Wolfsthal, Bronisław

Wolfsthal, Wolfstahl, Wolfstal, Wolstal Bronisław, *22 VII 1883 Kamieniec Podolski, †15 (5?) IX 1944 Warszawa, dyrygent, pianista, skrzypek, pedagog i kompozytor, syn Maurycego. Naukę gry na skrzypcach rozpoczął ok. 1888 pod pieczą ojca, gry na fortepianie dwa lata później. W 1899 uczył się prywatnie u T. Leszetyckiego w Wiedniu, studiował także w klasie mistrzowskiej E. Sauera w tamtejszym konserwatorium oraz w latach 1905–07 u R. Breithaupta w Berlinie, ponadto kształcił się w zakresie kompozycji pod kierunkiem H. Riemanna w Lipsku. Od 1908 do 1918 był profesorem klasy fortepianu w konserwatorium GTM we Lwowie, w latach 1907–08 prowadził Chór Technicki (byłych studentów Politechniki Lwowskiej), który dzięki niemu osiągnął wysoki poziom (koncert w Warszawie 1907). Dla tego i innych lwowskich chórów Bronisław Wolfsthal skomponował kilka pieśni (m.in. znaną Na Anioł Pański do sł. K. Tetmajera). Od 1908 do 1916 był chórmistrzem, następnie dyrygentem opery we Lwowie. W 1908 zbliżył się do lwowskiej grupy Młodej Polski, w środowisku artystycznym zwanej Kołem Muzycznym, i brał udział w serii odczytów. W latach 1911–12 uczył śpiewu operowego w założonym w 1903 ukraińskim Wyższym Instytucie Muzycznym we Lwowie. W 1918 dyrygował w Teatrze Powszechnym w Przemyślu, gdzie miał objąć stanowisko pierwszego dyrygenta planowanej sceny operowej.

Po I wojnie światowej Bronisław Wolfsthal osiadł w Warszawie i do 1939 prowadził klasę dyrygentury w Wyższej Szkole Muzycznej im. F. Chopina. W 1926 dyrygował po raz pierwszy w Volksoper w Wiedniu (Niziny E. d’Alberta, wg innych źródeł Tannhäuser R. Wagnera), poprowadził Halkę Moniuszki, którą przejął po E. Młynarskim, i do 1928 pełnił tam funkcję pierwszego dyrygenta; w Wiedniu pisano wtedy o nim jako o „nowym znawcy Wagnera” (M. Orlicz). 15 III 1929 debiutował na koncercie symfonicznym w Filharmonii Warszawskiej i pozostał w tej instytucji 8 lat, zyskując popularność m.in. na niedzielnych porankach symfonicznych. Współpracował z Teatrem Wielkim, tamże w 1934 wszedł do rady artystycznej, wspomagającej zarząd. Występował także w filharmonii i operze w Poznaniu (1929–31), Lwowie (1936 i 1939), Krakowie oraz odbył tournée po Czechosłowacji. Po I wojnie światowej chętnie wracał do Lwowa, gdzie występował na koncertach kameralnych, zwłaszcza z H. Ottawową, A. Sladkiem i J. Pulikowskim. Jego losy w latach II wojny światowej nie są znane. Zginął w 1944 na Woli w trakcie ewakuacji ludności Warszawy.

W opinii środowisk muzycznych w Polsce Bronisław był jednym z wybitniejszych polskich dyrygentów. Choć od młodych lat słynął z wysokich kwalifikacji i kultury artystycznej, w okresie międzywojennym nie otrzymał w Polsce stałego stanowiska. Apelowali o to Z. Jachimecki (1909), A. Wieniawski (1929), prasa warszawska (1930) i poznańska. Dyrygował wyłącznie gościnnie, niekiedy z pamięci, m.in. przedstawieniami Aidy G. Verdiego w Poznaniu (1929) i Warszawie (X 1934). Ceniono jego „wytworne interpretacje” muzyki nowszej (G. Mahler, A. Bruckner, R. Strauss, A. Honegger, C. Franck, P. Dukas, L. Różycki, H. Melcer). Dla recenzentów był kapelmistrzem „sugestywnym” i „porywającym” („Przegląd Muzyczny” 1930 nr 7/8), lecz „uznanym w kraju teoretycznie, [a] nie wyzyskanym w praktyce” („Przegląd Muzyczny” 1926 nr 6).

