Bembo Pietro, *20 V 1470 Wenecja, †18 I 1547 Rzym, włoski poeta, humanista, od 1539 kardynał. Ważniejsze dzieła: dialogi filozoficzne Gli Asolani (1505), traktat Le prose della volgar lingua (1525), pieśni, sonety, wydane m.in. w zbiorze Le rime (1530). Bembo, wyszedłszy z nurtu poetyckiego zwanego cyceronizmem (nawrót do retoryki rzymskiej), uprawiał stylizację na wzór poezji włoskiego trecenta, pozostając pod wpływem Petrarki (petrarkizm) i w mniejszym stopniu Boccaccia. Uważał, że piękno polega na harmonii, tj. na odpowiednim wyborze i układzie części, ale oprócz tego również na wdzięku (una grazia), który osiąga się poprzez rodzaj niedbałości. Stworzył styl wyszukany, przesadny i elegancki, z założenia sztuczny, operujący przemyślną grą słów, prowadzący do manieryzmu. Pisał w dialekcie toskańskim. Jego utwory osiągnęły wielką popularność; stał się arbitrem smaku artystycznego swojej epoki; miał paru naśladowców (bembizm). Styl Bemba pociągnął za sobą kunsztowniejszą odmianę frottoli oraz ukształtowanie nowej formy muzycznego madrygału XVI w. Według D.T. Macea madrygał stanowi muzyczną realizację zasad Bemba wyłożonych w Le prose. Strambotti i sonetti Bemba — o tematyce erotycznej w ujęciu wyidealizowanym — opracowywali kompozytorzy związani z dworem Isabelli d’Este w Mantui. Utwory z tekstami Bemba zawierały księgi frottoli wydane przez O. Petrucciego. Madrygały do tekstów Bemba komponowali: J. Arcadelt, G. Conversi, B. Donato, G. de Ponte, A. Gabrieli, G.P. Palestrina, M. da Gagliano, M.A. Ingegneri, Ph. de Monte, C. de Rore, J. de Wert, C. Monteverdi.
Literatura: D.T. Mace Pietro Bembo and the Literary Origins of the Italian Madrigal, „The Musical Quarterly” LV, 1969 nr 1; J. Shearman Mannerism, Harmondsworth 1967, wyd. polskie Manieryzm, tłum. M. Skibniewska, Warszawa 1970.
