Narodowe Święto Niepodległości to właściwa okazja do tego, by celebrować narodowe tradycje. Jedną z nich – wpisaną niedawno na listę UNESCO – jest polonez, polski taniec wywodzący się z XVI-wiecznego chodzonego. „Poloneza czas zacząć” – tymi słowami zaczyna się opisany przez Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu literacki korowód, który w filmowej adaptacji Andrzeja Wajdy zyskał niezapomnianą oprawę muzyczną autorstwa Wojciecha Kilara. Od czasu emisji filmu polonez z Pana Tadeusza jest powszechnie wykonywany, między innymi podczas balów studniówkowych, gdzie wyparł Poloneza a-moll „Pożegnanie ojczyzny” przypisywanego Michałowi Kleofasowi Ogińskiemu (choć najnowsze badania podają w wątpliwość jego autorstwo, o czym można przeczytać we wstępie do naszej publikacji). Kompozycja Kilara stała się na tyle popularna, że doczekała się adaptacji m.in. na fortepian, a także na skrzypce (flet) z fortepianem.
Poloneza upodobali sobie także kompozytorzy utworów instrumentalnych nieprzewidzianych wcale do tańca, jak słynne fortepianowe kompozycje Fryderyka Chopina – wśród nich najbardziej rozpoznawalne to Polonez As-dur op. 53 zwany Heroicznym i Polonez A-dur op. 40 nr 1, nazywany triumfalnym lub koronacyjnym. Podczas pisania tego ostatniego Chopinowi – przebywającemu wówczas w Valldemossie na Majorce – podobno towarzyszyła wizja zwycięskiego pochodu rycerzy polskich. To wyobrażenie zostało przelane na płótno przez malarza Teofila Kwiatkowskiego, który na obrazie Polonez Chopina (Bal w Hôtel Lambert) otoczył koncertującego pianistę nie tylko korowodem polskiej szlachty, rycerstwa i husarii, ale także postaciami z kręgu jego najbliższych i wybitnymi przedstawicielami polskiej emigracji w Paryżu. Pomiędzy nimi można rozpoznać m.in. Mickiewicza, George Sand czy Marcelinę Czartoryską.
Polonez wykształcił się na gruncie polskiej tradycji i na dobre wpisał się w rodzimy krajobraz muzyczny. Wraz ze swoim uroczystym charakterem, trójdzielnym metrum, rozpoznawalnym rytmem i kadencją taniec ten stał się rodzajem symbolu narodowego.
Bazar dobroczynności w salonach u Marceliny Czartoryskiej w Paryżu
Bilet na bal polski wydany 29 stycznia 1846 roku przez Société des secours pour les Polonais indigents w Hotelu Lambert w Paryżu