Żona Bronisława Wolfsthala, Jadwiga, z d. Żurek (*22 III 1892 Hnilice Wielkie k. Zbaraża, †21 IX 1977 Warszawa) była śpiewaczką (sopran). Studiowała w Wiedniu. W latach 20. występowała w operze i operetce we Lwowie oraz w wielu innych miastach w serii koncertów p.n. Opera dla Kresów Wschodnich. Po powrocie z kolejnego, kilkuletniego pobytu w Wiedniu od 1930 pracowała w Warszawie, występując w filharmonii i Polskim Radiu, ponadto uczyła śpiewu prywatnie i w szkołach muzycznych; do zajęć tych powróciła po II wojnie światowej. Prezentowała swoich uczniów na koncertach w Warszawie (m.in. 23 VI 1946). W 1953 przeszła na emeryturę; była członkiem SPAM. Pochowana została na cmentarzu w Wólce Węglowej w Warszawie.

Literatura: Leopoliana, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1893 nr 52 (zawiera skrócone recenzje z koncertu M. Wolfsthala 16 XI 1893 w Wiedniu z „Montags-Zeitung”, „Illustrierte Zeitung”, „Fremden-Blatt” i „Tagblatt”); J. Kleczyński Przegląd muzyczny, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1894 nr 6; Z ostatniej chwili, „Przegląd Muzyczny, Teatralny i Artystyczny” 1906 nr 9/10; Z. Jachimecki Opera w Krakowie, „Przegląd Polski” 1909 t. 173, 1911 t. 181, 1913 t. 189; M. Orlicz Popularność polskiej sztuki zagranicą, „Comoedia” 1926 nr 32; E.H. Mueller von Asow Deutches Musiker-Lexikon, Drezno 1929, 2. wyd. pt. Kürschners Deutscher Musiker-Kalender, z H.M. von Asow, Berlin 1954; A. Wieniawski Z życia muzycznego, „Rzeczpospolita” 1929 nr 75; S. Wininger Grosse jüdische National Biographie, t. 6, Czerniowce [1932], przedr. Nendeln 1979; Th. Stengel, H. Gerigk Lexikon der Juden in der Musik, Berlin 1941; Życie muzyczne w kraju, „Ruch Muzyczny” 1946 nr 15/16; J. Korolewicz-Waydowa Sztuka i życie. Mój pamiętnik, oprac. A. Gozdawa-Reutt, Wrocław 1958, 2. wyd. 1969; Almanach sceny polskiej 1977/78, Warszawa 1979; M. Fuks Muzyka ocalona. Judaica polskie, Warszawa 1989; L.T. Błaszczyk Życie muzyczne Lwowa w XIX wieku, „Przegląd Wschodni” 1991 t. 1, z. 4; L. Mazepa Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie, w: Lwów. Miasto, społeczeństwo, kultura. Studia z dziejów Lwowa, t. 2, red. H.W. Żaliński i K. Karolczak, Kraków 1998; A. Wypych-Gawrońska Lwowski teatr operowy i operetkowy w latach 1872–1918, Kraków 1999; M. Fuks Księga sławnych muzyków pochodzenia żydowskiego, Poznań 2003; L. i T. Mazepa Szlach do muzycznoji akademiji u Lwowi (‘droga do akademii muzycznej we Lwowie’), t. 1, Lwów 2003; L.T. Błaszczyk Żydzi w kulturze muzycznej na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, maszynopis.