Wiłkomirska Wanda, *11 I 1929 Warszawa, †1 V 2018 Warszawa, polska skrzypaczka i pedagog. Uczyła się u ojca Alfreda Wiłkomirskiego (od 5. roku życia), E. Umińskiej i T. Wrońskiego; w 1947 ukończyła PWSM w Łodzi w klasie skrzypiec I. Dubiskiej. Studia uzupełniające odbyła w akademii muzycznej w Budapeszcie u E. Zathureczkiego (dyplom 1950) oraz prywatnie u H. Szerynga w Paryżu (1959). Była laureatką międzynarodowych konkursów muzycznych, m.in. w Genewie (1946, II nagroda), im. J.S. Bacha w Lipsku (1950, IV nagroda) i im. H. Wieniawskiego w Poznaniu (1952, II nagroda). Członek-założyciel Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków (od 1956).
Mając 7 lat, debiutowała na estradzie sonatą W.A. Mozarta. W 1945 rozpoczęła stałą działalność koncertową solistyczną i kameralną. W latach 1955–82 była solistką Filharmonii Narodowej, z którą od 1959 odbywała liczne podróże artystyczne. Od tournée po Stanach Zjednoczonych w 1961 zaczęła wielką międzynarodową karierę. W 1965 odbyła pierwsze tournée po Ameryce Południowej, w latach 1969–83 czterokrotnie gościła w Australii. Koncertowała w 50 krajach świata z najlepszymi orkiestrami (m.in. Chicago Orchestra, New York Pilharmonic Orchestra, Cleveland Orchestra, Wiener Symphoniker, orkiestra Gewandhausu, Halle Orchestra) i dyrygentami (J. Barbirolli, L. Bernstein, O. Klemperer, W. Sawallisch, K. Masur, Z. Mehta i in.); grała m.in. na koncertach inaugurujących otwarcie gmachu Filharmonii Narodowej (1955), opery w Sydney (1973), Barbican Hall w Londynie (1976); w sumie dała ponad 3000 koncertów. Jako kameralistka występowała m.in. od 1945 w Trio Wiłkomirskich, od 1979 w Trio Polskim (z A. Ratusińskim i J. Klockiem), ponadto z M. Argerich, M. Maiskym, G. Kremerem. Brała udział w licznych festiwalach muzyki współczesnej i była wysoko ocenianą jej interpretatorką. Wielokrotnie uczestniczyła w koncertach festiwalu Warszawska Jesień, gdzie dokonała wielu prawykonań, m.in. V Koncertu skrzypcowego G. Bacewicz (1955), Ekspresji T. Bairda (1959), Dialogów A. Blocha (1966), Koncertu skrzypcowego W. Kotońskiego (2000); była także pierwszą wykonawczynią Capriccia K. Pendereckiego (Donaueschingen 1967). Była wybitną interpretatorką dzieł K. Szymanowskiego. Nagrała ok. 60 płyt m.in. dla wytwórni Polskich Nagrań (m. in. 1956, Nokturn i tarantela oraz Mity, z J. Szamotulską, w 1961 i 1980 I i II Koncert skrzypcowy z orkiestrą Filharmonii Narodowej, dyryg. W. Rowicki, 1980 Romans D-dur op. 26 i Sonata d-moll, z T. Chmielewskim), Hungaroton, Naxos, Philips, DGG, EMI, Connoisseur Society. Od 1989 grała na skrzypcach Petrus Guarnerius z 1734.
Od 1983 Wiłkomirska prowadziła działalność pedagogiczną: do 1998 była profesorem klasy skrzypiec w Staatliche Hochschule für Musik und Darstellende Kunst Heidelberg-Mannheim, w 1999 została wykładowcą w konserwatorium w Sydney, tam mieszkała od 2004. Od 1983 prowadziła letnie kursy interpretacji muzyki skrzypcowej w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, we Włoszech, w Japonii, Australii; od 1996 odbywają się w Polsce, zainicjowane przez Wiłkomirską, Kursy Interpretacji Muzyki Solowej i Kameralnej, poświęcone twórczości K. Szymanowskiego (początkowo w Zakopanem, następnie w Radziejowicach i Jadwisinie). W 2006 i 2011 Wiłkomirska ufundowała nagrodę za najlepsze wykonanie utworów K. Szymanowskiego na XIII i XIX Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. H. Wieniawskiego w Poznaniu. Była jurorem wielu międzynarodowych konkursów, w tym im. H. Wieniawskiego w Poznaniu (1981, 1991, 1996, 2001, 2006 – wiceprzewodnicząca jury), im. K. Lipińskiego i H. Wieniawskiego w Lublinie (1994 – przewodnicząca jury, 2006), im. P. Czajkowskiego w Moskwie (1998), im. B. Brittena w Londynie (2004), a także konkursów skrzypcowych we Włoszech, Austrii, Niemczech, Francji, Japonii i Australii. W 2008 powstał film o Wiłkomirskiej pt. Ja wam to zagram w reżyserii Ch.K. Jezior. W 2009 w Warszawie i Sydney odbyły się koncerty okolicznościowe z okazji 80. rocznicy urodzin Wiłkomirskiej. Otrzymała liczne nagrody i odznaczenia, m.in. Nagrodę Państwową II i I st. (1952 i 1964), Order Sztandaru Pracy II klasy (1959) i I klasy (1964), nagrodę Fundacji im. K. Szymanowskiego (1997), medal za działalność na rzecz społeczności polskiej w Australii (2005), Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009), nagrodę TVP Polonia za krzewienie kultury poza granicami kraju (2012), Krzyż Oficerski Komandorski oraz Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1953, 1981, 2001), tytuł doktora honoris causa Akademii Muzycznej w Łodzi (2006), tytuł honorowego obywatela Kalisza (2006) i Świdnika (2012).
Literatura: L. Kydryński Wanda Wiłkomirska, Kraków 1960; J. Rawik Maestra. Opowieść o Wandzie Wiłkomirskiej, Łódź 1993.
