Lasoń Aleksander, *10 XI 1951 Siemianowice Śląskie, polski kompozytor. W latach 1970–74 studiował w PWSM w Katowicach (muzyka rozrywkowa i jazzowa), w 1973–79 kontynuował studia u J. Świdra (kompozycja). Od 1975 uczy w filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie (od 1995 został profesorem) i PWSM w Katowicach, od 1991 w Akademii Muzycznej w Katowicach. W 1979 uczestniczył w międzynarodowym kursie kompozytorskim w Burgas, a w 1984 i 1988 w Kursach Nowej Muzyki w Darmstadt. W latach 1990–93 był przewodniczącym oddziału ZKP w Katowicach. Początkowo działał jako pianista improwizator, następnie poświęcił się kompozycji, czasami dyryguje własnymi utworami. Debiutował na arenie międzynarodowej w 1977 wykonaniem I Symfonii na festiwalu muzyki współczesnej Styryjska Jesień. Otrzymał wiele nagród krajowych i zagranicznych, m.in.: w 1976 II nagrodę na Konkursie Kompozytorskim im. G. Fitelberga za I Symfonię, w 1980 zajął I lokatę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu za I Symfonię i w 1988 otrzymał wyróżnienie za II Kwartet smyczkowy, w 1980 nagrodę im. Beethovena m. Bonn za II Symfonię „Concertante”. W latach 1987–89 uzyskał nagrodę-stypendium W. Lutosławskiego, napisał wtedy utwór symfoniczny Katedra.
Podstawową cechą wcześniejszej muzyki Lasonia jest migotliwość brzmieniowa. Obok rozwibrowanych współbrzmień w artykulacji tremolando stosuje kompozytor formuły toccatowe, repetycyjne, figuracyjno-gamowe – osiągając efekt falujących strumieni dźwięków czy kolorowego fajerwerku akordów. Zasadą kompozycyjną jest równowaga między grupami orkiestry i instrumentami, przy predylekcji do fortepianu, pełniącego funkcję koncertującą, kolorystyczną lub harmoniczną (basso continuo).
Stopniowo przewagę zyskuje myślenie linearne: melodyka o ciągłym, łukowym, kantylenowo-figuracyjnym charakterze, swobodna w rytmice, bogato ornamentowana; tworzy ona polifoniczne sploty lub ciągłą narrację muzyczną, przejmowaną przez kolejne instrumenty. Ramowa organizacja przebiegu czasowego zbliża muzykę Lasonia do aleatoryki rytmicznej W. Lutosławskiego.
Podstawą materiału dźwiękowego jest diatonika o modalnym zabarwieniu: specjalnie konstruowane skale o niejednoznacznym obliczu tonalnym, czasem ograniczone do 3 lub 5 dźwięków. W ściśle wyznaczonych odcinkach wykorzystywany jest pełny materiał 12-tonowy. Akordyka jest pochodną myślenia linearnego, opiera się na trójdźwiękach z dodanymi interwałami, akordach całotonowych, kwartowo-kwintowych, pentatonicznych. Ważną rolę odgrywa w kompozycji oś harmoniczna w postaci dźwięków i współbrzmień centralnych. Brzmienie jest najczęściej intensywne, gęste, nasycone, prowadząc do generalnej kulminacji o pełnej rozpiętości skalowej. Unikając efektów „niekonwencjonalnych”, kompozytor osiąga w ramach typowego aparatu wykonawczego wyjątkowe bogactwo kolorystyczne, cechy oryginalności i nowości.
W propozycjach formalnych ewoluuje Lasoń od tradycyjnych schematów cyklicznych (symfonia, kwartet smyczkowy, sonata), poprzez formę quasi-rondową (II Symfonia „Concertante”) do form swobodnych przebiegających w jednym ciągu narracji (Góry, Katedra). W formach koncertujących wyodrębnienie instrumentu solowego nie prowadzi do konfliktu dramatycznego i współzawodnictwa z orkiestrą; częściej mamy tu do czynienia z wtapianiem się w brzmienie orkiestry i subtelnym dialogowaniem z różnymi instrumentami.
Oblicze stylistyczne i estetyczne muzyki Lasonia wynika z reakcji na skrajny awangardyzm. Od młodzieńczej witalności, w której wyczuwa się ducha wczesnego Bartóka i Strawińskiego, ewoluuje ku ekspresyjnej głębi, powadze, wzniosłości. Efekty naturalistyczne, motywowane dążeniem do malowniczości muzyki (Koncert na fortepian improwizujący i 3 taśmy), czy inspiracje programowe nie oznaczają wyłomu w postawie estetycznej, preferującej muzykę czystą, absolutną.
