Graun, Johann Gottlieb

Graun Johann Gottlieb, Giovanni Amadeo, *między 28 X 1702 a 27 X 1703 Wahrenbrück, †27 X 1771 Berlin, brat Augusta Friedricha, niemiecki kompozytor i skrzypek.

W 1713 został alumnem w Kreuzschule w Dreźnie. Śpiewu uczył się u kantora J. Z. Grundiga, a gry na skrzypcach oraz kompozycji u J. G. Pisendela. W 1718 został wpisany na listę studentów uniwersytetu w Lipsku, ale szkołę w Dreźnie opuścił dopiero w 1721. W 1723 towarzyszył młodszemu bratu w podróży do Pragi, gdzie przez ok. pół roku był uczniem G. Tartiniego. W 1726 lub 1727 otrzymał miejsce koncertmistrza w Merseburgu, uczył tam również W. F. Bacha gry na skrzypcach. W 1728 wystąpił po raz pierwszy na dworze berlińskim. W tym też prawdopodobnie roku został koncertmistrzem zespołu księcia von Waldeck w Arolsen. W 1732 wstąpił do kapeli następcy tronu pruskiego (późniejszego króla Fryderyka II) w Ruppin, w 1736 przeniesionej do Rheinsbergu. W 1740, po koronacji Fryderyka, został koncertmistrzem kapeli królewskiej w Berlinie i zatrzymał to stanowisko aż do śmierci. W 1741 otrzymywał 1560 talarów wynagrodzenia. Uczniem jego był m.in. F. Benda. Obecnie nie można zestawić pełnej listy kompozycji Johanna Gottlieba Grauna oraz jego młodszego brata Carla Heinricha, gdyż niektóre utwory oznaczone są jedynie nazwiskiem, inne w różnych przekazach noszą imiona zarówno Johanna Gottlieba, jak i Carla Heinricha. Wiele kompozycji zaginęło, a na podstawie nie zawsze dokładnych informacji w katalogach wydań często trudno ustalić, o jaki utwór chodzi.

Johann Gottlieb Graun – obok Carla Heinricha Grauna główny reprezentant szkoły berlińskiej – był w swoim czasie znanym i cenionym kompozytorem muzyki instrumentalnej, o czym świadczą m.in. liczne odpisy jego kompozycji (np. 2 tria skopiował J. S. Bach). Siostra Fryderyka II ks. Anna Amalia po śmierci Johanna Gottlieba Grauna nabyła jego spuściznę kompozytorską i po przepisaniu włączyła ją do swojej biblioteki (10 tomów). Johann Gottlieb Graun uprawiał muzykę utrzymaną w stylu galant. Jego 3-częściowe symfonie noszą pewne znamiona typowe dla muzyki baroku, jak np. przenikanie przez cały utwór czołowej figury melodycznej, ale środki polifoniczne (imitacje, fugata, kanony) łączą się w nich z homofonicznym stylem koncertującym, typowym dla muzyki włoskiej. Najwartościowsze są koncerty skrzypcowe Grauna, który sam był świetnym instrumentalistą; słynne były zwłaszcza jego rubata, a podwójne chwyty oraz skłonność do używania wysokich rejestrów wskazują na wpływ Tartiniego. Bardziej jednak w muzyce Grauna widoczne są wpływy jego pierwszego nauczyciela Pisendela. Liczne sonaty triowe o budowie 3-częściowej nawiązują do sonaty da chiesa. Przeznaczone są przeważnie na 2 skrzypiec i basso continuo, 2 flety i basso continuo lub skrzypce, flet i basso continuo. W utworach tych, jak również w sonatach na skrzypce i basso continuo, znacznie wyeksponowany został czynnik wirtuozowski. Utwory kościelne Johanna Gottlieba Grauna nie zostały dotychczas zbadane.

Literatura: J. A. Hiller Johann Gottlieb Graun, „Wöchentliche Nachrichten und Anmerkungen” X, Lipsk 1766; H. Hoffmann Die norddeutsche Triosonate des Kreises um Johann Gottlieb Graun und Philipp Emmanuel Bach, Kilonia 1927.