Schröder-Devrient [szTöder defr'i:nt] Wilhelmine, *6 XII 1804 Hamburg, †26 I 1860 Koburg, niemiecka śpiewaczka (sopran). Dorastała w środowisku teatralnym; ojciec, Friedrich Schröder (1759–1818), śpiewak (baryton), pierwszy niemiecki odtwórca tytułowej roli w Don Giovannim W.A. Mozarta (Moguncja 1789) i matka, Sophie Bürger-Schröder (1781–1868), śpiewaczka (sopran), a później znana aktorka Burgtheater w Wiedniu, od najmłodszych lat przygotowywali Schröder-Devrient do kariery scenicznej. Początkowo śpiewaczka występowała w rolach dramatycznych (m.in. jako Ofelia w Hamlecie Szekspira), później odbyła studia wokalne u G. Mozattiego i G. Radichiego w Wiedniu, gdzie rozpoczęła karierę śpiewaczą. Tamże w 1821 debiutowała na scenie Kärntnertortheater w roli Paminy w Czarodziejskim flecie Mozarta. W 1822 wystąpiła z wielkim sukcesem w Wolnym strzelcu C.M. von Webera pod batutą kompozytora jako – jego zdaniem – „najlepsza Agata” oraz w Fideliu Beethovena, tworząc historyczną kreację Leonory, która wywarła wrażenie na kompozytorze, a samej Schröder-Devrient otworzyła drogę do kariery europejskiej. W latach 1823–47 była primadonną Hofoper w Dreźnie. W 1828 śpiewała gościnnie na scenie Hofoper w Berlinie. W 1830 debiutowała w Grand Opéra w Paryżu rolą Agaty i Leonory (6 i 8 V), w latach 1831–32 występowała obok M. Malibran w Don Giovannim Mozarta oraz w Otellu Rossiniego w Théâtre Italien w Paryżu. W latach 1832–33 i 1837 śpiewała na scenie King’s Theatre w Londynie, m.in. w Fideliu (Leonora), Don Giovannim (Donna Anna), Makbecie H. Chelarda (Lady Makbet), Otellu (Desdemona) oraz w Lunatyczce (Amina) i Normie (w roli tytułowej) V. Belliniego. Najbardziej ożywioną działalność sceniczną i koncertową rozwinęła w Niemczech; na scenie Hoftheater w Dreźnie wystąpiła m.in. w operach C.M. von Webera (Recja w niemieckiej premierze Oberona, 1828, tyt. Euryanthe), L. Spohra (Jessonda), L. Cherubiniego (Faniska), G. Spontiniego (Olympia) oraz w prapremierach oper R. Wagnera – jako Adriano (Rienzi, 1842), Senta (Holender tułacz, 1843) i Wenus (Tannhäuser, 1845). Ponadto występowała m.in. w Berlinie, Lipsku, Magdeburgu i Wrocławiu, gdzie na koncercie w Breslauer Theater (27 IV 1836) śpiewała partię Małgorzaty w Fauście A.H. Radziwiłła. W 1847 zakończyła karierę sceniczną tytułową rolą w Ifigenii w Aulidzie Ch.W Glucka i ograniczyła działalność do występów estradowych. Za udział w rewolucji majowej w Dreźnie 1849 została – podobnie jak R. Wagner – wygnana z Saksonii; później decyzję tę uchylono. Po raz ostatni wystąpiła publicznie w 1856 na recitalu w Berlinie.
Schröder-Devrient dokonała przełomu w operowej sztuce wykonawczej. Porównywana w Niemczech z A. Patti i okrzyknięta w Anglii następczynią M. Malibran, którym dorównywała walorami głosu i techniką wokalną, a przewyższała je niepomiernie talentem dramatycznym. Była pierwszą śpiewaczką, świadomie przekształcającą środkami aktorskimi rolę w postać sceniczną o niespotykanej wcześniej wyrazistości i sile oddziaływania. Podziwiana m.in. przez L. v. Beethovena, C.M. von Webera, I. Moschelesa, R. Schumanna (dedykował jej Ich grolle nicht, nosił się z zamiarem napisania dla niej opery) i J.W Goethego, którego przekonała do twórczości F. Schuberta wykonaniem Erlkönig w Weimarze (1830). Schröder-Devrient wywarła decydujący wpływ na twórcze losy R. Wagnera; jej kreacja Leonory w Fideliu w 1829 wstrząsnęła kompozytorem. „Ktokolwiek pamięta tę znakomitą kobietę w tamtym okresie jej kariery – pisał po latach – potwierdzi ów niemal demoniczny żar roztaczany przez ekstatyczno-ludzkie osiągnięcia tej niezrównanej artystki. Po przedstawieniu [...] napisałem do niej list, w którym uroczyście stwierdzałem, że życie moje od tego dnia nabrało nowego znaczenia i jeśli kiedy posłyszy ona moje imię wymienione z szacunkiem w świecie sztuki, winna pamiętać, że tego wieczoru uczyniła mnie tym, czym od tej chwili przysięgam zostać” (Mein Leben, Monachium 1911). Burzliwe życie zawodowe i uczuciowe Schröder-Devrient, która trzykrotnie wychodziła za mąż (z pierwszego małżeństwa z aktorem Karlem Devrientem pochodził syn Friedrich, również aktor), stało się podstawą do snucia różnych podejrzeń i pomówień. Jednym z nich jest przypisanie Schröder-Devrient autorstwa głośnego tytułu literatury erotycznej Memoiren einer Sängerin (Altona 1861); mimo stwierdzonego fałszerstwa wydawcy Wspomnienia śpiewaczki nadal ukazują się (m.in. w Polsce) pod jej nazwiskiem.
Literatura: C. v. Glümer Erinnerungen an Wilhelmine Schröder-Devrient, Lipsk 1862, 3. wyd. 1905; A. v. Wolzogen Wilhelmine Schröder-Devrient, Lipsk 1863; R. Wagner Über Schauspieler und Sänger (z dedykacją „Dem Andenken der grossen Wilhelmine Schröder-Devrient”), Lipsk 1872; G. Bonacci Guglielmina Schröder-Devrient e Gaspare Spontini, „Nuova antologia” CXC, 1903; C. Hagemann Wilhelmine Schröder-Devrient, Berlin 1904, wyd. nowe 1947; J. Bab Die Devrients, Berlin 1932; A. Pohl Wilhelmine Schröder-Devrient, „Zeitschrift für Musik” XCI, 1935; M. Walter Tragödin und Sängerin, w: Miszellen zur Musikgeschichte, red. H. Ehinger, H.P. Schanzlin, Berno 1967.
