Wanning, Johannes

Wanning, [wˊanynk], Wanningus Campensis, Johannes, Hans Wannigk, Wangnick, Wannicke, Wanningk *1537 Kampen (Niderlandy), pogrzebany 23 X 1603 Gdańsk, niderlandzki kompozytor. Nic nie wiadomo o jego najmłodszych latach. Od 1560 do 1567 był altystą w kapeli księcia Albrechta Hohenzollerna w Królewcu, a w 1564 i 1566 skomponował jakieś utwory, które trafiły do książęcej biblioteki. W 1561 zapisał się na miejscowy uniwersytet. W 1568 lub 1569 został kapelmistrzem kościoła NMP w Gdańsku. Posadę tę zawdzięczał – według własnych słów – gdańskim radnym Constantinowi Ferberowi i Johannesowi Brandesowi. Dbając o wysoki poziom zespołu sprzeciwił się planom swoich zwierzchników żądających zastąpienia profesjonalnych dyszkancistów chłopcami ze szkoły mariackiej. Jako kapelmistrz miał obowiązek nauczania w niej muzyki, ale jego niechęć do tego zajęcia sprawiła, że po 1580 zatrudniono tam osobnego nauczyciela śpiewu, którego jednak Wanning sam musiał opłacać. W 1574 został członkiem elitarnego gdańskiego Bractwa św. Rajnolda, tam jego kolegą był Georg Knoffius, kolekcjoner druków muzycznych. W 1599 muzyk poważnie zachorował, a obowiązki kapelmistrza przejął po nim N. Zangius. Wanning został pochowany w prezbiterium kościoła NMP. Wdowa po nim do końca życia w 1618 otrzymywała rentę z miejskiej kasy.

Zbiory swoich motetów Wanning zadedykował rajcom gdańskim (1580, 1589) i malborskim (1584). W pierwszym z nich wykorzystał zróżnicowane teksty, w większości starotestamentowe, w tym 7 z Pieśni nad pieśniami. Edycja ta zawiera zapewne utwory pisane na przestrzeni kilku lat. Motet A domino egressa est res ista, wzorowany na analogicznym utworze F. de Rivulo, mógł powstać jako muzyczny dodatek do sztuki P. Praetoriusa Comoedia aus der Biblischen Historia von Isaacs und Rebecce Hochzeit (Gdańsk 1579). Dwa kolejne zbiory motetów to cykle – Wanning jako pierwszy twórca z kręgu protestanckiego opracował muzycznie teksty z Ewangelii na cały rok kościelny (na niedziele – w 1584 i ważniejsze święta – w 1590). Niektóre utwory – szczególnie z ostatniej edycji – oparte są jednak nie na perykopach ewangelicznych, a na ich parafrazach lub na innych tekstach (np. antyfonach lub responsoriach) skorelowanych z danym świętem. Msze Wanninga należą do typu missa parodia; Missa Vestiva i colli oparta jest na madrygale Palestriny, a w Missa Dormiend ung iour wykorzystany został materiał dźwiękowy madrygału Ph. Verdelota Dormiendo un giorno i chanson O. di Lasso Susanne un jour. Wanning zainicjował na terenie Prus Królewskich komponowanie utworów weselnych. W swojej twórczości nawiązywał do tradycji niderlandzkiej, m.in. przez stosowanie gęstej faktury polifonicznej, intensywnych imitacji, niekiedy nawet przeimitowania, a okazjonalnie techniki ostinata oraz dodatkowych, komentujących tekstów w tenorach motetów. Nie stronił od zabiegów z zakresu retoryki muzycznej, czasami posługiwał się symboliką liczbową.

Literatura: P. Simon Geschichte der Stadt Danzig, t. 2, Gdańsk 1918; H.J. Moser Die mehrstimmige Vertonung des Evangeliums, Lipsk 1931, Wiesbaden 2. wyd. 1968; H. Rauschning Geschichte der Musik und Musikpflege in Danzig, Gdańsk 1931; M. Federmann Musik und Musikpflege zur Zeit Herzog Albrechts. Zur Geschichte der Königsberger Hofkapelle in den Jahren 1525–1578, Kassel 1932; W. Krebs Die lateinische Evangelien-Motette, Tutzing 1995; A. Leszczyńska Johannes Wanning – kapelmistrz kościoła Mariackiego w Gdańsku, „Muzyka” 1999 nr 3; A. Leszczyńska „Sententiae insigniores ex evangeliis dominicalibus excerptae” (1584) by Johannes Wanning, w: Musica Baltica. Danzig und die Musikkultur Europas, red. D. Popinigis, Gdańsk 2000; A. Leszczyńska Evangelical Pericopes in Johannes Wanning’s Interpretation of 1590, Musica Antiqua Europae Orientalis. Acta Musicologica XII, Bydgoszcz 2003; A. Leszczyńska The Motets of Johannes Wanning from the Collection „Sacrae Cantiones” 1580, „Musica Iagellonica” III, 2004; A. Leszczyńska Technika parodii w twórczości renesansowych kompozytorów kręgu gdańskiego, „Polski Rocznik Muzykologiczny” IV, 2005; A. Leszczyńska Stockholm manuscript S 230 and its Prussian context, w: Interdisciplinary Studies in Musicology 11: Source Studies in Musical Culture, red. A. Mądry, M. Walter-Mazur, Poznań 2012; A. Leszczyńska The first three decades of occasional music in Royal Prussia, w: Gelegenheitsmusik im Ostseeraum vom 16. bis 18. Jahrhundert, red. P. Tenhaef, Berlin 2015.