Bruzdowicz-Tittel Joanna, *17 V 1943 Warszawa, †3 XI 2021 Taillet, polska kompozytorka, pianistka, krytyk muzyczny i publicystka. Była córką wiolonczelisty Konstantego Bruzdowicza i pianistki Marii Bruzdowicz (z d. Wilczek). W 1966 ukończyła studia kompozytorskie u K. Sikorskiego w PWSM w Warszawie (studiowała także grę na fortepianie u I. Protasiewicz i W. Łosakiewicz). Już w czasie studiów rozpoczęła działalność pianistyczną, koncertując m.in. w Belgii, Austrii i Czechosłowacji. Była współzałożycielką, a w latach 1964–68 sekretarzem generalnym polskiej sekcji „Jeunesses Musicales”. W 1968 otrzymała stypendium rządu francuskiego i do 1970 studiowała w Paryżu kompozycję u N. Boulanger, O. Messiaena oraz P. Schaeffera, ponadto muzykologię pod kierunkiem J. Chailleya na Sorbonie, gdzie uzyskała stopień naukowy doktora na podstawie rozprawy Matematyka i logika w muzyce współczesnej. W 1969 była współorganizatorką Groupe International de Musique Electroacoustique de Paris (GIMEP). Obok kompozycji Bruzdowicz zajmowała się także krytyką i publicystyką muzyczną. Współtworzyła audycje propagujące nową muzykę w radiu francuskim, belgijskim i niemieckim, występowała z odczytami, ponadto wraz z mężem H.J. Tittelem pisała scenariusze filmowe dla telewizji francuskiej i niemieckiej. Prowadziła także kursy kompozytorskie, głównie we Francji i Stanach Zjednoczonych. Założyła i była przewodniczącą towarzystwa im. F. Chopina i K. Szymanowskiego w Belgii oraz wiceprzewodniczącą International Federation of Chopin Societies, od 1996 organizowała Międzynarodowy Festiwal Muzyki Katalońskiej w Céret (Francja). W 2006 z jej inicjatywy powstało centrum produkcji i dystrybucji filmów oraz studio nagrań muzyki filmowej (CAT.Studios) w Perpingan w południowej Francji. Bruzdowicz posiadała obywatelstwo polskie i francuskie. Od 1975 mieszkała w Tervuren k. Brukseli, a od 2002 w Céret (Katalonia Północna). Została uhonorowana Orderem Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” (2001), Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2013) oraz Nagrodą Honorową Związku Kompozytorów Polskich (2019). Miała trzech synów (Marka, Jana i Jörga); zmarła w swoim studiu muzycznym w Taillet, w Pirenejach Wschodnich.
Wczesne utwory Bruzdowicz cechuje swobodna forma, stosowanie nowoczesnych środków techniki kompozytorskiej, zróżnicowanie barwy brzmienia, oryginalne pod względem kolorystycznym zestawianie środków wykonawczych (także elektronicznych, szczególnie częste użycie taśmy). W latach 70. kompozytorka zaczęła tworzyć na konkretne zamówienia i dla konkretnych wykonawców, adresując swe utwory do szerokiego grona słuchaczy (kompozycje sceniczne, muzyka telewizyjna i filmowa); w utworach instrumentalnych nawiązywała do form i gatunków klasycznych (symfonia, koncert, kwartet, sonata). W twórczości scenicznej Bruzdowicz często pojawia się tematyka historyczna i polityczno-społeczna; jej pierwsza opera Kolonia karna stanowi protest przeciw tyranii władzy, Trojanki mają zabarwienie feministyczne, w Bramach raju podjęty został problem fanatyzmu religijnego, w Tides and Waves – walki z narkomanią, a ratorio profane Lella porusza wątek obrony przed faszyzmem. Istotną rolę pełnią utwory przeznaczone na fortepian (solo i z towarzyszeniem instrumentów, orkiestry lub taśmy), pisane regularnie na przestrzeni sześćdziesięciu lat kompozytorskiej kariery. Cała twórczość Bruzdowicz odznacza się silnym dramatyzmem, który w utworach instrumentalnych wyraża się przede wszystkim w specyficznej, pełnej napięcia melodyce, zabarwionej niekiedy elementami ludowymi. Kompozycje Bruzdowicz są przeznaczone głównie dla audytorium francuskiego i belgijskiego, zaznacza się w nich jednak przywiązanie do polskiej tradycji narodowej; świadczą o tym cytaty muzyczne (np. w Mater Polonica na organy głównym motywem jest Bogurodzica), nawiązania do ważnych wydarzeń historycznych oraz programowe podteksty literackie (np. Sonata d’Octobre na fortepian nosi podtytuł „pamięci 16 X 1978, dnia wyboru Jana Pawła II”; w I Kwartecie smyczkowym „La Vita”, poświęconym K. Szymanowskiemu, 3 części odpowiadają trzem etapom życia kompozytora, przy czym klimat „góralszczyzny” zaznaczony jest jedynie aluzyjnie; The Cry of the Phoenix przywołuje tragedię powstania warszawskiego, zaś Song of Hope and Love – zagładę polskich Żydów). Zdaniem kompozytorki w procesie tworzenia równie ważne jest uwzględnianie tradycji narodowej, jak operowanie współczesnym, międzynarodowym językiem muzycznym.
