Chybiński, Adolf

Chybiński Adolf Eustachy, *29 IV 1880 Kraków, †31 X 1952 Poznań, polski muzykolog. Systematyczną naukę muzyki rozpoczął w Krakowie w 1890 (J. Drozdowski, fortepian). W latach 1898–1903 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim filologię klasyczną i germanistykę (K. Morawski, L. Sternbach, W. Creizenach); pogłębiał swoją wiedzę w Monachium, gdzie słuchał wykładów H. Paula, F. Munckera, I. Müllera; w latach 1904–08 odbył tamże regularne studia muzykologiczne u A. Sandbergera i Th. Kroyera, będąc ponadto prywatnym uczniem L. Thuillego (kompozycja); słuchał tam również wykładów B. Riehla (historia sztuki) i T. Lippsa (filozofia). W 1908 doktoryzował się na uniwersytecie w Monachium na podstawie pracy Beiträge zur Geschichte des Taktschlagens (Lipsk 1912). W 1912 habilitował się na uniwersytecie lwowskim, przedstawiając pracę Teoria menzuralna w polskiej literaturze muzycznej pierwszej połowy XVI wieku (Kraków 1911). W 1917 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1921 – zwyczajnym. W latach 1913–41 kierował zakładem muzykologii na uniwersytecie lwowskim. W latach 1916–27 był ponadto profesorem konserwatorium lwowskiego. Od 1945 do śmierci pełnił funkcję kierownika zakładu muzykologii na uniwersytecie w Poznaniu.

Od 1914 Chybiński był związany z Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem – jako członek zarządu, a następnie przewodniczący naukowego kuratorium; łączyły go bliskie stosunki z dyrektorem tegoż muzeum, J. Zborowskim. Od tego też czasu datowało się żywe zainteresowanie Chybińskiego muzyką oraz instrumentami góralskimi, bogato zgromadzonymi w Muzeum. Od 1926 Chybiński działał jako członek-założyciel w Stowarzyszeniu Miłośników Dawnej Muzyki Polskiej, w ramach którego w 1928 zainicjował «Wydawnictwo Dawnej Muzyki Polskiej» (WDMP), serię wydawniczą prezentującą najwybitniejsze utwory muzyki staropolskiej. Redagował najważniejsze polskie periodyki muzykologiczne: „Kwartalnik Muzyczny”, kwartalnik „Muzyka Polska”, „Polski Rocznik Muzykologiczny”. Był również inicjatorem i redaktorem serii «Analizy i Objaśnienia Dzieł Wszystkich F. Chopina». W 1929 został powołany na członka-korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności, w 1950 odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy; w 1951 otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia oraz godność honorowego członka Państwowej Akademii Nauk.

Chybiński był – obok Z. Jachimeckiego – twórcą polskiej muzykologii pojętej jako nowoczesna dyscyplina uniwersytecka. Wykształcił pierwsze pokolenie profesorów muzykologii w Polsce. Zasłużył się przede wszystkim jako historyk dawnej muzyki polskiej. Większą część swych prac naukowych poświęcił badaniom źródłowym. Stał bowiem na stanowisku, że niedostateczna znajomość materiałów źródłowych uniemożliwia odpowiedzialne sądy ogólne. Na opublikowanych ponad 650 pozycji naukowych, popularnonaukowych czy publicystycznych, przyczynków, recenzji, przeglądów wydawnictw, korespondencji, sprawozdań z ruchu koncertowego i operowego, przeszło 180 prac dotyczy zagadnień związanych z historią muzyki polskiej XVI-XVIII w. Wydał m.in. cały szereg inwentarzy muzykaliów i instrumentów z XVI-XVII w., które ujawniły nie znane dotąd możliwości repertuarowe polskich kapel, opisał i schronologizował dokładnie dzieje kapeli rorantystów na Wawelu oraz szeregu innych kapel (jak mariackiej, jezuickiej w Krakowie, opactwa cystersów w Mogile), przeprowadził pionierskie badania nad Tabulaturą Jana z Lublina, opublikował prace niemal o wszystkich wybitniejszych staropolskich kompozytorach. Wynikiem jego rozległych i skrupulatnych badań było wydanie pierwszego Słownika muzyków dawnej Polski, zawierającego przeszło 2400 nazwisk. W serii «Wydawnictwo Dawnej Muzyki Polskiej» stworzył w Polsce wzorzec naukowo-krytycznej edycji źródłowej.

