Logotypy UE

Paciorkiewicz, Tadeusz

Biogram i literatura

Paciorkiewicz Tadeusz, *17 X 1916 Sierpc, †21 XI 1998 Warszawa, polski kompozytor, organista i pedagog. Uczył się w Biskupiej Szkole Organistów w Płocku, w 1936–43 studiował grę na organach u B. Rutkowskiego, a w 1941 podjął studia kompozycji u K. Sikorskiego w Warszawie, które ukończył w 1951 w PWSM w Łodzi. Podczas okupacji pracował jako organista i nauczyciel muzyki w Warszawie i Nasielsku. W 1945 założył w Płocku szkołę muzyczną, którą kierował do 1949, w 1945 był jednym z założycieli Ludowego Instytutu Muzyki (LIM) w Łodzi. Od 1949 uczył w PŚSM i PWSM w Łodzi, od 1954 wykładał także w PWSM (od 1979 Akademia Muzyczna) w Warszawie, gdzie prowadził klasę kompozycji oraz nauczał przedmiotów teoretycznych; tamże: w 1966 profesor nadzwyczajny, w 1979 profesor zwyczajny, w latach 1961–69 i w latach 1978–81 dziekan Wydziału Kompozycji, Teorii i Dyrygentury, w latach 1969–71 rektor. Jego uczniami byli m.in.: Z. Bagiński, W. Łukaszewski, S. Moryto i M. Ptaszyńska. W 1986 przeszedł na emeryturę. Odznaczony Krzyżem Oficerskim (1979) i Komandorskim (1997) Orderu Odrodzenia Polski, w 1971 tytułem Zasłużonego Działacza Kultury oraz w 1985 tytułem Zasłużonego Nauczyciela PRL. Laureat licznych nagród: 1953 II nagroda na konkursie ZKP za Sonatinę na fagot i fortepian; 1968 i 1974 nagroda MON; 1969 nagroda państwowa III st. za twórczość operową; 1973 nagroda im. M. Lengowskiego za De Revolutionibus; 1979 nagroda Prezesa Rady Ministrów za Wycinanki z morskiej pianki; 1985 nagroda ZKP.

Twórczość Paciorkiewicza utrzymana w stylu późnoromantycznym, często nawiązująca do folkloru, jest stylistycznie jednolita. Powstawała głównie na zamówienie, dzięki czemu większość utworów była wykonywana. Cechuje ją dobre rzemiosło kompozycji i duża wszechstronność, bo obejmuje utwory solowe, chóralne, bogatą kameralistykę oraz dzieła oratoryjne i operowe. Ideologia artystyczna Paciorkiewicza przejawia się w zrównoważonej postawie wobec współczesności, którą kompozytor uznaje za kontynuację dorobku minionych epok. Stąd dominacja form klasycznych, nawiązanie do barokowej polifonii, a także wykorzystanie rozszerzonej tonalności. Utworem wiodącym w twórczości kompozytorskiej Paciorkiewicza jest monumentalne oratorium De Revolutionibus, ale na szczególną uwagę zasługuje jego twórczość kameralna oraz koncerty na instrumenty solo z orkiestrą, które stanowią wartościowy repertuar pedagogiczny. Spuścizna kompozytorska Paciorkiewicza znajduje się w BN w Warszawie.

Literatura: K. Jaraczewska-Mockałło T.P. Katalog twórczości i bibliografia, «Prace Biblioteki Głównej Akademii Muzycznej w Warszawie» nr 25, Warszawa 1998.

Kompozycje

Instrumentalne:

Wariacje na kwartet smyczkowy, 1946, wyd. Warszawa 1988

Sonata na organy, 1947, wyd. Kraków 1966, 2. wyd. 1976

Suita kurpiowska na małą orkiestrę, 1948

Uwertura, 1949

Sonatina koncertowa na fortepian, 1950, wyd. Kraków 1954

3 etiudy na fortepian, 1951

Improwizacja na harfę, 1951, wyd. Warszawa 1978

Kwintet na instrumenty dęte, 1951, wyd. Warszawa 1979

Mały tryptyk polski na fortepian, 1951, wyd. Warszawa 1952

I Koncert fortepianowy, 1952

Sonatina na fortepian, 1952, wyd. Kraków 1954, także w: Czytanki muzyczne, red. E. Altberg, z. 3, Kraków 1958, 9. wyd. 1990