Instrumentalne:
Concertino na 2 fortepiany, 1957–1959
Wariacje na fortepian, 1962
Listy na fortepian, 1962
Wariacje na kwartet smyczkowy, 1963
Miniatury na klarnet i fortepian, 1963
Koncert na wibrafon i fortepian, 1963
Sept miniatures na flet solo, 1964
Kwintet na instrumenty dęte, 1966
Per Due na skrzypce i fortepian, 1966
Epigramy na skrzypce solo, 1966, wyd. Kraków 1967
Erotyki na fortepian, 1966, Paryż 1972
Suita symfoniczna Sergiusz Prokofiew in memoriam, 1967
Impresje na 2 fortepiany i orkiestrę symfoniczną, 1968
Éclairs na orkiestrę kameralną, 1969
Esquisses na flet, altówkę, wiolonczelę i fortepian, 1969
Stigma na wiolonczelę, 1969, wyd. Paryż 1971
Salto na perkusję z taśmą, 1970
Fas et nefas na taśmę i gitarę preparowaną, 1970
Pehnidi na klawesyn solo, 1970
Epitafium („pamięci mojego ojca”) na klawesyn z taśmą, 1973, wyd. Paryż 1973
Epizod na fortepian i 13 instrumentów smyczkowych, 1973, wyd. Paryż 1973
Esitanza na 2 fortepiany lub fortepian na 4 ręce, 1973, wyd. Paryż 1974
Mater Polonica, fantazja na temat Bogurodzicy na organy, 1973, wyd. Paryż 1973
An der schönen blauen Donau na 2 fortepiany z taśmą, 1974, wyd. Paryż 1974
I Koncert fortepianowy, 1974
Ette na klarnet solo, 1974
I Koncert skrzypcowy, 1975
Einklang na klawesyn i organy, 1975, wyd. Paryż 1976
Symfonia, 1975
Trio na sopran lub baryton, wiolonczelę i fortepian, 2. wersja dla 6 dowolnych wykonawców z fortepianem, 3. wersja dla 9 dowolnych wykonawców z fortepianem, 1975
October Sonata (Sonate d’Octobre) In Memoriam 16 X 1978 (wybór papieża Jana Pawła II), 1978
Equivocita na klawikord, 1978
Aquae Sextiae, suita na kwintet dęty blaszany i orkiestrę dętą blaszaną, 1978
Fantasia hermantica na temat S-A-B-B-E na altówkę i fortepian, 1979
Tre contra tre na flet, obój, altówkę i 3 perkusje, 1979
Marlos Grosso Brasileiras „Chant d’amitié” na flet, skrzypce, klawesyn i taśmę, 1980
Preludium i fuga na klawesyn solo, 1980
Trio dei due mondi na skrzypce, wiolonczelę i fortepian, 1980
II Koncert skrzypcowy, 1981
Trio per Trio, suita na flet, skrzypce i klawesyn, 1981
Dum spiro spero, scenariusz muzyczny na flet z taśmą, 1981, wyk. Warszawska Jesień 1983
Para y contra na kontrabas z taśmą, 1981
Dreams and Drums na perkusję solo, 1982
Koncert na kontrabas i orkiestrę, 1982
Oracle na fagot z taśmą (wersja pierwsza na fagot solo), 1982
I Kwartet smyczkowy „La Vita”, 1983, wyk. Warszawska Jesień 1986, wyd. Kraków 1995
Aurora Borealis na harfę i organy, 1988
II Kwartet smyczkowy „Cantus Aeternus” z recytatywem, sł. H. Miller, Cz. Miłosz, I. Bachmann i in., 1988
Four Seasons Greetings na kameralną orkiestrę smyczkową i solistów, 1989
Je me souviens na marimbę solo, 1990
I Sonata skrzypcowa „Il Ritorno” 1990
II Sonata skrzypcowa „Spring in America”, 1994
Spring in America, sonata na skrzypce i fortepian, 1994
