i zainspirowała Messagera do sięgnięcia po ten gatunek. W 1886 paryska Opéra wystawiła jego balet Les deux pigeons, który cieszył się długo zainteresowaniem publiczności. W latach 90. operetki Messagera zyskały popularność zarówno we Francji, jak i Wielkiej Brytanii (m.in. La basoche, Les p’tites Michu, Véronique). Poważniejsze utwory sceniczne (m.in. Madame Chrysanthème, Le chevalier d’Harmental) wzbudziły słabe zainteresowanie, co skłoniło Messagera do chwilowego wycofania się ze sceny. Osiadł wówczas w Maidenhead (Berkshire) ze swą drugą żoną Alice Maude Davies (kompozytorka występująca pod pseud. Hope Temple). Powrócił jednak do intensywnej działalności scenicznej dzięki sukcesowi Les p’tites Michu i nominacji na dyrektora Opéra-Comique (1898–1903); wystawił tam Peleasa i Melizandę Debussy’ego i sam poprowadził premierę. Na przełomie wieków mniej komponował ze względu na swe obowiązki służbowe i działalność dyrygencką, która przyniosła mu sławę i uznanie. Szczególnie ceniono jego wykonania dzieł Wagnera, Mozarta i Musorgskiego. Fascynacja muzyką Wagnera, zrodzona w okresie podróży do Bayreuth w latach 80., okazała się niezwykle trwała. Messager wykonywał jego utwory nawet w latach I wojny światowej, m.in. podczas tournée z orkiestrą Société des Concerts du Conservatoire po Argentynie, co zostało ostro skrytykowane we Francji. Messager pełnił różne funkcje kierownicze w Covent Garden (1901–07), Opéra (1907–14) oraz ponownie w Opéra-Comique (1919–20). Dyrygował orkiestrami Concerts Lamoureux (1905), Société des Concerts du Conservatoire (1908–19) oraz Ballets Russes (1924). Jako dyrygent promował nie tylko współczesnych kompozytorów francuskich (Debussy, Fauré, Ravel), ale i dawną muzykę (Gluck, Rameau). Po I wojnie światowej ponownie zwrócił się w stronę kompozycji, powstały wówczas Monsieur Beaucaire i L’amour masqué. W 1923 został przewodniczącym Société des Auteurs et Compositeurs Dramatiques, w 1926 członkiem Institut de France, a w 1927 odznaczono go medalem Legii Honorowej. Messager pisał także artykuły muzyczne do „Le Figaro”, „Musica”, „Comoedia”, „Le Gaulois”, „La Grande Revue”. Jako pianista nie występował publicznie. Został pochowany na cmentarzu Passy obok Faurégo i Debussy’ego.

Messager zyskał sławę jako dyrygent i kompozytor muzyki scenicznej, w zakresie której próbował różnych gatunków. Jego dzieła cechuje subtelna orkiestracja, inwencja melodyczna, preferencja rytmiki tanecznej. Operetki Messagera wyrosłe z tradycji Offenbacha, Hervégo i Lecocqa stanowią ostatnie stadium rozwoju tego gatunku. Obok dzieł nawiązujących do tradycji XIX w. występują także kompozycje zwiastujące nowy styl (Les p’tites Michu, Véronique). Utwory Messagera nie przetrwały jednak próby czasu, tylko nieliczne posiadają pełne nagrania ( Véronique, Fortunio i Coups de roulis). Messager odegrał ważną rolę jako animator życia muzycznego we Francji.

Literatura: André Messager par... André Messager, „Musica” LXXII, 1908; H. Février André Messager, mon maître, mon ami, Paryż 1948; M. Augé-Laribé André Messager, musicien de théâtre, Paryż 1952; J. Wagstaff André Messager. A Bio-Bibliography, Westport 1991.

Kompozycje

Instrumentalne:

Symfonia A-dur 1875

ballada orkiestrowa Loreley, ok. 1880

Trois pièces na skrzypce i fortepian, Paryż 1897

fortepianowe:

Impromptu, Habanera, Menuet, Mazurka, Caprice polka, Valse, Pavane des fées, wszystkie wyd. Paryż 1889

Trois valses na 4 ręce, Paryż 1884

Souvenirs de Bayreuth 1899

Wokalno-instrumentalne:

Prométhée enchaîné, kantata, ok. 1877

Don ]uan et Haydée, kantata, ok. 1880

Nouveau printemps, cykl pieśni na głos i fortepian, sł. G. Clerc wg H. Heinego, Paryż 1885

Amour d’hiver, cykl pieśni na głos i fortepian, sł. A. Silvestre, Paryż 1911

liczne pojedyncze pieśni na głos i fortepian

Sceniczne (wyst. w Paryżu, jeśli nie zaznaczono inaczej):

opery komiczne:

La béarnaise, libretto E. Leterrier i A. Vanloo, wyst. 1885

Le bourgeois de Calais, libretto Dubreuil i Burani, wyst. 1887

La basoche, libretto A. Carré, wyst. 1890

Le chevalier d’Harmental, libretto wg A. Dumasa, wyst. 1896

Véronique, libretto G. Duval i A. Vanloo, wyst. 1898

Les dragons de l’impératrice, libretto G. Duval i A. Vanloo, wyst. 1905

komedie liryczne:

Madame Chrysanthème, libretto wg P. Lotiego, wyst. 1893

Fortunio, libretto wg A. de Musseta, wyst. 1907

komedie muzyczne:

La petite fonctionnaire, libretto A. Capus i X. Roux, wyst. 1921

L’amour masqué, libretto S. Guitry, wyst. 1923

operetki:

Le mari de la reine, libretto E. Grenet-Dancourt i O. Pradels, wyst. 1889

La fiancée en loterie, libretto C. de Roddaz i A. Douane, wyst. 1896

Les p’tites Michu, libretto G. Duval i A. Vanloo, wyst. 1897

Coups de roulis, libretto wg M. Larrouy, wyst. 1928

***

dramat liryczny Hélène, libretto P. Delair, wyst. 1891

legenda liryczna Béatrice, libretto wg C. Nodiera, wyst. Monte Carlo 1914

opera Monsieur Beaucaire, libretto wg B. Tarkingtona, wyst. Birmingham 1919

balety:

Fleur d’oranger 1878

Les vins de France 1879

Mignons et vilains 1879

Les deux pigeons 1886

Scaramouche 1891

Amants éternels 1893

Les chevalier aux fleurs 1897

Une aventure de la guimard 1900