Parry [p'æry] Sir Charles Hubert Hanstings, *27 II 1848 Bournemouth, †7 X 1918 Rustington (Sussex), angielski kompozytor i pedagog. Pochodził z bogatej i wpływowej rodziny. Studiował prawo i historię w Exeter College w Oksfordzie, od 1870 pracował w firmie ubezpieczeniowej Lloyda w Londynie. Muzyki uczył się dorywczo: w latach 1861–67 w szkole w Eton, w 1867–70 u W.S. Benneta i G.A. Macfarrena oraz w 1872–79 u E. Dannreuthera w Londynie. W 1877 Parry zrezygnował z kariery urzędniczej i zajął się wyłącznie działalnością muzyczną. Z poręki G. Grove’a pracował jako zastępca redaktora naczelnego The Dictionary of Music and Musicians; w 1883 profesor historii muzyki w Royal College of Music, gdzie w 1894 (jako następca Grove’a) został dyrektorem. W 1883 dyrygent chóru uniwersytetu w Oksfordzie, tamże w od 1898 do 1908 był profesorem muzyki. Otrzymał doktoraty muzyczne uniwersytetów: w Cambridge (1883), Oksfordzie (1884), Dublinie (1891), Durham (1894); działał jako egzaminator uniwersytetu w Londynie (1891). Działalność pedagogiczna Parry’ego podbudowana była głębokim wykształceniem pozamuzycznym i wysokim poziomem intelektualnym. Zainteresowany kierunkami artystycznymi (np. teorią sztuki J. Ruskina), naukami przyrodniczymi (teorią ewolucji K. Darwina, społecznym darwinizmem H. Spencera), głosił liberalne poglądy W.E. Gladstone’a, prezentując się niekiedy jako radykał, niekiedy jako idealista. Wszechstronność umysłowa, a także dążenie do podkreślenia społecznej i narodowej roli sztuki zyskały mu rozgłos i szacunek współczesnych, wzbudziły podziw młodej generacji. Utwory Parry’ego w większości zostały wydane w Londynie na przełomie XIX i XX w.
Parry należał do grupy angielskich kompozytorów (Ch.V. Stanford, J. Steiner, S.S. Wesley, F.A. Ouseley) pozostających pod wpływem romantyzmu. Jego twórczość wokalna, zwłaszcza a cappella, nawiązująca zarówno do dawnej muzyki angielskiej (anthems, motety, ody), jak też do rodzimej poezji (Szekspir, Shelley, Blake i in.), cieszyła się ogromną popularnością i pisana była na liczne zamówienia społeczne i państwowe, toteż Parry zyskał wkrótce miano twórcy narodowego (np. oda Blest Pair of Sirens, De profundis, anthem Jerusalem uważany za hymn naród.). Obfita twórczość symfoniczna powstała dzięki zamówieniom towarzystwa filharmonicznego. W twórczości Parry’ego widoczne są wpływy F. Mendelssohna (oratoria), nieco rzadziej Brahmsa, niekiedy Wagnera, którego Parry szczególnie podziwiał. Powodzeniem cieszyły się także jego miniatury instrumentalne oraz utwory kameralne, natomiast opery nie przyniosły mu sukcesów z powodu braku doświadczenia scenicznego. Muzyka Parry’ego, bardzo popularna za życia kompozytora, dziś jest rzadziej wykonywana.
Literatura: W.H. Hadow Sir Hubert Parry, „Proceedings of the Royal Musical Association” XLV, 1918/19, przedr. w: Collected Essays, Londyn 1928; J.A. Fuller Maitland Hubert Parry, ‘The Musical Quarterly” V, 1919; R.O. Morris Hubert Parry, „Music and Letters” I, 1920; H.C. Colles Parry as a Song-Writer, „The Musical Times” LXII, 1921, przedr. w: Essays and Lectures, Londyn 1945; A. Brent-Smith Charles Hubert Hastings Parry, „Music and Letters” VII, 1926; C.L. Graves Hubert Parry. His Life and Works, 2 t., Londyn 1926; H.P. Allen Hubert Parry, „Royal Academy of Music Magazine” VI, 1933 (nr jubileuszowy); J. A. Fuller Maitland The Music of Parry and Stanford, Cambridge 1934; D.F. Towey Essays in Musical Analysis, t. 2,4 i 5, wyd. Oksford 1935,1937 i 1937; J.C. Dibble Structure and Tonality in P.’s Chamber Music oraz Parry and English Diatonic Dissonance, „British Music Society Journal” III, 1981 oraz V, 1983; J.C. Dibble Charles Hubert Hastings Parry. His Life and Music, Oksford 1992; B. Benoliel Parry before „Jerusalem”. Studies of His Life and Music with Excerpts from His Published Writings, Aidershot 1997; M. Pilkinton Parry and Stanford, Londyn 1997.
