Goossens, Eugene

Goossens [chʹo:s^ens] Sir Eugene, *26 V 1893 Londyn, †13 VI 1962 Hillingdon (Middlesex), syn Eugène’a II, angielski dyrygent i kompozytor belgijskiego pochodzenia. W latach 1903–04 studiował w konserwatorium w Brugii, potem w Liverpool College of Music, w 1907 otrzymał stypendium na studia w Royal College of Music w Londynie, gdzie pracował pod kierunkiem Rivarde’a (skrzypce), Dykesa (fortepian), Ch. Wooda (teoria) i Ch. Stanforda (kompozycja). W latach 1912–15 grał na skrzypcach w Queens Hall Orchestra. Równocześnie od 1912 był członkiem najpierw Langley-Mukle Quartet, następnie założonego przez siebie Philharmonic String Quartet. W 1916 debiutował jako dyrygent operowy wykonaniem The Critic Ch. Stanforda i został asystentem Th. Beechama (do 1920). W 1921 założył własną orkiestrę, z którą dał 6 koncertów, m.in. prowadził prawykonanie angielskie Święta wiosny Strawińskiego. Odniesiony sukces spowodował, że został jako następca R. Vaughana Williamsa dyrygentem Handel Society; w tym samym roku na zmianę z G. Fitelbergiem prowadził Ballets Russes Diagilewa; w 1926 ponownie dyrygował Ballets Russes w czasie występów w Londynie. W 1923 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, aby objąć stanowisko dyrygenta nowo utworzonej Rochester Philharmonic Orchestra. Odtąd przez 23 lata zimę spędzał w Ameryce, a lato w Anglii. W latach 1931–46 był dyrygentem Cincinnati Symphony Orchestra; w 1947 przeniósł się do Australii, gdzie pełnił funkcję dyrektora New South Wales Conservatorium of Music w Sydney (1947–55) i dyrygentem Sydney Symphony Orchestra. Obydwie te instytucje podniósł na bardzo wysoki poziom, za co otrzymał w 1955 tytuł szlachecki. W 1956 powrócił na stale do Anglii.

W swej bogatej karierze Goossens dyrygował gościnnie czołowymi orkiestrami amerykańskimi i angielskimi; z wyjątkową łatwością realizował najtrudniejsze partytury. Jako kompozytor zwrócił na siebie uwagę wczesnymi utworami kameralnymi (tria op. 6 i 7, Kwartet smyczkowy, Sketches op. 15), wyróżniającymi się radykalizmem technicznym. Później pisał dzieła o lirycznym charakterze, intensywnym emocjonalizmie (Sonata skrzypcowa, Kwintet fortepianowy), deklarując się jako zwolennik neoklasycyzmu (Sinfonietta, Silence, Sekstet smyczkowy). Najważniejszymi utworami z ostatniego okresu twórczości Goossensa są opery: Judith i Don Juan de Mañara. Na pożegnanie Goossensa opuszczającego USA powstało w 1946 zbiorowe dzieło orkiestrowe Variations on a Theme by Eugene Goossens, którego temat i finał były autorstwa Goossensa, zaś poszczególne wariacje skomponowali E. Bloch, A. Copland, P. Creston, A. Fuleihan, R. Harris, W. Piston, B. Rogers, R. Sessions, J. D. Taylor.

Literatura: E. Goossens Overture and Beginners. A Musical Autobiography, Londyn 1951; R. Hull Eugene Goossens, „Music and Letters” XII, 1931.