Łabuński, Feliks Roderyk

Łabuński Feliks Roderyk, *27 XII 1892 Ksawerynów, †28 IV 1979 Cincinnati (Ohio), polski kompozytor, pianista, pedagog, publicysta muzyczny. Gry na fortepianie uczył się w domu od 8. roku życia, następnie w latach 1902–09 u R. Hilla w Moskwie. Na żądanie ojca od 1911 do 1915 studiował architekturę w Instytucie Politechnicznym w Petersburgu. W związku z wybuchem I wojny światowej i powołaniem do armii porzucił te studia. Od początku nauki gry na fortepianie chętnie improwizował i próbował komponować. Zachęcony pozytywną opinią A. Głazunowa o swoich próbach kompozytorskich, Łabuński zdecydował się kształcić w tym kierunku. W latach 1921–22 studiował teorię u L. Marczewskiego w Zakopanem, od 1923 do 1924 harmonię u W. Maliszewskiego w Warszawie. W 1924 wyjechał do Paryża; do 1926 studiował muzykologię u G. Migota, w latach 1926–28 kompozycję i kontrapunkt u N. Boulanger w Ecole Normale de Musique, w 1928–30 orkiestrację u P. Dukasa, równolegle ucząc się prywatnie u N. Boulanger. W 1927 spotkał I.J. Paderewskiego, dzięki któremu w 1928 otrzymał stypendium pozwalające na dokończenie studiów. W 1927 z S. Czapskim, P. Perkowskim i S. Wiechowiczem założył w Paryżu Stowarzyszenie Młodych Muzyków Polaków, w którym w latach 1927–29 był sekretarzem generalnym, w 1929–30 wiceprzewodniczącym, a w 1930–33 przewodniczącym. W 1933 ożenił się z Dorotheą Gierasch-Boit, amerykańską rzeźbiarką. W 1934 powrócił do Polski; do 1936 kierował redakcją muzyki poważnej w Polskim radiu, w 1935 wszedł do zarządu Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej, jako przewodniczący komisji muzyki współczesnej. W 1936 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, w 1941 uzyskał obywatelstwo amerykańskie; do 1945 mieszkał w Nowym Jorku. W Ameryce prowadził akcję propagandową na rzecz polskiej muzyki współczesnej, opublikował szereg artykułów o życiu muzycznym w Polsce w „Modern Music” i „Musical America” (do której wysyłał korespondencję od 1927 jeszcze z Paryża), opracował ok. 100 audycji dla sieci radiowych CBS i NBC m.in. o muzyce polskiej, stylu narodowym, współczesnym języku muzycznym. Gościnnie wykładał w wielu uczelniach, m.in.: New York University, Columbia University w Nowym Jorku, Vassar College w Poughkeepsie (Nowy Jork), Curtis Institute of Music w Filadelfii, The National Council of Education w Ottawie, Université Laval w Quebec, występował z recitalami własnych utworów m.in. w Nowym Jorku, Chicago, Filadelfii, Montrealu. W latach 1937–40 pracował w Polish Art Service: do 1938 jako kierownik działu muzyki, a następnie dyrektor tej organizacji. Od 1940 do 1941 był profesorem kontrapunktu, analizy muzycznej i kompozycji w Marymount College w Tarrytown (Nowy Jork); w latach 1941–44 dyrektor oddziału amerykańskiego MTMW, jednocześnie współpracował z komitetem pomocy Polish Musicians Relief, kierowanym przez Z. Stojowskiego. W 1945 osiadł w Cincinnati jako profesor kompozycji, orkiestracji i form muzycznych w miejscowym college’u (od 1951 konserwatorium muzyczne); w 1964 przeszedł na emeryturę. Wśród jego uczniów znaleźli się m.in.: Eugene Hemmer, Rolland Johnson, William Byrd. W 1951 Łabuński otrzymał doktorat honoris causa Chicago Music College. Za wybitne zasługi dla kultury polskiej w Ameryce uhonorowany został w 1968 statuetką z brązu przyznaną przez Polish American Society. W 1975 za wybitne osiągnięcia kompozytorskie otrzymał Ohiana Citation od Ohiana Library Association. W 1977 został nagrodzony przez American Society of Composers, Authors and Publishers za wkład we współczesną muzykę symfoniczną.

Muzyka Łabuńskiego określana jest jako synteza harmonicznego i kontrapunktycznego sposobu myślenia; opiera się na skali
dźwiękowej z inwencji kompozytora, wywodzącej się z polskiego folkloru i skal kościelnych. W kompozycji najbardziej interesowała Łabuńskiego forma, preferował całościowe pojmowanie dzieła; uważał, że podstawą kształtowania formy jest uzyskanie równowagi między jednością a różnorodnością. Ceniony był za oryginalność formy, barwną instrumentację, pełen wyrazu i wdzięku nastrój muzyki. Jak sam twierdził, źródłem inspiracji dla niego była muzyka Hindemitha, M. de Falli, S. Rachmaninowa, I. Strawińskiego, z którą zetknął się w latach międzywojennych spędzonych w Paryżu. Większość utworów Łabuńskiego wykonywana była jeszcze za życia kompozytora, wiele z nich powstało na zamówienie. W 1972 Łabuński pertraktował bez powodzenia z Biblioteką Narodową w sprawie przekazania swojej spuścizny. Bogate materiały biograficzne oraz spuścizna kompozytora znajdują się obecnie w New York Public Library w Lincoln Center. Część materiałów biograficznych, rękopisów i druków kompozycji została przekazana w 1986 przez rodzinę Łabuńskicj do Archiwum Kompozytorów Polskich XX w. przy Oddziale Zbiorów Muzycznych Biblioteki UW.

Literatura: D. Ewen Feliks Łabuński, w: American Composers Today, Nowy Jork 1949; M. Kondracki Życie muzyczne poza Nowym Jorkiem, „Ruch Muzyczny” 1957 nr 11; L. Erhardt Feliks Roderyk Łabuński w Ameryce, „Ruch Muzyczny” 1961 nr 9; T. Chylińska Ze Stanów Zjednoczonych do Polski, „Ruch Muzyczny” 1987 nr 7.