Vaet, Jacobus

Vaet [fa:t] Jacobus, *1529 lub 1530 Kortrijk lub Harelbeke, †8 I 1567 Wiedeń, flamandzki kompozytor. W 1543 przyjęto go jako chłopięcego chórzystę do kapeli przy kościele Onze Lieve Vrouwkerk w Kortrijk, odnotowując, że ma 13 lat. 29 VIII 1547 immatrykulował się na uniwersytecie w Leuven, w 1550 śpiewał w kapeli cesarza Karola V Habsburga, a od 1 I 1554 do końca życia działał jako kapelmistrz na dworach jego bratanka, Maksymiliana, którego poważaniem i przyjaźnią się cieszył; początkowo był to dwór w Pradze, a od 1564 cesarski w Wiedniu. Do uczniów Vaeta należał J. Regnart. Z dużym uznaniem wypowiadali się o Vaecie tacy teoretycy, jak H. Finck (1556), L. Zacconi (1596) czy P. Cerone (1613).

Niemal każdy utwór Vaeta zachował się w wielu źródłach drukowanych (od 1553) i rękopisach (kilka też w intawolacjach organowych i lutniowych), co świadczy o dużym uznaniu współczesnych dla kompozytora. W całej jego twórczości przeważa gęsta polifonia z imitacjami swobodnymi, bliska stylowi N. Gomberta, sporadycznie pojawiają się techniki starsze, jak cantus firmus, ostinato (a także cavato delle parole), kanon, czy fragmenty w nowszej fakturze akordowej o charakterze recytacyjnym. Przy 6- i 8-głosie Vaet dzieli zespół na przestrzeni niewielkich odcinków na dwie grupy, różne w ramach utworu; jedynie w 8-głosowym Te Deum podział na dwa chóry jest stały. Wszystkie msze, niektóre Salve Regina i co najmniej 3 motety należą do typu parodia (msze oparte m.in. na utworach J. Moutona, C. de Rore, Clemensa non Papa, Orlanda di Lasso, jeden z motetów na utworze Josquina des Prés, do którego stylu nawiązuje też kilka innych utworów Vaeta). Ponad 30 motetów to utwory 2-częściowe; aż 17 napisał Vaet do tekstów świeckich, zwykle o charakterze panegirycznym, jak np. Romulidum invicti, z okazji zaślubin arcyksiężnej Katarzyny z królem polskim Zygmuntem Augustem (1553). Wśród hymnów zwraca uwagę oryginalny zabieg polegający na powtórzeniu w 4. strofie w trójmiarze całego przebiegu dwumiarowej 2. strofy.

Literatura: H. Jancik Die Messen des Jacobus Vaet, dysertacja, Universität Wien, 1929; J. Schmidt-Görg Die Acta Capitularaa der Notre-Dame-Kirche zu Kortrijk als musikgeschichtliche Quelle, „Vlaam Jarboek voor Muziekgeschiedenis” I, 1939; H. Federhofer Etats de la chapelle musicale de Charles-Quint (1528) et de Maximilien (1554), „Revue Belge de Musicologie” IV, 1950; M. Steinhardt Jacobus Vaet and His Motets, East Lansing 1951; M. Steinhardt The Hymns of Jacobus Vaet, „Journal of the American Musicological Society” IX, 1956; Matricule de l’Université de Louvain, t. 4, wyd. A. Schillings, Bruksela 1961; M. Steinhardt Addenda to the Biography of Jacobus Vaet, w: The Commonwealth of Music. In Honor of Curt Sachs, red. G. Reese i R. Brandel, Nowy Jork 1965; M. Steinhardt The Missa „Si me tenes”. A Problem of Authorship, w: Aspects of Medieval and Renaissance Music. A Birthday Offering to Gustave Reese, red. J. LaRue i in., Nowy Jork 1966, 2. wyd. 1978; W. Kirsch „Musica Dei donum optimi”: zu einigen weltlichen Motetten des 16. Jahrhunderts, w: Helmuth Osthoff zu seinem siebzigsten Geburtstag, red. W. Stauder, V. Aarburg i P. Cahn, Tutzing 1969; M. Steinhardt The „Notes de Pinchart” and the Flemish Chapel of Charles V, w: Renaissance-muziek 1400–1600. Donum natalicium René Bernard Lenaerts, red. J. Robijns i in., Leuven 1969; W. Pass Jacob Vaets und Georg Prenners Vertonungen des „Salve regina” in Joanellus’ Sammelwerk von 1568, w: De ratione in musica. Festschrift Erich Schenk, red. T. Antonicek i in., Kassel 1975; M. Steinhardt A Musical Offering to Emperor Maximilian II: a Political and Religious Document of the Renaissance, „Studien zur Musikwissenschaft” XXVIII, 1977; D. Arnold The grand motets of Orlandus Lassus, „Early Music” VI, 1978; R. Lindell Music and the Religious Crisis of Maximilian II: from Vaet’s Qui operatus est Petro to Lasso’s Pacis amans’, w: Orlandus Lassus and His Time, red. I. Bossuyt, E. Schreurs i A. Wouters, Antwerpia 1994; H. Vanhulst Le Manuscript C1, w: Music Fragments and Manuscripts in the Low Countries, red. H. Schreurs i H. Vanhulst, Leuven 1997; E. Kiem „Musico antico & celebrato”: Versuch über Jacobus Vaet, „Musik & Ästhetik” XXXVIII, 2006; C. Reynolds Motive, Structure and Meaning in Willaert’s Motet Videns Dominus, „Journal of Musicology” XXXII, 2015; J. Pfohl The Court Chapels of the Austrian Line (I): From Emperor Ferdinand I to Emperor Matthias, w: A Companion to Music at the Habsburg Courts in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, red. A.H. Weaver, Lejda 2021; J. Pfohl Motetten am Hof Maximilians II. (1527–1576): Komponieren im Zeitalter der Konfessionalisierung, Wiedeń 2022.