Te Kanawa [te ka:naua] Dame Kiri, *6 III 1944 Gisborne (Nowa Zelandia), nowozelandzka śpiewaczka (sopran) maoryskiego pochodzenia. W latach 1966–68 odbyła studia wokalne u V. Rozsy w London Opera Centre. W 1969 wystąpiła na Camden Festival w Londynie, wykonując partię Eleny w La donna del lago G. Rossiniego. W 1970 podpisała kontrakt z Covent Garden, gdzie w 1971 odniosła duży sukces jako Hrabina w Weselu Figara W.A. Mozarta; również w tej roli wystąpiła w Lyonie i Santa Fe, a w 1973 na festiwalu w Glyndebourne. W 1974 śpiewała w Metropolitan Opera House w Nowym Jorku (Desdemona w Otellu G. Verdiego). Kolejno debiutowała na największych scenach operowych świata: w Paryżu (1975), Mediolanie i Sydney (1978), Salzburgu (1979), Wiedniu i Chicago (1980). Podziwiana była szczególnie za role w dziełach Mozarta (m.in. Fiordiligi w Così fan tutte, Pamina w Czarodziejskim flecie, Donna Elwira w Don Giovannim, także w filmowej wersji J. Loseya z 1979) oraz R. Straussa (tytułowa rola w Arabelli, Marszałkowa w Kawalerze srebrnej róży, Hrabina w Capricciu), G. Pucciniego (Mimi w Cyganerii, tytułowa rola w Tosce), G. Verdiego (Violetta w Traviacie, Amelia w Simon Boccanegra), a także jako Małgorzata w Fauście Ch. Gounoda, Micaëla w Carmen G. Bizeta i Tatiana w Eugeniuszu Onieginie P. Czajkowskiego. W 2002 w Waszyngtonie kreowała tytułową rolę w operze Vanessa S. Barbera.
Te Kanawa zawdzięcza sławę również koncertom, recitalom i spektakularnym występom, transmitowanym przez liczne radiofonie i stacje telewizyjne, jak ślub ks. Karola z Dianą Spencer w katedrze św. Pawła w Londynie (1981), koncert plenerowy dla 140 000 słuchaczy w Auckland (1990), prawykonanie The Liverpool Oratorio P. McCartneya w Liverpoolu (1991), koncert na plaży w Gisborne z okazji początku nowego roku (2000), występ otwierający Commonwealth Games w Melbourne (2006). Jej dyskografia obejmuje ok. 230 płyt i albumów CD oraz DVD (dla firm DG, EMI, Decca, Sony, Sony Pictures, Erato, Chandos i in.), w tym – oprócz oper – m.in. Vier letzte Lieder R. Straussa, arie koncertowe W.A. Mozarta, Chants d’Auvergne J. Canteloube’a, Les nuits d’été H. Berlioza, pieśni H. Duparca, G. Charpentiera, G. Faurégo, C. Debussy’ego, M. Ravela. Te Kanawa wzięła udział w nagraniach Ein deutsches Requiem J. Brahmsa, Mesjasza G.F. Händla, symfonii L. van Beethovena (IX) i G. Mahlera (IV), zrealizowała albumy z utworami J. Kerna, G. Gershwina, C. Portera, I. Berlina, L. Bernsteina, M. Legranda i in. Dużą popularność zdobyła jej płyta z kolędami i pastorałkami (Our Christmas Songs for You, z Th. Hampsonem i R. Alagną, 1996) oraz album Maori Songs (1999).
W 1982 Te Kanawa otrzymała tytuł Dame Commander of the Order of the British Empire. Odznaczona orderami Australii (1990) i Nowej Zelandii (1995), posiada honor, doktoraty wielu uczelni, m.in. uniwersytetów w Oksfordzie (1982) i Cambridge (1997). Jest honorowym członkiem Royal Academy of Music. W 2004 powstała fundacja jej imienia, promująca młodych muzyków z Nowej Zelandii.
Literatura: D. Fingleton Kiri, Londyn 1982, Nowy Jork 1983; G. Jenkins, S. D’Antal Kiri. Her Unsung Story, Londyn 1998.
