Piazzolla, Astor

Piazzolla [piaø ՛ olia] Astor Pantaleón, *11 III 1921 Mar del Plata (Argentyna), †4 VII 1992 Buenos Aires, argentyński kompozytor, bandoneonista, lider zespołów. W 1925 wyemigrował wraz z rodziną do Nowego Jorku. W 1929 rozpoczął naukę gry na bandoneonie. W 1934 wystąpił u boku C. Gardela w znaczącym dla historii tanga filmie El día que me quieras. Po powrocie do Argentyny 1937, występował początkowo w podrzędnych orkiestrach Mar del Plata, następnie Buenos Aires. W 1939 przyłączył się do orkiestry jednego z najlepszych ówczesnych bandoneonistów A. Troilo („Pichuco”). W latach 1941–46 studiował kompozycję u A. Ginastery. 1946 założył zespół Astor Piazzolla y su Orquesta Típica, dla którego skomponował pierwsze tanga. Przełomem w jego karierze stała się I nagroda (1953) w konkursie F. Sevitzky’ego za Symfonię „Buenos Aires”, która umożliwiła mu odbycie studiów u N. Boulanger w Paryżu (1954). Zachęcony przez nią do dalszych poszukiwań w zakresie tanga i zainspirowany usłyszanym w Paryżu oktetem G. Mulligana, po powrocie do Argentyny (1955) założył pierwszy własny zespół Octeto de Buenos Aires. W latach 1959–60 podczas pobytu w Nowym Jorku, gdzie eksperymentował łącząc tango z jazzem, powstało m.in. jedno z jego najsłynniejszych tang Adios Nonino. W 1960 założył kwintet, z którym występował i nagrywał do 1971. Skład tego zespołu (bandoneon, skrzypce, fortepian, gitara elektryczna, kontrabas) stał się znamienny dla stylu „nowego tanga”. Później utworzył następne zespoły: Conjunto Nueve (1970, nonet), Conjunto Electronico (1976, oktet), Quinteto Nuevo Tango (1978–89) oraz Sekstet, z którym występował i nagrywał do 1990. Współpracował z wieloma znakomitymi artystami, występował także jako solista. Z Kronos Quartet w 1990 dokonał swego ostatniego studyjnego nagrania albumu Five Tango Sensations – suity zadedykowanej temu zespołowi (Nonesuch-Warner 1991). Od końca lat 80. kompozycje Piazzolli zaczęli włączać do repertuaru znani wirtuozi, m.in. G. Kremer, E. Ax, bracia Assad, Yo-Yo-Ma, a także M. Rostropowicz, który w 1990 dokonał prawykonania zadedykowanego mu Le Grand Tango.

Piazzolla stworzył nowy styl, zw. „nuevo tango”, cechujący się oryginalną instrumentacją, niekonwencjonalnymi sposobami wydobycia dźwięku i efektów perkusyjnych, często wyrafinowaną fakturą z wykorzystaniem techniki polifonicznej, bogatą w dysonanse i chromatykę harmonią, nietypową metryką. Czerpał inspirację zarówno z muzyki klasycznej, a także Strawińskiego i Bartóka, jak i jazzu oraz elektronicznego rocka, ale nawet w przypadku nawiązywania do form klasycznych (koncert, sonata, suita, fuga) ideą nadrzędną było dlań komponowanie tanga. Poddając tradycyjne formy tanga i milongi oryginalnej stylizacji, Piazzolla sprawił, że z argentyńskich kabaretów i klubów weszły one na estrady koncertowe świata. Innowacje wprowadzane przez niego spotykały się początkowo z silnym sprzeciwem w kręgu rodzimych tangueros (miłośników, w tym także wykonawców i tancerzy tang). Z biegiem lat nowe tango zyskało jednak światowy rozgłos i znalazło zwolenników także w rodzinnym kraju kompozytora.

Literatura: N. Gorin Astor Piazzolla. A manera de memorias, Buenos Aires 1990 (zawiera dyskografię), wyd. amer. poszerz. Astor Piazzolla. A Memoir, tłum. F. Gonzalez, Portland 2001; M. Susana Azzi, S. Collier Le Grand Tango. The Life and Musie of Astor Piazzolla, Oksford 2000.