logotypes-ue_ENG

Bruzdowicz-Tittel, Joanna

Biogram

Bruzdowicz-Tittel Joanna, *17 V 1943 Warszawa, †3 XI 2021 Taillet, polska kompozytorka, pianistka, krytyk muzyczny i publicystka. Była córką wiolonczelisty Konstantego Bruzdowicza i pianistki Marii Bruzdowicz (z d. Wilczek). W 1966 ukończyła studia kompozytorskie u K. Sikorskiego w PWSM w Warszawie (studiowała także grę na fortepianie u I. Protasiewicz i W. Łosakiewicz). Już w czasie studiów rozpoczęła działalność pianistyczną, koncertując m.in. w Belgii, Austrii i Czechosłowacji. Była współzałożycielką, a w latach 1964–68 sekretarzem generalnym polskiej sekcji „Jeunesses Musicales”. W 1968 otrzymała stypendium rządu francuskiego i do 1970 studiowała w Paryżu kompozycję u N. Boulanger, O. Messiaena oraz P. Schaeffera, ponadto muzykologię pod kierunkiem J. Chailleya na Sorbonie, gdzie uzyskała stopień naukowy doktora na podstawie rozprawy Matematyka i logika w muzyce współczesnej. W 1969 była współorganizatorką Groupe International de Musique Electroacoustique de Paris (GIMEP). Obok kompozycji Bruzdowicz zajmowała się także krytyką i publicystyką muzyczną. Współtworzyła audycje propagujące nową muzykę w radiu francuskim, belgijskim i niemieckim, występowała z odczytami, ponadto wraz z mężem H.J. Tittelem pisała scenariusze filmowe dla telewizji francuskiej i niemieckiej. Prowadziła także kursy kompozytorskie, głównie we Francji i Stanach Zjednoczonych. Założyła i była przewodniczącą towarzystwa im. F. Chopina i K. Szymanowskiego w Belgii oraz wiceprzewodniczącą International Federation of Chopin Societies, od 1996 organizowała Międzynarodowy Festiwal Muzyki Katalońskiej w Céret (Francja). W 2006 z jej inicjatywy powstało centrum produkcji i dystrybucji filmów oraz studio nagrań muzyki filmowej (CAT.Studios) w Perpingan w południowej Francji. Bruzdowicz posiadała obywatelstwo polskie i francuskie. Od 1975 mieszkała w Tervuren k. Brukseli, a od 2002 w Céret (Katalonia Północna). Została uhonorowana Orderem Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” (2001), Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2013) oraz Nagrodą Honorową Związku Kompozytorów Polskich (2019). Miała trzech synów (Marka, Jana i Jörga); zmarła w swoim studiu muzycznym w Taillet, w Pirenejach Wschodnich.

Wczesne utwory Bruzdowicz cechuje swobodna forma, stosowanie nowoczesnych środków techniki kompozytorskiej, zróżnicowanie barwy brzmienia, oryginalne pod względem kolorystycznym zestawianie środków wykonawczych (także elektronicznych, szczególnie częste użycie taśmy). W latach 70. kompozytorka zaczęła tworzyć na konkretne zamówienia i dla konkretnych wykonawców, adresując swe utwory do szerokiego grona słuchaczy (kompozycje sceniczne, muzyka telewizyjna i filmowa); w utworach instrumentalnych nawiązywała do form i gatunków klasycznych (symfonia, koncert, kwartet, sonata). W twórczości scenicznej Bruzdowicz często pojawia się tematyka historyczna i polityczno-społeczna; jej pierwsza opera Kolonia karna stanowi protest przeciw tyranii władzy, Trojanki mają zabarwienie feministyczne, w Bramach raju podjęty został problem fanatyzmu religijnego, w Tides and Waves – walki z narkomanią, a ratorio profane Lella porusza wątek obrony przed faszyzmem. Istotną rolę pełnią utwory przeznaczone na fortepian (solo i z towarzyszeniem instrumentów, orkiestry lub taśmy), pisane regularnie na przestrzeni sześćdziesięciu lat kompozytorskiej kariery. Cała twórczość Bruzdowicz odznacza się silnym dramatyzmem, który w utworach instrumentalnych wyraża się przede wszystkim w specyficznej, pełnej napięcia melodyce, zabarwionej niekiedy elementami ludowymi. Kompozycje Bruzdowicz są przeznaczone głównie dla audytorium francuskiego i belgijskiego, zaznacza się w nich jednak przywiązanie do polskiej tradycji narodowej; świadczą o tym cytaty muzyczne (np. w Mater Polonica na organy głównym motywem jest Bogurodzica), nawiązania do ważnych wydarzeń historycznych oraz programowe podteksty literackie (np. Sonata d’Octobre na fortepian nosi podtytuł „pamięci 16 X 1978, dnia wyboru Jana Pawła II”; w I Kwartecie smyczkowym „La Vita”, poświęconym K. Szymanowskiemu, 3 części odpowiadają trzem etapom życia kompozytora, przy czym klimat „góralszczyzny” zaznaczony jest jedynie aluzyjnie; The Cry of the Phoenix przywołuje tragedię powstania warszawskiego, zaś Song of Hope and Love – zagładę polskich Żydów). Zdaniem kompozytorki w procesie tworzenia równie ważne jest uwzględnianie tradycji narodowej, jak operowanie współczesnym, międzynarodowym językiem muzycznym.

