Sikorski, Kazimierz

Sikorski Kazimierz, *28 VI 1895 Zurych, †23 VII 1986 Warszawa, kompozytor, teoretyk i pedagog. W latach 1914–19 studiował w Szkole Muzycznej WTM (od 1919 Wyższa Szkoła Muzyczna im. F. Chopina), uzyskując dyplom z kompozycji w klasie F. Szopskiego, a w latach 1915–21 na Wydziale Filozoficznym UW, gdzie otrzymał absolutorium. W 1921 rozpoczął studia muzykologiczne u A. Chybińskiego we Lwowie; w tym samym roku został wykładowcą w Konserwatorium Muzycznym H. Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi. W latach 1925–26 i 1930 studiował kompozycję u N. Boulanger w Paryżu jako stypendysta MWRiOP. Od 1926 do 1927 wykładał teorię muzyki i kompozycję w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu. W latach 1927–39 był profesorem kompozycji i teorii muzyki w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie, w 1927–29 członkiem zarządu Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Muzyki w Warszawie, w 1929–39 nauczycielem przedmiotów teoretycznych i członkiem dyrekcji Wakacyjnego Ogniska Muzycznego w Krzemieńcu. Od 1940 do 1944 pełnił funkcję nauczyciela i wicedyrektora Staatliche Musikschule in Warschau, która w rzeczywistości była konspiracyjnym konserwatorium muzycznym z pełnym, przedwojennym programem nauczania. W latach 1941–44 był także członkiem sekcji muzycznej Konspiracyjnej Rady Teatralnej. Po wojnie pracował najpierw w PWSM w Łodzi: w 1945–59 jako profesor kompozycji i przedmiotów teoretycznych, w 1945–47 jako dziekan Wydziału Kompozycji, Teorii i Dyrygentury, w 1947-54 rektor. W latach 50. podjął też zajęcia w PWSM w Warszawie: w 1951–68 wykładał przedmioty teoretyczne i kompozycję, od 1955 jako profesor, od 1957 kierownik katedry harmonii i kontrapunktu, od 1957 do 1966 jako rektor. 24 V 1975 otrzymał w PWSM w Warszawie pierwszy w dziejach tej uczelni tytuł doktora honoris causa. Sikorski sprawował przez całe życie ważne funkcje kierownicze w wielu instytucjach i organizacjach muzycznych, a mianowicie pracował jako: 1928–29 członek Komisji Opiniodawczej MWRiOP, 1928–30 zastępca prezesa, od 1938 prezes sekcji polskiej MTMW, 1928–39 członek TWMP (przewodniczący Komisji Wydawniczej, 1935 członek zarządu, 1938 prezes), 1929–39 członek założyciel Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich (od 1932 członek zarządu) i Klubu Fachowej Prasy Muzycznej, 1932 członek jury konkursu olimpijskiego przed Olimpiadą w Los Angeles, 1935–39 wiceprezes sekcji muzyki poważnej ZAIKS, 1936–39 członek Rady Artystycznej Opery Warszawskiej, 1937–39 prezes Towarzystwa im. K. Szymanowskiego w Warszawie, 1928–33 i 1948–50 współredaktor „Kwartalnika Muzycznego”, 1934–39 współredaktor „Muzyki Polskiej”, od 1956 członek komitetu redakcyjnego „Rocznika Chopinowskiego” i Dzieł wszystkich S. Moniuszki, od 1952 członek Rady Programowej PWM, 1954–59 prezes ZKP, 1957–63 przewodniczący Komisji Programowej przedmiotu „wychowanie muzyczne” w szkołach ogólnokształcących, 1964 przewodniczący Rady Naukowej TIFC, 1972–80 prezes zarządu tegoż towarzystwa, 1963–66 członek Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego, 1965 przewodniczący Polskiej Rady Muzycznej. Był jurorem wielu konkursów kompozytorskich i przewodniczącym jury Międzynarodowych Konkursów Pianistycznych im. F. Chopina w Warszawie w 1970 i 1975. Przyznano mu członkostwa honorowe: w 1971 ZKP, w 1977 WTM, w 1983 Towarzystwa Muzycznego im. K. Szymanowskiego w Zakopanem, a w 1981 – prezesurę honorową TIFC.

Nagrody: 1935 Państwowa Nagroda Muzyczna, 1951 i 1975 nagrody ZKP, 1948 III nagroda na Konkursie im. K. Szymanowskiego w Katowicach za Allegro symfoniczne, 1951 nagroda państwowa II stopnia za muzykę do filmu Warszawska premiera, 1951 II nagroda na I Festiwalu Muzyki Polskiej w Warszawie za Koncert na róg i małą orkiestrę, 1955 nagroda II Festiwalu Muzyki Polskiej, 1955 nagroda państwowa I stopnia, 1955 nagroda MKiS za III Symfonię i Koncert na klarnet i orkiestrę, 1959 Nagroda Muzyczna m. st. Warszawy, 1964 nagroda MKiS I stopnia, 1981 Nagroda im. Jurzykowskiego. Odznaczenia: 1937 Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 1952 Złoty Krzyż Zasługi, 1955 Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, 1960 Order Sztandaru Pracy I klasy, 1966 Odznaka Tysiąclecia i Zasłużony Działacz Kultury, 1976 Łódzka Odznaka Honorowa, 1980 Zasłużony Nauczyciel PRL.

