Wesley, John

Wesley [^u‘ezly] John, *17 VI 1703 Epworth (Lincolnshire), †2 III 1791 Londyn, angielski teolog, jeden z założycieli metodyzmu. Uczył się w Charterhouse School oraz kolegium Christ Church w Oksfordzie. W 1727 przyjął święcenia kapłańskie, w 1729 wraz z bratem Charlesem utworzył w Oksfordzie grupę religijną, będącą kolebką ruchu metodystów. Większą część życia spędził na podróżach oraz głoszeniu kazań w kościołach, plenerach i domach. W 1742 wydał pierwszą kolekcję metodystycznych melodii kościelnych (The Foundery Tune Book), a w 1761 sporządził zbiór śpiewów liturgicznych Select Hymns with Tunes Annext. Pozbawione purytańskiej surowości poglądy Johna Wesleya na muzykę (m.in. w The Power of Music), przejawiające się m.in. w adaptowaniu do celów liturgicznych melodii popularnych oraz w przekonaniu, że muzyka posiada szczególną moc i władzę nad ludzkimi sercami, w niemałym stopniu przyczyniły się do rozpowszechnienia doktryny metodystycznej.

Literatura: Jan Wesley: Kazania, tłumaczenie z j. ang. wydania z 1787, Warszawa 1926; Letters of Samuel Wesley to Mr. Jacobs, wyd. E. Wesley, Londyn 1875, 2. wyd. 1878, wyd. faksymilowe pt. The Wesley Bach Letters, wstęp P. Williams, Londyn 1988; The Letters of Samuel Wesley. Professional and Social Correspondence: 1797–1837, wyd. P. Olleson, Oksford 2001; Journal of the Rev. Charles Wesley, M.A., wyd. T. Jackson, Londyn 1849, przedr. 1977; G.J. Stevenson Memorials of the Wesley Family, Londyn 1876, przedr. Nowy Jork 2010; L. Tyerman The Life and Times of John Wesley, Nowy Jork 1872; J.K. Pyne Wesleyana, w: The Musical Times, tom 40, nr 676, 1899; R. Green The Works of John and Charles Wesley. A Bibliography, Londyn 1896, 2. wyd. 1906; J.S. Bumpus The Church Compositions of Samuel Sebastian Wesley, w: Musical News, tom 39, 1910; Letters of John Wesley, wyd. J. Telford, Londyn 1931; M. Lelièvre Jan Wesley. Jego życie i dzieło, przekład z j. franc., Warszawa 1931; J.T. Lightwood Samuel Wesley, Londyn 1937, przedr. Nowy Jork 1972; E. Roudey The Musical Wesleys, Londyn 1968, przedr. Westport 1976; H. Ambrose The Anglican Anthems and Roman Catholic Motets of Samuel Wesley, Boston 1969; N.F. Adams The Musical Sources for John Wesley’s Tune Book, Ann Arbor 1974; P.P. Chappell Dr. Samuel Sebastian Wesley, Great Wakering 1977; P. Horton The Music of Samuel Sebastian Wesley, Oksford 1983; A Collection of Hymns for the Use of the People Called Methodists, The Works of John Wesley, wyd. F. Hildebrandt, O.A. Beckerledge, tom 7, Oksford 1983; R.W. Brown Chares Wesley, Hymnwriter, Bristol 1993; C.R. Young Music of the Heart: John and Charles Wesley on Music and Musicians, Carol Stream 1995;  P. Horton The Unknown Wesley: the Early Instrumental and Secular Vocal Music od Samuel Sebastian Wesley, w: Nineteenth Century British Music Studies, tom 1, red. B. Zon, Aldershot 1999; P. Olleson Samuel Wesley and the Music Profession, w: Music and Culture, 1785–1914, księga pamiątkowa C. Ehrlicha, red. C. Bashford i L. Langley, Oksford 2000; M. Kassler, P.J. Olleson Samuel Wesley: a Sourcebook, Aldershot 2001; P.J. Olleson Samuel Wesley: the Man and his Music, Aldershot 2003; P. Horton Samuel Sebastian Wesley. A Life, Oksford 2004 (zawiera katalog tematyczny); Charles Wesley: Life, Literature and Legacy, wyd. K.G. Newport,  T.A. Campbell, Peterborough, 2007; Music and the Wesleys, wyd. N. Temperley i S. Banfield, Farnham 2010; P.J. Olleson Samuel Wesley and the Development of Organ Pedals in England, w: Music and Performance Culture in Nineteenth-Century Britain, red. B. Zon, Aldershot 2012; W. Markowski Jan i Karol Wesleyowie – ojcowie metodyzmu, w: Gdański Rocznik Ewangelicki, tom 7, 2013.