Zieliński Tadeusz Andrzej, *22 V 1931 Warszawa, †25 II 2012 Warszawa, polski muzykolog, pisarz muzyczny i kompozytor. W 1957 ukończył studia muzykologiczne na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem Z. Lissy. W latach 1957–61 był zatrudniony w redakcji muzyki poważnej Polskiego Radia; do 1981 prezentował cykle audycji poświęconych muzyce współczesnej. W latach 1960–91 był członkiem redakcji dwutygodnika „Ruch Muzyczny”. Był autorem licznych artykułów, publikowanych w muzycznych czasopismach polskich i zagranicznych, a także książek i monografii, których tematyka obejmuje życie i twórczość F. Chopina oraz takich klasyków nowej muzyki XX w., jak: B. Bartók, K. Szymanowski, S. Prokofiew, W. Lutosławski i K. Serocki. Ważne miejsce zajmują prace poświęcone K. Pendereckiemu, w których została przeprowadzona wnikliwa analiza przemian jego stylu i języka dźwiękowego – od doświadczeń awangardowych aż po nawiązania do tradycji późno-romantycznej. Zieliński interesował się również problematyką stylów i technik kompozytorskich w muzyce XX w., a zwłaszcza zagadnieniami nowoczesnej harmoniki. Dowodem uznania dla jego prac poświęconych Chopinowi i Bartókowi są ich przekłady na języki obce (monografia o Chopinie zdobyła w 1996 francuską nagrodę literacką Prix des Muses). W książkach publikowanych pod pseudonimem Antoni Domaniewski podejmował Zieloiński zagadnienia filozoficzne. Uprawiał również twórczość kompozytorską, której owocem jest 12 pieśni na sopran i fortepian do słów współczesnych poetów polskich.
Na tle polskiego powojennego piśmiennictwa muzykologicznego bogaty dorobek Zielińskiego zaznacza się jako ukierunkowany głównie ku muzyce współczesnej. W pracach na ten temat eksponował on elementy stylu i techniki kompozytorskiej klasyków muzyki XX w., ze szczególnym uwzględnieniem innowacji harmonicznej. Dorobek ten dopełniają studia poświęcone polskiej twórczości XX-wiecznej, na czele z monografią o K. Szymanowskim; w problematykę tę wpisują się również dokonania tzw. polskiej szkoły kompozytorskiej. Indywidualny walor prac Zielińskiego z tego zakresu polega na tym, że powstawały one wraz z wyłanianiem się tej szkoły po 1956, przynosząc pierwsze próby analizy i oceny estetycznej jej kolejnych dzieł, wykonywanych na festiwalach Warszawska Jesień. Jako świadek najnowszej historii muzyki polskiej Zieliński podejmował też problem zmiany orientacji awangardy na przełomie lat 70. i 80., szczególnie widoczny w twórczości K. Pendereckiego. Przeprowadzone analizy i oceny tego zwrotu ku tradycji późnoromantycznej świadczą o wieloaspektowym ujęciu, w którym podejście historyka łączy się z wnikliwą analizą warsztatu kompozytorskiego i motywacji estetyczno-kulturowych. Przejawem historycznych zainteresowań Zielińskiego jest jego monografia o Chopinie, będąca jednym z najobszerniejszych opracowań tego typu w literaturze chopinologicznej 2. połowy XX wieku.
Literatura: Podstawową jednostką muzyki jest utwór, rozmowa M. Kominka z Zielińskim, „Ruch Muzyczny” 2006 nr 17.