Kompozycje
Instrumentalne:
orkiestrowe:
I Symfonia G-dur 1880
II Symfonia F-dur „Cambridge” 1882
III Symfonia C-dur „English” 1889
IV Symfonia c-moll 1889
Symphonic Fantasia 1912
3 uwertury
From Death to Life, poemat symfoniczny, 1914
3 suity, m.in. An English Suite na orkiestrę smyczkową, 1918
Wariacje symfoniczne 1897
2 koncerty fortepianowe, 1869, 1878
Konzertstück 1877
kameralne:
Kwartet smyczkowy g-moll 1867
Kwartet smyczkowy C-dur 1868
Nonet B-dur na instrumenty dęte, 1877
Kwintet Es-dur 1884
Kwartet fortepianowy As-dur 1879
Kwartet smyczkowy G-dur 1880
5 triów, m.in. Trio fortepianowe e-moll 1877
sonaty, m.in. Fantasia Sonata na skrzypce i fortepian, 1878
partity, suity, miniatury kameralne
utwory na 2 fortepiany
liczne miniatury fortepianowe i organowe
Wokalno-instrumentalne:
kilkadziesiąt pieśni na głos z fortepianem, m.in.: English Lyrics, 12 z., 1874–1918; 4 sonety Szekspira, 3 ody Anakreonta, pieśni do sł. M. Coleridge’a, P.B. Shelleya, T. Wyatta
oratoria do sł. biblijnych i kompozytora: Judith 1888, Job 1892, King Saul 1894
13 kantat
poematy, m.in. sceny z Prometeusza rozpętanego P.B. Shelleya, 1880
liczne ody: Blest Pair of Sirens 1887 i L’Allegro ed il Pensieroso J. Miltona, Eton A.C. Swinburne’a, De profundis 1891, A Song of Darkness and Light 1898, War and Peace 1903, An Ode on the Nativity 1912
liczne utwory liturgiczne
psalmy
6 motetów
10 anthems, m.in.: I was glad na koronację Edwarda VII, 1902, Hear my words, ye people 1894, Jerusalem, sł. W. Blake, 1916
ponad 50 pieśni wielogłosowych do sł. poetów dawnych i współczesnych
Sceniczne:
Guenever, opera, 1886
muzyka do sztuk Arystofanesa — Ptaki 1883, Żaby 1892, Chmury 1905, Acharnejczycy 1914, Ajschylosa — Agamemnon 1900
opracowania muzyki dawnej, m.in. 2 sonaty triowe W. Boyce’a, 1892, Soul of the World H. Purcella, 1918
Prace:
Studies of Great Composers, Londyn 1886, 20. wyd. 1934, 26. wyd. 1966
The Art of Music, Londyn 1893, wyd. poszerz. pt. The Evolution of the Art of Music, Londyn 1896, wyd. nowe, red. C. Colles, Nowy Jork 1930, przedr. Londyn 1931, 1934, 1950, Nowy Jork 1958, 1968
Summary of the History and Development of Mediaeval and Modern European Music, Londyn 1896, 2. wyd. 1904
Style in Musical Art, Oksford 1900, Londyn 2. wyd. 1911, przedr. St. Clairs-Shores 1972
Johann Sebastian Bach. The Story of the Development of a Great Personality, Londyn 1909, 2. wyd. 1934, 8. wyd. 1949, przedr. Westport (Connecticut) 1970
artykuły w angielskich czasopismach
wydania:
A Collection of Madrigals by Ancient Composers, z W.B. Squire’em i L. Bensonem, Londyn 1899
Edycje:
Evening Service, wyd. J.C. Dibble, Londyn 1984
Solo Songs, 2 z., wyd. E. Daymond, C. Word, H.P. Greene, Londyn 1920
3 kwartety smyczkowe, wyd. M. Allis, Londyn 1995.