The Cry of the Phoenix, koncert na wiolonczelę i orkiestrę, 1994
Song of Hope and Love na wiolonczelę i fortepian, 1997
Symfonia na 2 gitary, perkusję i kwartet smyczkowy lub orkiestrę kameralną, 1997
16 obrazków z wystawy Salvadora Dali na fortepian, 2004
Fanfare for Celebration of Women in Music na zespół instrumentów dętych blaszanych, 2005
Kwintet „Tramuntana” na saksofon i kwartet smyczkowy, 2006
Symfonia nr 2 „Concertino na orkiestrę”, 2007
Toccata na organy, 2007
Concertino na fortepian i orkiestrę, 2010
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
Mały Apollo, pieśń na sopran i fortepian, 1961
Niobe na sopran, recytatora i zespół instrumentalny, sł. K.I. Gałczyński, 1964
Czystość, pieśń na sopran i fortepian, 1965
Etiudy przestrzenne, 3 pieśni na chór mieszany a cappella, sł. K.A. Jeżewski, 1965
Już kocham cię tyle lat, pieśń na bas i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965
Oto widzisz znowu idzie jesień, pieśń na sopran i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965
Prośba o wyspy szczęśliwe, pieśń na baryton i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965
Śpij w spokoju, pieśń na sopran i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965
Wczoraj, pieśń na sopran i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965
Wierszyk o wronach, pieśń na baryton i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965
Wizyta, pieśń na baryton i fortepian, sł. K.I. Gałczyński, 1965
Rysunki z przystani na mezzosopran, flet, fortepian i perkusję, sł. J. Gorostiz, 1967, wyd. Kraków 1975
Pieśni do poematów Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego na zespół wokalno-instrumentalny, 1968
Jour d’ici et d’ailleurs na chór mieszany, kwartet wokalny, narratora i zespół kameralny, sł. P. Miguel, 1971
A claire voix na chór mieszany, 3 instrumenty dęte do wyboru, fortepian i taśmę, 1973
From Love and Death na głos niski i taśmę, sł. L. Bruder, 1978
Urbi et Orbi, kantata na tenor, chór dziecięcy, 2 trąbki, 2 puzony i organy, sł. H.J. Tittel i H. Hess, 1985
La Espero na sopran, baryton, klawesyn i smyczki, sł. L. Zamenhof, 1990
On Prayer, pieśń na sopran i fortepian, 1990
Stabat Mater na chór a cappella, 1993
World, 5 pieśni na sopran i fortepian, sł. Cz. Miłosz, 1996
Salvador Dali, poemat na baryton i fortepian, sł. P. Eluard, 2004
Ave Maria na kontralt i organy, 2007
From the Fever World na mezzosopran, kwartet smyczkowy i fortepian, sł. J. Dubrow, 2013
Sceniczne:
In der Strafkolonie, dramat muzyczny, libretto J. Simonides wg F. Kafki, 1968, wyst. Tours 1972, 2. wersja 1995
Les Troyennes, tragedia muzyczna, libretto J. Luccioni wg Eurypidesa, 1972, wyst. Paryż 1973
Die Geschichte eines neugierigen Vogels, teatr muzyczny dla dzieci z improwizacją na temat muzyki elektronicznej, 1976, wyst. Wersal 1976
