Daniel-Lesur

Daniel-Lesur [danj’el 1^ez’ür], właśc. Daniel Jean Yves Lesur, *19 XI 1908 Paryż, †2 VII 2002 Paryż, francuski kompozytor, organista, pianista i krytyk muzyczny. Studia muzyczne odbył w konserwatorium w Paryżu u J. Gallona (harmonia), E. Schwartza (solfeż), G. Caussade’a (fuga), G. Falkenberga i A. Fertégo (fortepian) oraz u Ch. Tournemire’a (organy, kompozycja). Od 1927 do 1937 pełnił funkcję drugiego organisty w bazylice Ste-Clotilde w Paryżu, w latach 1935–39 i ponownie w 1942–44 był organistą paryskiego opactwa benedyktynów. Na początku lat 30. powstały pierwsze utwory organowe i pieśni, które przyniosły mu uznanie. W 1935 P. Monteux wykonał jego Suite française. W tym samym roku Daniel-Lesur podjął wykłady z kontrapunktu w Schola Cantorum, w której od 1957 do 1962 pełnił też funkcję dyrektora. Wspólnie z G. Migotem, A. Jolivetem i O. Messiaenem zorganizował Société de Musique Contemporaine „La Spirale”, które prowadziło żywą działalność koncertową (francuskie prawykonania Bartóka, Schönberga, Weberna i in.). W 1936 stworzył wraz z Y. Baudrierem, A. Jolivetem i O. Messiaenem grupę kompozytorską La Jeune France, której aktywność do wybuchu II wojny światowej oddziaływała na sytuację w francuskiej muzyce i kulturze. W 1939 podjął pracę w radio francuskim, od 1944 jako redaktor muzyczny, a od 1960 był konsultantem muzycznym telewizji francuskiej. W latach 1969–73 piastował funkcję inspektora muzyki w francuskim Ministerstwie Kultury, w 1971 został przewodniczącym sekcji muzyki w Confédération des Travailleurs Intellectuels de France, w 1973 – inspektorem generalnym muzyki. Daniel-Lesur rozwijał także bogatą działalność pisarską na łamach wielu czasopism, m.in. „Le Monde Musical” (1931–37), „La Revue Musicale” (1937–46), „Musica” (1957–59), „Le Courrier Musical de France” (od 1965). Od 1982 był członkiem francuskiej Académie des Beaux-Arts. Otrzymał order komandora Legii Honorowej, komandora Orderu Narodowego Zasługi oraz komandora Orderu Sztuki i Literatury.

Daniel-Lesur należał do nielicznych kompozytorów współczesnych, których twórczość była rezultatem trwałego związku z przeszłością. Będąc z wykształcenia organistą, Daniel-Lesur uznawał chorał gregoriański i spuściznę francuskich mistrzów XVI i XVII w., jak również folklor muzyczny za stale płodny fundament, na którym rozwijał swoją indywidualną sztukę o przejrzystych proporcjach formy. Jego muzyka jest muzyką absolutną, niewymagającą żadnego oparcia w świecie zewnętrznym; rozwija się naturalnym tokiem improwizacyjności, a jej język nosi cechy odnowionej modalności. Stanowi ona stop elementów przedklasycznych, romantycznych i impresjonistycznych; dominuje w niej typowo francuski liryzm, powściągliwy i znajdujący w sensualizmie reakcję na sentymentalizm (pieśni, poemat symfoniczny Andrea del Sarto). Przy doborze formy kompozytor sięgał do tradycji przedklasycznych, specjalnie preferując suitę, przeciwstawianą formie sonaty klasycznej i silnie oddziałującą na budowę jego wieloczęściowych symfonii. Takie pojmowanie suity ustawia Daniela-Lesura jako kontynuatora klasycyzującej linii przejawiającej się w twórczości Faurégo, Debussy’ego, Ravela i Poulenca. Daniel-Lesur różnił się zdecydowanie od trzech pozostałych współtowarzyszy „Młodej Francji” (najbliższy jest Y. Baudrierowi), odrzucał bowiem poszukiwania teoretyczne, dopatrując się w nich dehumanizacji muzyki i rozdźwięku pomiędzy współczesnym kompozytorem a publicznością. Urok jego wyrafinowanej sztuki, będącej typowym przejawem kultury francuskiej, polega na podtrzymaniu w muzyce współczesnej tradycji nawiązywania do żywych źródeł muzyki: do śpiewu i tańca, odwiecznych spontanicznych przejawów ekspresji człowieka.

Literatura: Daniel-Lesur, Y. Baudrier. Dialogues, „La Revue Musicale” 1946 nr 203; Lettre à Jean-Étienne Marie, w: J.-É. Marie Musique vivante, Paryż 1953; G. Bender Un entre tien avec Daniel-Lesur, „Le Guide du Concert” z 8 V 1953; J. Lonchampt En parlant du „Cantique des cantiques” avec Daniel-Lesur, „Journal Musical Français” z 11 III 1954; J. Bruyr Un dialogue avec Daniel-Lesur, „Musica”, styczeń 1957; J.-J. Brothier La Jeune France, Paryż 1954; Daniel-Lesur. Catalogue de ses oeuvres, przedmowa N. Hirsch, Paryż 1958; G. Brelet Y. Baudrier et Daniel-Lesur, w: Histoire de la musique, t. 2, Paryż 1963; Daniel-Lesur, katalog twórczości z wstępem B. Gavoty’ego, Paryż 1973; S. Gut Le Groupe Jeune France, Paryż 1977, 2. wyd. 1984 (zawiera wykaz kompozycji).