I Symfonia, 1953

Sonatina na fagot i fortepian, 1953, wyd. Kraków 1956

II Koncert fortepianowy, 1954

Sonata na skrzypce i fortepian, 1954, wyd. Kraków 1961

Koncert skrzypcowy, 1955

Sonatina na 2 skrzypiec, 1955, wyd. Warszawa 1962

II Symfonia, 1957

Fantazja na skrzypce i fortepian, 1957, wyd. Warszawa 1983

4 kaprysy na klarnet i fortepian, 1960, wyd. Kraków 1962, 3. wyd. 1974

I Kwartet smyczkowy, 1960, wyd. Kraków 1964

Duet koncertujący na organy i fortepian, 1962, wyd. Warszawa 1974; 2. wersja, I Koncert organowy

Muzyka na harfę i 5 instrumentów dętych, 1963, wyd. Kraków 1978

Trio stroikowe na obój, klarnet i fagot, 1963, wyd. Kraków 1967

Uwertura radosna na małą orkiestrę, 1963; 2. wersja na orkiestrę dętą, 1965

Trio na flet, altówkę i harfę, 1966, wyd. Kraków 1970

I Koncert organowy, 1967 (wersja Duetu koncertującego na organy i fortepian)

Adagio i allegro na orkiestrę smyczkową, 1967

Divertimento na klarnet i fortepian, 1968, wyd. Kraków 1970, 2. wyd. 1982

Divertimento na klarnet i orkiestrę smyczkową, 1968

Fantazja gotycka na organy, 1968, wyd. Warszawa 1975

Fantazja żołnierska na orkiestrę dętą, 1968

Improwizacja na organy, 1968

Elegia na obój i orkiestrę smyczkową, 1969

Postludium na organy, 1969, wyd. jako Improvvisazione. Postludium, Kraków 1977

Melodie i rytmy na fortepian, 1970, z. 1, Kraków 1979, z. 2, Kraków 1987

Koncert na puzon i orkiestrę, 1971; 2. wersja z orkiestrą dętą, 1974, wyd. wyciąg fortepianowy, Kraków 1974

Mała suita na 4 waltornie, 1971, wyd. Warszawa 1974

Toccata I na organy, 1971, wyd. Warszawa 1975

6 miniatur na 4 puzony, 1972, wyd. Warszawa 1974

Kwintet fortepianowy, 1972, wyd. Warszawa 1973

Duet koncertujący na klarnet i fortepian, 1973, wyd. Warszawa 1974, Kraków 1978; 2. wersja na altówkę i fortepian, 1974

Sonata na wiolonczelę i fortepian, 1974, wyd. Warszawa 1977

Uwertura jubileuszowa na orkiestrę dętą, 1974

Toccata II na organy, 1975, wyd. Warszawa 1982

Tryptyk na harfę, 1975, wyd. Warszawa 1978

Koncert altówkowy, 1976

Chorał na 4 puzony, 1977

Tryptyk na organy, 1977, wyd. Kraków 1980

Uwertura uroczysta na orkiestrę dętą, 1977

Muzyka kameralna na 2 kwartety dęte blaszane, 1978, wyd. Warszawa 1985

Concerto alla barocco na klawesyn i małą orkiestrę, 1979

Impresje na altówkę, 1980

Koncert na harfę, flet i orkiestrę smyczkową, 1980

Preludia na kwintet dęty, 1980

Preludium na organy 1981, wyd. Warszawa 1982

II Kwartet smyczkowy, 1982, wyk. Warszawska Jesień 1986, wyd. Warszawa 2000

Koncert obojowy, 1982

Permutacje na flet, 1982

Koncert na 2 skrzypiec i orkiestrę, 1983

Andante na skrzypce i organy, 1984, wyd. Warszawa 1989

Koncert na dwoje skrzypiec i orkiestrę, 1984, dedyk. B. i K. Bruczkowskim

Moderato grazioso na fortepian i orkiestrę, 1984

Muzyka koncertująca na orkiestrę dętą, 1984

2 chorały na organy, 1985, wyd. Kraków 1995

3 małe preludia i fugi na organy, 1985, wyd. Kraków 1995

3 momenty muzyczne na 5 klarnetów, 1985

Koncert na trąbkę i orkiestrę, 1986

Refleksje na trąbkę i organy, 1987

II Koncert na organy i orkiestrę smyczkową, 1988

Aria na altówkę i organy, 1988

Decet na kwintet dęty i kwintet smyczkowy, 1988

Kwintet fletowy, 1988

Sonata na altówkę i fortepian, 1988

III Symfonia, 1989

Introdukcja I na organy, 1989, wyd. Bergamo 1997

Koncert na altówkę, organy i orkiestrę, 1990

Lauda Sion, dialogi na organy i harfę, 1990

Sekwencja na organy, 1990, Bergamo 1997

Andante calmato na wiolonczelę i organy, 1991

Introdukcja II na organy, 1991

Koncert na wiolonczelę i zespół kameralny, 1991

IV Symfonia, 1992

Kaprys na klarnet, 1995

Andante na skrzypce i altówkę, 1996

inne utwory pedagogiczne na fortepian

Wokalne:

Pieśni kurpiowskie na chór mieszany, 1946, wyd. Łódź 1947; 2. wersja na chór męski, 1990

Pieśni Maryjne na chór mieszany, 1947, wyd. Łódź 1947

Z chopinowskich pieśni na chór mieszany, sł. A. Oppman, 1948, wyd. Kraków 1949, 2. wyd. 1952

Pieśni o Mazowszu, Wiśle i Warszawie, kantata na chór mieszany, sł. W. Broniewski, 1952, wyd. Warszawa 1954

10 pieśni śląskich na chór mieszany, 1954, wyd. Kraków 1955

Pieśń o ojczyźnie na 3 głosy dziecięce a cappella, sł. K.I. Gałczyński, 1960; 2. wersja na chór męski, wyd. Warszawa 1990

Orfeusz w lesie, 6 pieśni na chór mieszany, sł. K.K. Baczyński, 1977, wyd. Kraków 1980

Ave Regina caelorum na chór mieszany, 1978, wyd. Bergamo 1992, także w: „Życie Muzyczne” 2000 nr 1/2 (Warszawa)

Mowo polska, pieśń na 3 głosy równe a cappella, sł. W. Broniewski, 1978, wyd. Warszawa 1979

Myśląc Ojczyzna, 2 pieśni na chór mieszany, sł. K. Wojtyła, 1982

Litania polska na chór mieszany, sł. J. Twardowski, 1984

Tryptyk warszawski na chór mieszany, sł. Z. Laukowski, L. Staff, Z. Kubiak, 1985, wyd. Warszawa 1986

Sen o żołnierzu, pieśń na chór mieszany, sł. K.I. Gałczyński, 1988

Pieśń o żołnierzach Westerplatte na chór męski a cappella, sł. K.I. Gałczyński, 2. wersja na chór mieszany, obie ok. 1993

Wokalno-instrumentalne:

Oda do młodości, kantata na 4 głosy solowe, chór i orkiestrę, sł. A. Mickiewicz, 1950; 2. wersja, 1981

Wycinanki z morskiej pianki, mała kantata na chór dziecięcy i 5 instrumentów dętych, sł. W. Słobodnik, 1956, wyd. Warszawa 1980

Ciężar ziemi, 5 pieśni na głos i fortepian, sł. W. Słobodnik, 1961, wyk. Warszawska Jesień 1961, wyd. Warszawa 1971; 2. wersja na głos i orkiestrę, 1967

Ojczyzna na chór mieszany i orkiestrę, sł. K.I. Gałczyński, 1961

Muzyka na sopran i orkiestrę smyczkową, 1966

Chłop, lis i pies, mała kantata na 5 głosów solowych, chór i zespół instrumentalny, sł. J. de La Fontaine, 1969

De Revolutionibus, oratorium na głosy solowe, recytatora, chór chłopięcy, chór mieszany, organy i orkiestrę, sł. S. Połom, 1972

Missa brevis na chór i organy, 1973

Psalmy Dawida na głos i organy, tłum. L. Staff, 1974

Śpiewy o Warszawie, kantata na głos i organy do słów różnych poetów, wyd. Warszawa 1981, 2. wersja na chór męski i orkiestrę, obie prawdopodobnie 1980

2 pieśni religijne na głos i organy, tekst liturgiczny, 1986

5 pieśni na głos i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1990

Ave Maria na głos i organy, 1991

Veni Creator na głos i organy, 1991

Psalm 150 „Laudate Dominum” na 5 głosów solowych lub 5-głosowy chór mieszany i organy, 1993

Sceniczne:

Legenda Warszawy, balet, libr. I. Turska, 1959; z tego suita na orkiestrę, 1960

Ushiko (Kochankowie), opera radiowa, libr. Z. Kopalko, 1962, wyk. radiowe Kraków 1963, wyst. Warszawa 1964

Romans gdański, opera, libr. W. Brégy wg Deotymy, 1964, wyst. Łódź 1968

Ligea, opera radiowa, libr. Z. Kopalko wg Herodota i Archilocha, 1967, wyk. Kraków 1967

muzyka teatralna i do słuchowisk radiowych

opracowania pieśni ludowych na głos i fortepian

Opracowania:

Hej, tam w polu na chór mieszany a cappella, 1945, wyd. Kraków 1953 PWM

Po cóżeście przyjechali na chór męski a cappella, wyd. Kraków 1956 PWM