Jako kompozytor Kazimierz Sikorski wyszedł z kręgu tendencji postromantycznych, ale zawsze miał przychylny stosunek do nowej muzyki. Jego twórczość rozwijała się ewolucyjnie, od stylu późnoromantycznego (I Symfonia, Sekstet smyczkowy) do neoklasycznego (7 koncertów na instrumenty dęte) i nieawangardowej współczesności (Koncert na fagot i orkiestrę, oparty na technice dodekafonicznej). Utwory Sikorskiego cechuje bogactwo środków: prosta homofonia obok kunsztownej polifonii, archaizacja i częste wykorzystywanie polskiego folkloru, łączenie form ścisłych z walorami ekspresyjnymi i liryzmem (np. w III Symfonii, zaliczanej do największych osiągnięć kompozytora, barokowy schemat formalny i melodyka modalna zestawiona z neoromantyczną ekspresją). Jego dzieła odznaczają się logiczną konstrukcją i klarowną fakturą (pieśni chóralne a cappella). Kazimierz Sikorski był twórcą polskiej szkoły kompozytorskiej, w której akcent położony został na rozwój indywidualnych predyspozycji twórczych, popartych doskonałym opanowaniem warsztatu kompozytorskiego. Nie narzucał swym uczniom określonego stylu i akceptował ich próby odnalezienia się we współczesności. Uważał, że „…najważniejszą zasadą, jaka powinna obowiązywać każdego twórcę, bez względu na jego poszukiwania nowoczesności to zasada poszanowania tradycji, bez czego nie ma postępu.” (Z. Sierpiński Szczerość wypowiedzi). Wykształcił ok. 50 kompozytorów i teoretyków muzyki. Jego uczniami byli m.in.: G. Bacewicz, J. Bruzdowicz, T. Baird, J. Ekier, S. Kisielewski, A. Koszewski, Z. Krauze, J. Krenz, R. Maciejewski, A. Malawski, M. Małecki, B. Matuszczak, T. Paciorkiewicz, R. Padlewski, R. Palester, A. Panufnik, K. Regamey, K. Serocki, T. Sikorski, M. Spisak, H. Swolkień, A. Szaliński, A. Szałowski, M. Zalewski.

Kazimierz Sikorski ma wielkie zasługi w tworzeniu literatury pedagogicznej, zarówno praktycznej, jak i teoretycznej. Prawie cała jego twórczość kompozytorska pozostawała w ścisłym związku z działalnością pedagogiczną. Koncerty solowe, które są właściwie symfoniami koncertującymi, mają zarówno duże walory wykonawcze, jak i pedagogiczne. Sikorski zawsze interesował się sprawą wychowania muzycznego dzieci i młodzieży. Już w okresie międzywojennym uczestniczył w pracach Komisji Ustrojowo-Programowej MWRiOP i był współtwórcą reformy szkolnictwa muzycznego, którą zrealizowano dopiero w 1946. Bogatą wiedzę i doświadczenie pedagogiczne utrwalił w podręcznikach, które w okresie powojennym wypełniły dotkliwą lukę w potrzebach szkolnictwa muzycznego w Polsce. Jego podręczniki harmonii, kontrapunktu i instrumentoznawstwa stanowią znakomite kompendium teorii muzyki, przeznaczone raczej dla nauczyciela niż dla ucznia, dzięki niezwykle szczegółowemu i obszernemu potraktowaniu przedmiotu. Podjęte studia muzykologiczne i wieloletnie kontakty z A. Chybińskim przyniosły owocną współpracę redakcyjną w czasopismach muzykologicznych i edytorską w zakresie dawnej muzyki polskiej. Jego realizacje basso continuo w kilkudziesięciu opublikowanych utworach cechuje znakomita znajomość stylu i wysoki kunszt kontrapunktyczny. Spuścizna kompozytorska Sikorskiego znajduje się w BN w Warszawie.

Literatura: H. Feicht Kazimierz Sikorski jako teoretyk propedeutyki i kompozycji, „Studia Muzykologiczne” V, 1956; Z. Sierpiński Szczerość wypowiedzi, wywiad z Kazimierzem Sikorskim, „Tygodnik Demokratyczny” 1981 nr 15; Kazimierz Sikorski. Życie i twórczość. W 100-lecie urodzin Profesora, red. H. Kowalczyk i K. Jaraczewska-Mockałło, Warszawa 1995 (zawiera pełną bibliografię).