Prace:
Ostatnie symfonie Czajkowskiego, Kraków 1955
Koncerty Prokofiewa, Kraków 1959
Tadeusz Baird, Kraków 1966
Bartók, Kraków 1969, 2. wyd. 1980, wyd. w języku niemieckim Zurych 1973
Style, kierunki i twórcy muzyki XX wieku, Warszawa 1972, 2. wyd. poprawione i uzupełnione 1980
Spotkania z muzyką współczesną, Kraków 1975
Problemy harmoniki nowoczesnej, Kraków 1983, wyd. zmienione i poszerzone pt. Podstawy harmoniki nowoczesnej, Kraków 2009
O twórczości Kazimierza Serockiego, Kraków 1985
Bartók. Leben, Werk, Klangwelt, Monachium 1989
Chopin. Życie i droga twórcza, Kraków 1993, 2. wyd. 1998, wyd. francuskie F. Chopin, Paryż 1995, wyd. niemieckie Bergisch Gladbach 1999, 2. wyd. Moguncja 2008
Szymanowski. Liryka i ekstaza, Kraków 1997
Dramat instrumentalny Pendereckiego, Kraków 2003
Witold Lutosławski. Przewodnik po arcydziełach, z B. Smoleńską-Zielińską, Warszawa 2011
Mazurki Karola Szymanowskiego, w: Z życia i twórczości Karola Szymanowskiego. Studia i materiały, red. J.M. Chomiński, Kraków 1960
„Concerto” i „Trio” W. Kotońskiego, „Ruch Muzyczny” 1961 nr 21
Harmonika utworów fortepianowych Prokofiewa, w: O twórczości S. Prokofiewa. Studia i materiały, red. Z. Lissa, Kraków 1962
„Fluorescencje” Krzysztofa Pendereckiego, „Ruch Muzyczny” 1964 nr 2
Neue Klangasthetik, „Melos” 1966 nr 6–8
„A battere” Włodzimierza Kotońskiego, „Ruch Muzyczny” 1966 nr 23/
Technika operowania instrumentami smyczkowymi w utworach K. Pendereckiego, „Muzyka” 1968 nr 1
„Pour quatre” Włodzimierza Kotońskiego, „Ruch Muzyczny” 1968 nr 23
Perspektywy piękna wyrazu i formy (o Preludiach i fudze W. Lutosławskiego), „Ruch Muzyczny” 1973 nr 18
Krajobraz dźwiękowy, „Ruch Muzyczny” 1975 nr 5
„Magnificat” Krzysztofa Pendereckiego, „Ruch Muzyczny” 1975 nr 7
Kwartety Krzysztofa Meyera, „Ruch Muzyczny” 1976 nr 15
Klasyk polskiej muzyki współczesnej (o A. Tansmanie), „Ruch Muzyczny” 1977 nr 13
„Mi-parti” Witolda Lutosławskiego, „Ruch Muzyczny” 1977 nr 19
„Przestrzenie snu” Witolda Lutosławskiego, „Ruch Muzyczny” 1978 nr 12
„Koncert podwójny” Witolda Lutosławskiego, „Ruch Muzyczny” 1980 nr 24
Gdy minął czas wielkiej awangardy, „Ruch Muzyczny” 1981 nr 21
Osobowość Strawińskiego, „Ruch Muzyczny” 1982 nr 15
Witold Lutosławski, „Polish Music” 1983 nr 3–4
Messiaen – twórca niezależny, „Ruch Muzyczny” 1983 nr 26
„Sinfonia di sfere” Andrzeja Panufnika, „Ruch Muzyczny” 1984 nr 20
„Łańcuch I” Witolda Lutosławskiego, „Ruch Muzyczny” 1985 nr 9
Die modalen Strukturen im Werk Bartóks, „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters” 1981/82, Lipsk 1985
„Passacaglia” i „Muzyka nr 6” Andrzeja Dobrowolskiego, „Ruch Muzyczny” 1985 nr 15
„Opowieść zimowa” Marty Ptaszyńskiej, „Ruch Muzyczny” 1986 nr 10
Chopinowska „Modlitwa Polaków”, „Ruch Muzyczny” 1992 nr 1
Ilu nauczycieli miał Chopin?, „Ruch Muzyczny” 1992 nr 6
Czy ostatni nokturn Chopina?, „Ruch Muzyczny” 1992 nr 8
Dobre imię Chopina, „Ruch Muzyczny” 1992 nr 11
Pieśń powstańcza w Fantazji f-moll Chopina, „Ruch Muzyczny” 1993 nr 17
Jak miał wyglądać III Koncert Chopina, „Ruch Muzyczny” 1994 nr 25
Nowatorstwo formy w Balladach Chopina, „Rocznik Chopinowski” 1993 XXI, Kraków 1995
Czy Chopin mógł grać w Poznaniu?, „Ruch Muzyczny” 1995 nr 5
Czas choroby. Uwagi o kondycji muzyki współczesnej, „Ruch Muzyczny” 1997 nr 14–17
Manowce i pułapki wpływologii, „Ruch Muzyczny” 1997 nr 22
Zagadka Nokturnu e-moll, „Ruch Muzyczny” 1998 nr 3
traktaty filozoficzne pod pseudonimem A. Domaniewski:
Byt i względność, Warszawa 2002
Homo homini. Mały traktat etyczny, Warszawa 2008
Kompozycje:
Pięć pieśni do słów J. Pollakówny na sopran i fortepian, 2004
Pięć pieśni do słów J. Ficowskiego na sopran i fortepian, 2007
Dwie pieśni do słów J. Hartwig na sopran i fortepian, 2008
