Röntgen, Julius

Röntgen Julius, *9 V 1855 Lipsk, †13 IX 1932 Bilthoven (k. Utrechtu), holenderski kompozytor, dyrygent i pianista, syn Engelberta. Lekcje gry na fortepianie pobierał m.in. u L. Plaidy (od 1868) i C. Reineckego; harmonii i kontrapunktu uczył się u M. Hauptmanna (1866–68), kompozycji u F. Lachnera (1871–73). W latach 1873–74 był akompaniatorem barytona J. Stockhausena w Cannstatt. Od 1874 do 1878 brał udział w koncertach Bachverein w Lipsku. W 1877 przeniósł się do Amsterdamu, gdzie do 1926 uczył gry na fortepianie w szkole muzycznej, przekształconej w 1884 w konserwatorium, którego był współzałożycielem, a w latach 1912–24 dyrektorem. Występował jako solista i kameralista (m.in. z P. Casalsem), dyrygent orkiestr oraz chórów towarzystw śpiewaczych Excelsior (1884–86) i Toonkunstkoor (1886–98). Przyjaźnił się z J. Brahmsem, który odwiedził Holandię w 1884 i 1885, oraz z E. Griegiem (zachowała się bogata korespondencja z lat 1883–1907), który dedykował mu Lyrische Stücke op. 54. W 1925 Röntgen przeszedł na emeryturę, osiadł w Bilthoven i poświęcił się komponowaniu.

Pierwsza żona Juliusa Röntgena — Amanda z d. Maier (1853–1894), skrzypaczka pochodzenia szwedzkiego, studiowała w konserwatorium w Sztokholmie, a następnie u Engelberta Röntgena w Lipsku. Muzykami byli ich synowie: Julius Röntgen junior (1881–1951), skrzypek, uczeń J. Joachima, członek Kneisel Quartet, profesor Institute of Musical Art w Nowym Jorku i konserwatorium w Amsterdamie, oraz Engelbert Röntgen (1886–1958), wiolonczelista, solista orkiestry Metropolitan Opera House, profesor Mannes College of Music w Nowym Jorku i kameralista, występujący przed 1914 wraz z ojcem w Röntgen Trio. Synowie z drugiego małżeństwa Juliusa Röntgena z Holenderką, Abranaminą des Amorie van der Hoeven, byli także muzykami: Johannes Röntgen (1898–1969) — kompozytor, dyrygent i pianista kameralista, grał m.in. z P. Casalsem, H. Marteau oraz w trio z młodszymi braćmi, Joachimem Röntgenem (1906–1989) — skrzypkiem, profesorem konserwatorium w Hadze i założycielem Röntgen Quartet, oraz Edwardem Frantsem Röntgenem ( 1902–1969) — wiolonczelistą.

Bogata spuścizna kompozytorska Juliusa Röntgena należy do okresu postromantycznego. Wczesne utwory wykazują wpływy Schumanna i Brahmsa. Julius Röntgen chętnie wykorzystywał w swojej twórczości elementy muzyki ludowej różnych krajów (m.in. skandynawskich), pojawiły się one w jego utworach jeszcze przed poznaniem Griega. W dziełach późniejszych widoczne jest oddziaływanie polifonii M. Regera i harmoniki C. Debussy’ego.

Literatura: Brieven van Julius Röntgen (‘listy Juliusa Röntgena’), wyd. A. Röntgen, Amsterdam 1934; J.H. van der Meer Julius Röntgen 1855–1932, „Mededelingen Gemeentemuseum van Der Haag” X, 1955; H. de Vries Stavland Julius Röntgen og Edvard Grieg. Et musikalsk vennskap (‘Julius Röntgen i Edvard Grieg. Przyjaźń muzyczna’), Bergen 1994; Edvard Grieg und Julius Röntgen. Briefwechsel 1883–1907, wyd. F. Benestad i H. de Vries Stavland, „Bouwstenen voor een geschiedenis der toonkunst in de Nederlanden” (‘kamienie węgielne historii muzyki w Holandii’) VII, 1997.