Chybiński żywo reagował na współczesne przemiany w muzyce polskiej. Żarliwie propagował twórczość kompozytorów z grupy „Młoda Polska”, był jej głównym ideologiem; z entuzjazmem, a nawet – jak sam to później ocenił – ze świadomą przesadą, pisał o nich i o ich dziełach. Ponadto 80 prac poświęcił muzyce polskiej XX w. Był pierwszym, który „odkrył” talent K. Szymanowskiego, pierwszym i jedynym biografem M. Karłowicza. Interesował się żywo współczesną mu twórczością L. Różyckiego, A. Szeluty, G. Fitelberga, H. Opieńskiego i innych, co znalazło wyraz w szeregu artykułów i recenzji. Historia muzyki europejskiej nie leżała w centrum zainteresowań Chybińskiego, ale i na jej temat napisał ok. 70 prac.

Prace etnomuzykologiczne, ze szczególnym uwzględnieniem folkloru Podhala, ilościowo zajęły wprawdzie niewiele miejsca wśród publikacji Chybińskiego (ok. 45 pozycji), mają one jednak ogromne znaczenie historyczne jako pierwsze w Polsce naukowe prace etnomuzykologiczne. Sześciolecie 1919–25 jest w twórczości Chybińskiego „okresem muzyki ludowej”. Powstały wtedy prace o instrumentach ludowych na Podhalu oraz artykuły o ochronie i zbieraniu melodii ludowych. Tematyką tą zajmował się Chybiński już od 1907, kontynuował ją do ostatnich lat życia.

Chybiński był nie tylko naukowcem, ale i krytykiem muzycznym i popularyzatorem; wiele artykułów opublikował w czasopismach niemuzycznych (np. w „Kurierze Literacko-Naukowym”). W swoich recenzjach i pismach polemicznych kładł nacisk na wysoki poziom zarówno badań naukowych, jak i techniki kompozytorskiej czy wykonawstwa. Bez sięgnięcia do podstawowych badań Chybińskiego dzisiejsze prace muzykologiczne, zwłaszcza nad historią dawnej muzyki polskiej, są nie do pomyślenia.

Literatura: A. Chybiński W czasach Straussa i Tetmajera. Wspomnienia, oprac. A. i Z. Szweykowscy, Kraków 1959 (zawiera pełną bibliografię prac Chybińskiego); J. Koffler Prof. dr Adolf Chybiński, „Muzyk Wojskowy” 1927, nr 7; H. Feicht Adolf Chybiński, „Muzyka Polska” 1937, nr 1; (H. Feicht) Profesor Adolf Chybiński oraz T. Ochlewski Z dziejów pracy wydawniczej prof. Adolfa Chybińskiego, w: Księga pamiątkowa ku czci prof. Adolfa Chybińskiego, Kraków 1950; T. Strumiłło, Adolf Chybiński. 1880–1952, „Oscypek” 1952, nr 5; J. Chomiński Adolf Chybiński, „Muzyka” 1953, nr 3/4; S. Lorenz Adolf Chybiński (1880–1952), „Nauka Polska” 1953, nr 1; M. Sobieski Profesor dr Adolf Eustachy Chybiński, „Lud” XLI 1954; L. Bielawski Wstęp do: Adolf Chybiński. O polskiej muzyce ludowej, Kraków 1961; K. Winowicz Adolf Chybiński. W 25. rocznicę śmierci, „Ruch Muzyczny” 1978, nr 12; K. Winowicz Listy do Adolfa Chybińskiego jako źródło wiadomości o rozwoju polskiej kultury muzycznej w pierwszej połowie XX wieku, „Muzyka” 1979, nr 3; K. Michałowski Adolf Chybiński a Młoda Polska w muzyce, w: Muzyka polska a modernizm, praca zbiorowa, «Muzyka Polska w Dokumentacjach i Interpretacjach», Kraków 1981; Adolf Chybiński. Z materiałów epistolarnych, oprac. K. Winowicz, «Res Facta» 9, 1982; Troski i spory muzykologii polskiej 1905–1926. Korespondencja między Adolf Chybiński i Z. Jachimeckim, wyd. K. Winowicz, Kraków 1983; M. Dziadek Młodopolska krytyka muzyczna a modernizm, „Muzyka” 1995, nr 3; K. Winowicz Adolf Eustachy Chybiński, w: Muzykologia na uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu w latach 1974–1999. Tradycje, działalność i dokumentacja, red. M. Jabłoński, D. Jasińska, J. Stęszewski, Poznań 1999.