Le petit prince, balet na 12 instrumentów i taśmę, libretto wg A. de Saint-Exupéry’ego, 1976, wyst. Bruksela 1976
Bramy raju, opera na głos solowy, 8 aktorów, chór młodych śpiewaków i taśmę, libretto J. Lisowski wg J. Andrzejewskiego, 1984, wyst. Warszawa 1987
En attendant Anaïs, musical dla dzieci, libretto M. Fuks i T. Danblon, 1987, wyst. Bruksela 1987
Tides and Waves, opera-musical, libretto kompozytorka, H.J. Tittel i H. Fuerst-García, 1991, wyst. Barcelona 1992
Lella – Oratorio Profane na mezzosopran, sopran, obój, kwartet smyczkowy, perkusję, chór żeński i recytatora, libretto Ch. Shapira (na podstawie sztuki swojego autorstwa Lella, Danielle Casanova, jedno życie), 2011, wyst. Céret, 2015
Muzyka filmowa:
Objects de réflexion, film dokumentalny o I. Xenakisie, reż. B. Nyberg, 1969
La mort de Lord Chatterley, reż. G. Katz, 1972
Chita je t’aime, reż. G. Katz, 1973
Les Cyclopes, teatr TV wg Eurypidesa, 1973
La foret d’Orleans, reż. G. Katz, 1976
Aussagen nach einer Verhaftung, reż. G. Moorse, 1978
A propos de la neige fondue, reż. G. Katz, 1979
Bobo la tête, reż. G. Katz, 1980
Tante Blandine, reż. G. Jorre, 1982
Islande, reż. Ph. Morse, 1982
Sans Toit, ni Loi, reż. A. Varda, nagroda „Złotego Lwa” w Wenecji 1985
Un échec de Maigret, reż. G. Katz, 1985
Stahlkammer Zürich, serial telewizyjny (36 odcinków), scenariusz kompozytorka i H.J. Tittel, reż. C. Bleisaiss, P. Fratcher, K. von Kotze, 1985–91
Le dernier prix, seria 5 dernières minutes, reż. G. Katz, 1987
Le Jupon rouge, reż. G. Lefevbre, 1987
Kung Fu Master, reż. A. Varda, 1988
Jane B. par Agnès V., reż. A. Varda, 1988
Jeumont, 51 minutes d’arrét, reż. G. Katz, 1989
Jacquot de Nantes, reż. A. Varda, 1991
L’homme que j’ai tué, reż. G. Ferrara, 1994
Les grandes dames du strip-tease, reż. F. Levie, 1994
L’uomo che ho ucciso, reż. G. Ferrara, 1996
Un air si pur, reż. Y. Angelo, 1997
Glaneurs et la glaneuse, reż. A. Varda, 2000
Deux ans plus tard, reż. A. Varda, 2002
Le lion volatil, reż. A. Varda, 2003
Les Âmes grises, reż. Y. Angelo, 2005
Entrepreneur, film dokumentalny, reż. J. Bricklin, 2006
Testudo, reż. J. Tittel, 2007
Les plages d’Agnes, reż. A. Varda, 2008
J’ai oublié de te dire, reż. L. Vinas-Raymond, 2009
Battle for Britain, reż. A. Helfrecht, 2010
Gilbert Planche, film dokumentalny, reż. G. Treves, 2010
De ci de la Agnes, 6 filmów TV dla Canal Plus, reż. A. Varda, 2011
The White King, reż. A. Helfrecht i J. Tittel, 2016
Muzyka elektroniczna i elektroakustyczna:
Ek-Stasis, muzyka elektroakustyczna, 1969
Phobos na taśmę, 1969
Homo Faber, trylogia elektroniczna: 1. Le souffle, 1971, 2. La solitude, 1972, 3. La sérénité, 1975
Inner Space – Outer Space na taśmę, 1978
Bartokalia for Béla Bartók na taśmę, 1979
Neue Kinderszenen, suita elektroniczna dla dzieci, 1980
