Destouches, André Cardinal

Destouches [dɛtˊusz], des Touches André Cardinal, ochrzczony 6 IV 1672 Paryż, †7 II 1749 Paryż, francuski kompozytor. Na przełomie 1681/82 rozpoczął naukę w Collège des Jésuites w Paryżu, w 1687 towarzyszył ojcu Tachard w podróży do Syjamu. W latach 1692–96 był muszkieterem królewskim i brał udział w oblężeniu Namuru przez wojska Ludwika XIV. Wówczas też próbował sił w kompozycji, pisząc airs sérieux oraz airs à boire. W 1696 opuścił armię i rozpoczął naukę kompozycji u A. Campry. Istnieją też przypuszczenia, że uczył się u M.-R. Delalande’a. Debiutem dramatycznym Destouches’a były 3 arie do opery baletowej Campry L’Europe galante (1697). Pierwsza samodzielna opera, pastorale-héroïque Issé (1697), zaprezentowana w Fontainebleau, odniosła duży sukces, a sam król Ludwik XIV miał powiedzieć, że od czasu Lully’ego żadna inna kompozycja „nie sprawiła mu takiej przyjemności”. W miarę postępów kompozytorskich, Destouches postanowił jednak znacząco poprawić Issé w 1708. W 1713 Destouches został generalnym inspektorem Académie Royale de Musique, a w latach 1728–30 był jej dyrektorem. W 1718 został zatrudniony na stanowisku surintendant de la musique de la chambre; po śmierci Delalande’a w 1727, został maître de musique de la chambre. Na życzenie królowej Marii Leszczyńskiej od 1725 organizował dworski odpowiednik Concerts spirituels; funkcję tę pełnił do 1745. W ciągu jednego roku potrafił zaprezentować ponad 40 koncertów w apartamentach królowej. W latach 1726–45 działał jako maître de la chapelle-musique, zajmując się wyłącznie twórczością religijną. Do końca życia był aktywny muzycznie. W wieku 70 lat dyrygował jeszcze orkiestrą towarzyszącą balom na dworze.

Destouches należy do czołowych francuskich kompozytorów operowych okresu między J.B. Lullym i J.Ph. Rameau. W pierwszym okresie twórczości uważany jednak za amatora (powołanie muzyczne poczuł późno i nie otrzymał starannego wykształcenia muzycznego we wczesnym okresie). Jego opery utrzymane w stylu galant, przez długi czas znajdowały się w repertuarze teatrów (Issé i Callirhoé aż do 1773, inne do połowy XVIII w.). W muzyce Destouches’a widać wpływy Lully’ego, lecz zawiera ona także wiele elementów indywidualnych, znajdujących rozwinięcie w operach Rameau i Glucka (wyrazista melodyka, wykorzystywanie nieprzygotowanych dysonansów i równoległych septym czy non, mistrzowski – przeważnie akompaniowany – recytatyw, bogata instrumentacja i trafne podkreślanie dramaturgii środkami muzycznymi). Jego kantaty w wielu fragmentach wykazują pokrewieństwo ze stylem operowym (Sémélé, 1719). Destouches komponował pojedyncze airs wydawane w różnych kolekcjach oraz muzykę religijną (motety).

Literatura: V. d’Indy Destouches et la musique dramatique, „La Renaissance Musicale”, maj 1883; G. Pellisier Familie, fortune et succession d’André Cardinal Destouches, Nogent-le Rotrou 1900; K. Dulle André Cardinal Destouches, Lipsk 1909; R.P.-M. Masson André Cardinal Destouches. Surintendant de la musique du roi, directeur de l’Opéra (1672–1749), „Revue de Musicologie” XLIII/XLIV, 1959; D.R.B. Kimbell The „Amadis” Operas of Destouches and Handel, „Music and Letters” XLIX, 1968; J. Anthony French Baroque Music from Beaujoyeulx to Rameau, Londyn 1973, 2. wyd. zrewidowane 1978; R. Fajon André Cardinal Destouches et l’évolution du répertoire de l’Académie royale de musique en France, dysertacja, Paryż 1984; L. Rosow André Cardinal Destouches. Issé, pastorale héroïque oraz From Destouches to Breton. Editorial Responsibility at the Paris Opéra, „Journal of the American Musicological Society” XL, 1987; S. Milliot, J de LaGorce, Marin Marais, Paryż 1991; J. de La Gorce Vogue et influence de l’air italien dans l’opéra français autour de 1700, „Studi musicali” XXV, 1996; A. Żórawska-Witkowska Muzyka na dworze Augusta II w Warszawie, Warszawa 1997; Regards sur la musique au temps de Louis XV, red. J. Duron, Wavre 2007; G. Ledoux-Evanno Les versions parodiques des Éléments de Destouches et Delalande, évolution d’un genre, „Revue de Musicologie” t. 99, 2, 2013; K. McDowell Mad fools and the Praise of Folly: matassins and the ballets of Lully, Destouches and Campra (1660–1718), „Early Music” t. 45, 3, 2017.