Wesley, Samuel Sebastian

Wesley [^u'ezly] Samuel Sebastian, *14 VIII 1810 Londyn, †19 IV 1876 Gloucester, angielski kompozytor i organista, nieślubny syn Samuela Wesleya i Sarah Suter. Kształcił się pod kierunkiem ojca. Od 1820 był chórzystą w Chapel Royal. W latach 1826–32 pracował jako organista w kościołach w Londynie; z tego okresu pochodzą jego pierwsze pieśni i utwory fortepianowe oraz organowe. W 1832 został organistą w katedrze w Hereford; skomponował wówczas anthem The Wilderness and the Solitary Place, na uroczystość otwarcia odbudowanej świątyni. W 1834 poprowadził Three Choirs Festival; w 1835 przeprowadził się do Exeter, obejmując posadę organisty w katedrze. Po 6 latach burzliwej współpracy z władzami katedry przyjął w 1842 stanowisko organisty kościoła parafialnego w Leeds. Obok działalności muzycznej zajmował się nauczaniem i publicystyką; w 1845 opublikował A Morning and Evening Service, E-dur, w przedmowie do którego oraz w pamfletach z 1849 i 1854 – krytykując duchowieństwo anglikańskie – upominał się o prawa muzyków kościelnych. W 1848 starał się o stanowisko wykładowcy w uniwersytecie w Oksfordzie; jego kandydaturę odrzucono (podobnie jak w 1841, 1844 i 1845 w Edynburgu i w 1856 w Cambridge). Kolejne konflikty z władzami kościelnymi zmusiły go do zmiany posady – w 1849 został organistą w katedrze w Winchester. W 1850 został mianowany profesorem Royal Academy of Music w Londynie. Od 1865 do końca życia był organistą w katedrze w Gloucester. W latach 1865, 1868, 1871, 1874 ponownie prowadził Three Choirs Festival. W 1872 ukończył The European Psalmist – zbiór psalmów i melodii kościelnych, nad którym pracował od czasów pobytu w Winchester. Rok później otrzymał niewielką emeryturę (100 funtów rocznie) i ograniczył aktywność muzyczną. Po raz ostatni grał na organach podczas Bożego Narodzenia 1875, 4 miesiące przed śmiercią. Zmarł po długiej chorobie, w wyniku kłębuszkowego zapalenia nerek.

Najbardziej interesującą część twórczości Wesleya stanowią anthemy, w których europejskie wzorce muzyki dawnej łączą się ze stylem wczesnoromantycznym (np. w Cast Me Not Away – hymnie skomponowanym w trakcie rekonwalescencji po skomplikowanym złamaniu nogi podczas wędkowania na rzece Rye – kontrapunkt w stylu J.S. Bacha koresponduje z XIX-wieczną harmonią). Utwory te cechuje dysonansowe brzmienie, gęsta chromatyka, swobodny dobór i łączenie tekstów różnego pochodzenia. Anthemy mniejszych rozmiarów, np. Wash Me Throughly, utrzymane są w fakturze homofonicznej, wzorem Ave verum corpus W.A. Mozarta; bardziej rozbudowane, jak The Wilderness and the Solitary Place (nominowany do Gresham Prize Medal i odrzucony ze względu na śmiałą harmonię i zbyt świecki charakter), łączą elementy polifonii barokowej z melodyką i techniką wokalną, charakterystyczną dla wczesnego romantyzmu. Opublikowany w 1853 zbiór 12 anthemów uważany jest za jeden z najważniejszych w anglikańskiej muzyce kościelnej XIX w. Z kolei w A Morning and Evening Service – kompozycji uznawanej przez historyków za wzorcowy model oprawy muzycznej nabożeństw kościoła anglikańskiego – uwagę zwraca dbałość o zwięzłość tekstu oraz niespotykana wcześniej niezależność partii organowej.

Literatura: Jan Wesley: Kazania, tłumaczenie z j. ang. wydania z 1787, Warszawa 1926; Letters of Samuel Wesley to Mr. Jacobs, wyd. E. Wesley, Londyn 1875, 2. wyd. 1878, wyd. faksymilowe pt. The Wesley Bach Letters, wstęp P. Williams, Londyn 1988; The Letters of Samuel Wesley. Professional and Social Correspondence: 1797–1837, wyd. P. Olleson, Oksford 2001; Journal of the Rev. Charles Wesley, M.A., wyd. T. Jackson, Londyn 1849, przedr. 1977; G.J. Stevenson Memorials of the Wesley Family, Londyn 1876, przedr. Nowy Jork 2010; L. Tyerman The Life and Times of John Wesley, Nowy Jork 1872; J.K. Pyne Wesleyana, w: The Musical Times, tom 40, nr 676, 1899; R. Green The Works of John and Charles Wesley. A Bibliography, Londyn 1896, 2. wyd. 1906; J.S. Bumpus The Church Compositions of Samuel Sebastian Wesley, w: Musical News, tom 39, 1910; Letters of John Wesley, wyd. J. Telford, Londyn 1931; M. Lelièvre Jan Wesley. Jego życie i dzieło, przekład z j. franc., Warszawa 1931; J.T. Lightwood Samuel Wesley, Londyn 1937, przedr. Nowy Jork 1972; E. Roudey The Musical Wesleys, Londyn 1968, przedr. Westport 1976; H. Ambrose The Anglican Anthems and Roman Catholic Motets of Samuel Wesley, Boston 1969; N.F. Adams The Musical Sources for John Wesley’s Tune Book, Ann Arbor 1974; P.P. Chappell Dr. Samuel Sebastian Wesley, Great Wakering 1977; P. Horton The Music of Samuel Sebastian Wesley, Oksford 1983; A Collection of Hymns for the Use of the People Called Methodists, The Works of John Wesley, wyd. F. Hildebrandt, O.A. Beckerledge, tom 7, Oksford 1983; R.W. Brown Chares Wesley, Hymnwriter, Bristol 1993; C.R. Young Music of the Heart: John and Charles Wesley on Music and Musicians, Carol Stream 1995;  P. Horton The Unknown Wesley: the Early Instrumental and Secular Vocal Music od Samuel Sebastian Wesley, w: Nineteenth Century British Music Studies, tom 1, red. B. Zon, Aldershot 1999; P. Olleson Samuel Wesley and the Music Profession, w: Music and Culture, 1785–1914, księga pamiątkowa C. Ehrlicha, red. C. Bashford i L. Langley, Oksford 2000; M. Kassler, P.J. Olleson Samuel Wesley: a Sourcebook, Aldershot 2001; P.J. Olleson Samuel Wesley: the Man and his Music, Aldershot 2003; P. Horton Samuel Sebastian Wesley. A Life, Oksford 2004 (zawiera katalog tematyczny); Charles Wesley: Life, Literature and Legacy, wyd. K.G. Newport,  T.A. Campbell, Peterborough, 2007; Music and the Wesleys, wyd. N. Temperley i S. Banfield, Farnham 2010; P.J. Olleson Samuel Wesley and the Development of Organ Pedals in England, w: Music and Performance Culture in Nineteenth-Century Britain, red. B. Zon, Aldershot 2012; W. Markowski Jan i Karol Wesleyowie – ojcowie metodyzmu, w: Gdański Rocznik Ewangelicki, tom 7, 2013.