Kompozycje

Instrumentalne:

Concertino na 2 fortepiany, 1957–1959

Wariacje na fortepian, 1962

Listy na fortepian, 1962

Wariacje na kwartet smyczkowy, 1963

Miniatury na klarnet i fortepian, 1963

Koncert na wibrafon i fortepian, 1963

Sept miniatures na flet solo, 1964

Kwintet na instrumenty dęte, 1966

Per Due na skrzypce i fortepian, 1966

Epigramy na skrzypce solo, 1966, wyd. Kraków 1967

Erotyki na fortepian, 1966, Paryż 1972

Suita symfoniczna Sergiusz Prokofiew in memoriam, 1967

Impresje na 2 fortepiany i orkiestrę symfoniczną, 1968

Éclairs na orkiestrę kameralną, 1969

Esquisses na flet, altówkę, wiolonczelę i fortepian, 1969

Stigma na wiolonczelę, 1969, wyd. Paryż 1971

Salto na perkusję z taśmą, 1970

Fas et nefas na taśmę i gitarę preparowaną, 1970

Pehnidi na klawesyn solo, 1970

Epitafium („pamięci mojego ojca”) na klawesyn z taśmą, 1973, wyd. Paryż 1973

Epizod na fortepian i 13 instrumentów smyczkowych, 1973, wyd. Paryż 1973

Esitanza na 2 fortepiany lub fortepian na 4 ręce, 1973, wyd. Paryż 1974

Mater Polonica, fantazja na temat Bogurodzicy na organy, 1973, wyd. Paryż 1973

An der schönen blauen Donau na 2 fortepiany z taśmą, 1974, wyd. Paryż 1974

I Koncert fortepianowy, 1974

Ette na klarnet solo, 1974

I Koncert skrzypcowy, 1975

Einklang na klawesyn i organy, 1975, wyd. Paryż 1976

Symfonia, 1975

Trio na sopran lub baryton, wiolonczelę i fortepian, 2. wersja dla 6 dowolnych wykonawców z fortepianem, 3. wersja dla 9 dowolnych wykonawców z fortepianem, 1975

October Sonata (Sonate d’Octobre) In Memoriam 16 X 1978 (wybór papieża Jana Pawła II), 1978

Equivocita na klawikord, 1978

Aquae Sextiae, suita na kwintet dęty blaszany i orkiestrę dętą blaszaną, 1978

Fantasia hermantica na temat S-A-B-B-E na altówkę i fortepian, 1979

Tre contra tre na flet, obój, altówkę i 3 perkusje, 1979

Marlos Grosso Brasileiras „Chant d’amitié” na flet, skrzypce, klawesyn i taśmę, 1980

Preludium i fuga na klawesyn solo, 1980

Trio dei due mondi na skrzypce, wiolonczelę i fortepian, 1980

II Koncert skrzypcowy, 1981

Trio per Trio, suita na flet, skrzypce i klawesyn, 1981

Dum spiro spero, scenariusz muzyczny na flet z taśmą, 1981, wyk. Warszawska Jesień 1983