Instrumentalne:
Sonata na skrzypce i fortepian, 1970
Impresje na fortepian i orkiestrę, 1974
I Sonata na skrzypce solo, 1975, wyd. Kraków 1980, 2. wyd. 1987, Darmstadt 1987
I Symfonia na instrumenty dęte, perkusję i 2 fortepiany, 1975, wyd. Monachium 1979, Kraków 1983
Muzyka kameralna nr 2 na fortepian, 2 rogi, trąbkę, puzon i tubę, 1976, wyd. Darmstadt 1986
Muzyka w czterech częściach na kontrabas i fortepian, 1977, wyd. Kraków 1980, 2. wyd. 1994, Darmstadt 1986
Muzyka kameralna nr 3 na 2 oboje, 2 rogi, 2 trąbki, tubę, perkusję i fortepian, 1978, wyd. Kraków 1979, Darmstadt 1985; 2. wersja 1991
Muzyka kameralna nr 1 „Stalowowolska” na fortepian i kwartet smyczkowy; 2. wersja 1978, wyd. Kraków 1983, Darmstadt 1985
II Symfonia „Concertante” na fortepian i orkiestrę, 1979, wyd. Kraków 1987, Darmstadt 1987
Góry na orkiestrę, 1980, wyd. Kraków 1987, Darmstadt 1987
I Kwartet smyczkowy, 1980, wyd. Kraków 1984, Darmstadt 1984
Kwintet „Wiosenny” na instrumenty dęte, 1981, wyd. Kraków 1985, Darmstadt 1986
Hymn i aria na orkiestrę smyczkową, 1983, wyd. Kraków 1994
II Sonata na skrzypce solo, 1984, wyd. Darmstadt 1985, Kraków 1987
Muzyka kameralna nr 5 „Cztery pory roku” na klarnet, puzon, fortepian, 5 skrzypiec, 3 altówki i 2 wiolonczele, 1984, wyd. Darmstadt 1986
Concerto „Pablo Casals in memoriam” na wiolonczelę i orkiestrę, 1985, wyd. Darmstadt 1987
Concertino na skrzypce i fortepian, 1986, wyd. Darmstadt 1986, Kraków 1993
II Kwartet smyczkowy, 1987, wyd. Darmstadt 1988, Kraków 1994
Katedra na orkiestrę, 1989, wyd. Darmstadt 1990
III Kwartet smyczkowy, 1993, wyd. Kraków 1995
III Symfonia „1999” na chór i orkiestrę, 1996-1997, dedyk. matce kompozytora Elżbiecie
Concerto festivo na skrzypce i orkiestrę, 1995
Relief dla Andrzeja na kwartet smyczkowy, 1995
Concerto „Harmonium” na akordeon amplifikowany i orkiestrę, 1995-2000, dedyk. M. Andrysek, wyd. Kraków PWM 2000
Credo na orkiestrę, 1997 (na zamówienie Państwowej Filharmonii w Poznaniu z okazji 50-lecia jej działalności), prawyk. Poznań 20 IX 1997, wyk. Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Poznańskiej, dyryg. M.J. Błaszczyk; wyd. Kraków 2000 PWM
2 plus 2 dla Witolda na skrzypce, wiolonczelę i dwa fortepiany, 1997, dedyk. W. Szalonek, prawyk. Katowice 2 III 1997, wyk. K. Lasoń (skrzypce), S. Lasoń (wiolonczela), A. Lasoń (fortepian), Al. Lasoń (fortepian); wyd. Kraków 2000 PWM
Kwartet smyczkowy nr 4 “Tarnogórski”, 2000, prawyk. Pałac w Rybnej 3 XII 2000, wyk. Kwartet Śląski, wyd. Kraków 2022 PWM
A Little Book na klarnet i smyczki, 2000-2001, wyd. Kraków 2001 PWM
VI Kwartet smyczkowy, 2005, prawyk. Katowice 9 VI 2005, wyk. Kwartet Śląski; wyd. Kraków 2009 PWM
AUKSO na orkiestrę smyczkową, 2006 (zamówione przez ZKP i FN), prawyk. Filharmonia Narodowa 6 III 2007, wyk. orkiestra AUKSO; wyd. Kraków 2007 PWM
VII Kwartet smyczkowy, 2007 (a zamówienie firmy PRO NOVUM w Katowicach z okazji jubileuszu 20-lecia jej istnienia), prawyk. Katowice 15 XI 2007, wyk. Kwartet Śląski; wyd. Kraków 2007 PWM
Called Back. Sacrificial Chanting and Playing to ANNA for 4 singing voices and string orchestra, 2008, prawyk. 23 XI 2008, wyk. The Hilliard Ensemble, Orkiestra Kameralna Miasta Tychy AUKSO, dyryg. Marek Moś; wyd. Kraków 2008 PWM
Laetatus sum – Gorczycki in memoriam na orkiestrę kameralną, 2013, prawyk. Bytom 12 X 2013, wyk. Orkiestra Muzyki Nowej, dyryg. Sz. Bywalec; wyd. Kraków 2016 PWM
TAO. V Symfonia „Koncertująca” na orkiestrę, 2015-2016, prawyk. Katowice 10 XI 2016, wyk. NOSPR, dyryg. Ch. Lyndon-Lee
Wokalno-instrumentalne:
7 pieśni na sopran i fortepian, sł. T. Snopkowska, 1973
3 pieśni na alt, obój, skrzypce, wiolonczelę i fortepian, sł. K. Iłłakowiczówna, 1983, wyd. Kraków 1988, Darmstadt 1989
Musica Sacra – Sanctus na cztery głosy śpiewane, organy i orkiestrę smyczkową, 1998 (na zamówienie miasta Skoczów z okazji III Panoramy Sztuki Chrześcijańskiej „Musica Sacra” ), prawyk. Podgórze k. Skoczowa 24 V 1998, wyk. Radiowa Orkiestra Symfoniczna w Krakowie, dyryg. A. Lasoń; wyd. Kraków 2002 PWM
Benedictus na chór mieszany a cappella, 2005, prawyk. Kraków 13 XI 2005, wyk. Chór Polskiego Radia, dyryg. W. Siedlik; wyd. Kraków 2005 PWM
Muzyka z taśmą:
Muzyka u Szekspira na baryton i taśmę, 1975
Koncert na fortepian improwizujący i 3 taśmy, 1976
Muzyka teatralna
Muzyka filmowa