Maksymiuk, Jerzy

Maksymiuk Jerzy Jan, *9 IV 1936 Grodno, polski dyrygent, kompozytor i pianista. Naukę muzyki pobierał w PSM w Białymstoku i PLM w Warszawie. W latach 1957–69 studiował w PWSM (obecnie Uniwersytet Muzyczny) w Warszawie – kompozycję pod kierunkiem P. Perkowskiego, grę na fortepianie u I. Kirjackiej i J. Lefelda oraz dyrygenturę w klasie B. Madeya (dyplomy uzyskane w 1962, 1964 i 1969). Jest laureatem ogólnopolskich konkursów muzycznych: pianistycznego im. I.J. Paderewskiego w Bydgoszczy (I nagroda, 1961), improwizatorskiego w Katowicach (I nagroda, 1962), kompozytorskiego im. A. Malawskiego w Krakowie i G. Fitelberga w Katowicach. W latach 1970–72 był dyrygentem w Teatrze Wielkim w Warszawie, gdzie na Małej Scenie zrealizował prapremierowe spektakle: Małego księcia Z. Bargielskiego, Julii i Romea B. Matuszczak (1970) oraz Baletów polskich do muzyki W. Lutosławskiego, Z. Turskiego, K. Pendereckiego i własnego utworu Metafrazy (1971). W 1972 stanął na czele zespołu wyłonionego z Warszawskiej Opery Kameralnej, który p.n. Polskiej Orkiestry Kameralnej (od 1973) zyskał międzynarodowy rozgłos, a w 1984 przekształcił się w orkiestrę Sinfonia Varsovia. W 1973 Maksymiuk podjął współpracę z WOSPR (występy w Austrii), w 1974 i 1976 odbył z tym zespołem tournée amerykańskie, a w latach 1975–77 stał na jego czele jako pierwszy dyrygent i kierownik artystyczny. Sukcesy odniesione podczas pierwszego zagranicznego tournée z Polską Orkiestrą Kameralną (1977), zwłaszcza w Anglii, zaowocowały kontraktem na nagrania płytowe z EMI i licznymi występami z orkiestrami brytyjskimi, m.in. z London Symphony Orchestra (1978), Scottish Chamber Orchestra, BBC Philharmonic Orchestra (od 1980), London Philharmonic Orchestra, Philharmonia Orchestra, Royal Liverpool Philharmonic Orchestra (1992/93). W 1979 Maksymiuk wystąpił z Polską Orkiestrą Kameralną w Carnegie Hall w Nowym Jorku, w 1981 odbył z nią kolejne wielkie tournée koncertowe (Japonia, Australia, Nowa Zelandia, Stany Zjednoczone, Niemcy). W latach 1983–93 stał na czele BBC Scottish Symphony Orchestra w Glasgow; z zespołem tym koncertował także w Polsce – 1984 w Krakowie, we Wrocławiu (Missa solemnis c-moll KV 139/47a Mozarta ze Scottish Philharmonic Singers), w Bydgoszczy i Warszawie (Strawiński, L. Creswell, II Koncert fortepianowy c-moll Rachmaninowa z udziałem J. Ogdona), w 1985 na festiwalu Warszawska Jesień (utwory I. Xenakisa, I. Strawińskiego, Z. Penherskiego). W 1990 debiutował na koncertach promenadowych w Royal Albert Hall w Londynie (prawykonanie The Confession of Isobel Gowdie J. MacMillana). Podjął też współpracę z English National Opera, z którą przygotował premiery Don Giovanniego Mozarta (1991) i Zemsty nietoperza J. Straussa (1993). Działalność Maksymiuka w Wielkiej Brytanii, wysoko oceniona przez krytykę, przyniosła mu tytuł doktora honoris causa Strathclyde University w Szkocji (1990) i Gramophone Award w 1993 (za The Confession of Isobel Gowdie MacMillana, EMI) oraz w 1995 (za II i III Koncert fortepianowy N. Medtnera, z N. Demidenko, Hyperion). W 1993 otrzymał honorowy tytuł Conductor Laureate BBC Scottish Symphony Orchestra. Od 1992 łączy go bliska współpraca z Filharmonią Krakowską.

Początek kariery dyrygenckiej Maksymiuka wiąże się z powstaniem Polskiej Orkiestry Kameralnej, wykreowaniem nowego orkiestrowego stylu wykonawczego i pamiętnym wykonaniem Tamburetty A. Jarzębskiego w Filharmonii Narodowej w Warszawie (1973). Od tego czasu „orkiestra Maksymiuka” zdobywała – nie bez oporów – stale rosnące uznanie krytyki i publiczności polskiej i międzynarodowej. Maksymiuk narzucił zespołowi nową estetykę brzmienia orkiestrowego; uplastycznił grupę II skrzypiec i altówek, przełamał stereotypy w sposobie artykułowania dźwięku, kształtowania frazy i dynamiki, a szybkie tempa doprowadził do granicy możliwości wykonawczych; uzyskując perfekcję techniczną i precyzję wykonania, wzbogacił zarazem charakterystykę brzmienia zespołu orkiestrowego oraz poszerzył emocjonalną sferę interpretacji utworu. Temperament i wirtuozeria dyrygencka Maksymiuka ujawniły się w nie mniejszym stopniu podczas występów z orkiestrami symfonicznymi począwszy od świetnego debiutu w Carnegie Hall w Nowym Jorku z zespołem WOSPR (1976). Maksymiuk darzy szczególnym zainteresowaniem muzykę współczesną. Wielokrotnie występował na festiwalu Warszawska Jesień (m.in. lata 1976–81, 1983–85, w 1987, 1995), w 1985 otrzymał nagrodę krytyki – statuetkę Orfeusza – za wykonanie Arbor Cosmica A. Panufnika. Repertuar Maksymiuka obejmuje znane pozycje symfoniki klasycznej i romantycznej oraz ponad 100 utworów muzyki współczesnej; obok klasyków XX w. wykonuje (często po raz pierwszy) utwory współcześnie działających kompozytorów polskich, szkockich i angielskich. Wielokrotnie wykonywał utwory W. Lutosławskiego, zwłaszcza Preludia i fugę. Z M. Maiskym i Polską Orkiestrą Kameralną dokonał prawykonania Grave w wersji na wiolonczelę i orkiestrę (Paryż 28 VIII 1982). W 2004 otrzymał nagrodę Fryderyk za płytę z muzyką Lutosławskiego. Nagrał ponad 70 płyt, głównie dla firm: PN, EMI, Aperto i Hyperion (m.in. Symfonia h-moll op. 24 I.J. Paderewskiego z BBC Scottish Symphony Orchestra, 1998).

Literatura: Moim instrumentem jest orkiestra, z Jerzym Maksymiukiem rozmawia Marta Ługowska, „Studio” 1992 nr 1 (zawiera dyskografię utworów nagranych z Polską Orkiestrą Kameralną i orkiestrą Sinfonia Varsovia); A. Grzejewska Ten wariat Maksymiuk, Białystok 1994; E. Piasecka Maksymiuk na maksa, Izabelin 2002.