Para y contra na kontrabas z taśmą, 1981

Dreams and Drums na perkusję solo, 1982

Koncert na kontrabas i orkiestrę, 1982

Oracle na fagot z taśmą (wersja pierwsza na fagot solo), 1982

I Kwartet smyczkowy „La Vita”, 1983, wyk. Warszawska Jesień 1986, wyd. Kraków 1995

Aurora Borealis na harfę i organy, 1988

II Kwartet smyczkowy „Cantus Aeternus” z recytatywem, sł. H. Miller, Cz. Miłosz, I. Bachmann i in., 1988

Four Seasons Greetings na kameralną orkiestrę smyczkową i solistów, 1989

Je me souviens na marimbę solo, 1990

I Sonata skrzypcowa „Il Ritorno” 1990

II Sonata skrzypcowa „Spring in America”, 1994

Spring in America, sonata na skrzypce i fortepian, 1994

The Cry of the Phoenix, koncert na wiolonczelę i orkiestrę, 1994

Song of Hope and Love na wiolonczelę i fortepian, 1997

Symfonia na 2 gitary, perkusję i kwartet smyczkowy lub orkiestrę kameralną, 1997

16 obrazków z wystawy Salvadora Dali na fortepian, 2004

Fanfare for Celebration of Women in Music na zespół instrumentów dętych blaszanych, 2005

Kwintet „Tramuntana” na saksofon i kwartet smyczkowy, 2006

Symfonia nr 2 „Concertino na orkiestrę”, 2007

Toccata na organy, 2007

Concertino na fortepian i orkiestrę, 2010

Wokalne i wokalno-instrumentalne:

Mały Apollo, pieśń na sopran i fortepian, 1961

Niobe na sopran, recytatora i zespół instrumentalny, sł. K.I. Gałczyński, 1964

Czystość, pieśń na sopran i fortepian, 1965

Etiudy przestrzenne, 3 pieśni na chór mieszany a cappella, sł. K.A. Jeżewski, 1965

Już kocham cię tyle lat, pieśń na bas i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965

Oto widzisz znowu idzie jesień, pieśń na sopran i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965

Prośba o wyspy szczęśliwe, pieśń na baryton i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965

Śpij w spokoju, pieśń na sopran i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965

Wczoraj, pieśń na sopran i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965

Wierszyk o wronach, pieśń na baryton i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965

Wizyta, pieśń na baryton i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965

Rysunki z przystani na mezzosopran, flet, fortepian i perkusję, sł. J. Gorostiz, 1967, wyd. Kraków 1975

Pieśni do poematów Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego na zespół wokalno-instrumentalny, 1968

Jour d’ici et d’ailleurs na chór mieszany, kwartet wokalny, narratora i zespół kameralny, sł. P. Miguel, 1971

A claire voix na chór mieszany, 3 instrumenty dęte do wyboru, fortepian i taśmę, 1973

From Love and Death na głos niski i taśmę, sł. L. Bruder, 1978

Urbi et Orbi, kantata na tenor, chór dziecięcy, 2 trąbki, 2 puzony i organy, sł. H.J. Tittel i H. Hess, 1985

La Espero na sopran, baryton, klawesyn i smyczki, sł. L. Zamenhof, 1990

On Prayer, pieśń na sopran i fortepian, 1990

Stabat Mater na chór a cappella, 1993

World, 5 pieśni na sopran i fortepian, sł. Cz. Miłosz, 1996

Salvador Dali, poemat na baryton i fortepian, sł. P. Eluard, 2004

Ave Maria na kontralt i organy, 2007

From the Fever World na mezzosopran, kwartet smyczkowy i fortepian, sł. J. Dubrow, 2013

Sceniczne:

In der Strafkolonie, dramat muzyczny, libretto J. Simonides wg F. Kafki, 1968, wyst. Tours 1972, 2. wersja 1995

Les Troyennes, tragedia muzyczna, libretto J. Luccioni wg Eurypidesa, 1972, wyst. Paryż 1973

Die Geschichte eines neugierigen Vogels, teatr muzyczny dla dzieci z improwizacją na temat muzyki elektronicznej, 1976, wyst. Wersal 1976

Le petit prince, balet na 12 instrumentów i taśmę, libretto wg A. de Saint-Exupéry’ego, 1976, wyst. Bruksela 1976

Bramy raju, opera na głos solowy, 8 aktorów, chór młodych śpiewaków i taśmę, libretto J. Lisowski wg J. Andrzejewskiego, 1984, wyst. Warszawa 1987

En attendant Anaïs, musical dla dzieci, libretto M. Fuks i T. Danblon, 1987, wyst. Bruksela 1987

Tides and Waves, opera-musical, libretto kompozytorka, H.J. Tittel i H. Fuerst-García, 1991, wyst. Barcelona 1992

Lella – Oratorio Profane na mezzosopran, sopran, obój, kwartet smyczkowy, perkusję, chór żeński i recytatora, libretto Ch. Shapira (na podstawie sztuki swojego autorstwa Lella, Danielle Casanova, jedno życie), 2011, wyst. Céret, 2015

Muzyka filmowa:

Objects de réflexion, film dokumentalny o I. Xenakisie, reż. B. Nyberg, 1969

La mort de Lord Chatterley, reż. G. Katz, 1972

Chita je t’aime, reż. G. Katz, 1973

Les Cyclopes, teatr TV wg Eurypidesa, 1973

La foret d’Orleans, reż. G. Katz, 1976

Aussagen nach einer Verhaftung, reż. G. Moorse, 1978

A propos de la neige fondue, reż. G. Katz, 1979

Bobo la tête, reż. G. Katz, 1980

Tante Blandine, reż. G. Jorre, 1982

Islande, reż. Ph. Morse, 1982

Sans Toit, ni Loi, reż. A. Varda, nagroda „Złotego Lwa” w Wenecji 1985

Un échec de Maigret, reż. G. Katz, 1985

Stahlkammer Zürich, serial telewizyjny (36 odcinków), scenariusz kompozytorka i H.J. Tittel, reż. C. Bleisaiss, P. Fratcher, K. von Kotze, 1985–91

Le dernier prix, seria 5 dernières minutes, reż. G. Katz, 1987

Le Jupon rouge, reż. G. Lefevbre, 1987

Kung Fu Master, reż. A. Varda, 1988

Jane B. par Agnès V., reż. A. Varda, 1988

Jeumont, 51 minutes d’arrét, reż. G. Katz, 1989

Jacquot de Nantes, reż. A. Varda, 1991

L’homme que j’ai tué, reż. G. Ferrara, 1994

Les grandes dames du strip-tease, reż. F. Levie, 1994

L’uomo che ho ucciso, reż. G. Ferrara, 1996

Un air si pur, reż. Y. Angelo, 1997

Glaneurs et la glaneuse, reż. A. Varda, 2000

Deux ans plus tard, reż. A. Varda, 2002

Le lion volatil, reż. A. Varda, 2003

Les Âmes grises, reż. Y. Angelo, 2005

Entrepreneur, film dokumentalny, reż. J. Bricklin, 2006

Testudo, reż. J. Tittel, 2007

Les plages d’Agnes, reż. A. Varda, 2008

J’ai oublié de te dire, reż. L. Vinas-Raymond, 2009

Battle for Britain, reż. A. Helfrecht, 2010

Gilbert Planche, film dokumentalny, reż. G. Treves, 2010

De ci de la Agnes, 6 filmów TV dla Canal Plus, reż. A. Varda, 2011

The White King, reż. A. Helfrecht i J. Tittel, 2016

Muzyka elektroniczna i elektroakustyczna:

Ek-Stasis, muzyka elektroakustyczna, 1969

Phobos na taśmę, 1969

Homo Faber, trylogia elektroniczna: 1. Le souffle, 1971, 2. La solitude, 1972, 3. La sérénité, 1975

Inner Space – Outer Space na taśmę, 1978

Bartokalia for Béla Bartók na taśmę, 1979

Neue Kinderszenen, suita elektroniczna dla dzieci, 1980