Thomas, Adrian

Thomas [t^om^es] Adrian, *11 VI 1947 Penzance (Kornwalia), brytyjski muzykolog, kompozytor i dyrygent. Studiował na uniwersytecie w Nottingham i Cardiff oraz w Akademii Muzycznej w Krakowie pod kierunkiem takich pedagogów, jak D. Arnold, B. Deane, I. Keys, B. Schaeffer i A. Whittall. Thomas zaczął komponować podczas nauki w szkole i na studiach. W 1968 zetknął się z muzyką W. Lutosławskiego, co nie tylko skierowało jego zainteresowania w stronę polskiej muzyki współczesnej, ale miało także wpływ na jego własną twórczość. Na ostatnim roku studiów na University of Nottingham poprowadził 25 VI 1969, wspólnie z D. Goodhew i uczelnianym zespołem chóralno-orkiestrowym, pierwsze brytyjskie wykonanie Trzech poematów Henri Michaux W. Lutosławskiego. Jego zaciekawienie muzyką polską sprawiło, że podjął studia w Krakowie, prowadząc odtąd coraz bardziej intensywne badania naukowe nad twórczością polskich kompozytorów, a jednocześnie promując ich muzykę w Wielkiej Brytanii.

Po ukończeniu studiów Thomas pracował jako wykładowca na Queens University w Belfaście, gdzie w 1985 został najmłodszym w Wielkiej Brytanii profesorem muzyki; w 1975 otworzył tamże małe studio elektroniczne, które po latach rozwinęło się w studio o międzynarodowej renomie — Sonic Arts Research Centre. W Belfaście Thomas kontynuował promocję muzyki polskiej, prowadząc wykonania (również pierwsze w Wielkiej Brytanii) utworów polskich kompozytorów, m.in. Stabat Mater (w języku polskim), Veni Creator i Litanię do Marii Panny K. Szymanowskiego, Trzy utwory w dawnym stylu oraz Koncert klawesynowy H.M. Góreckiego, Orawę W. Kilara, Wariacje na temat Paganiniego na fortepian i orkiestrę oraz Preludia i fugę Lutosławskiego. Jako pianista brał udział w wykonaniach kameralnych kompozycji m.in. W. Szalonka (Improvisations sonoristiques, Mutanza), H.M. Góreckiego (Muzyczka IV), A. Dobrowolskiego (Krabogapa), Z. Krauzego (Polichromia).

W 1996 Thomas został profesorem muzyki w Cardiff University (Walia). Podczas pracy na tej uczelni wraz z Contemporary Music Group, zespołem tamtejszego wydziału muzycznego, przygotował i poprowadził kilka koncertów z muzyką polską, w tym koncert dedykowanym muzyce H.M. Góreckiego (powtórzony w Bath, 1997) oraz program złożony z utworów B. Schaeffera, Z. Krauzego, W. Szalonka, T. Sikorskiego, P. Mykietyna, H. Kulenty i L. Zielińskiej (2005). W latach 2003–06 był przewodniczącym wydziału muzycznego w Gresham College w Londynie, prowadził tam wykłady na temat muzyki polskiej od średniowiecza do współczesności; następnie otrzymał tytuł professor emeritus tej uczelni; analogiczny tytuł przyznał mu Cardiff University po jego przejściu na emeryturę w 2010.

Thomas przez wiele lat był również aktywny jako dziennikarz radiowy. W 1976 rozpoczął pracę w magazynie muzycznym rozgłośni BBC Radio 3, następnie przez pięć lat był prezenterem weekendowych programów poświęconych sztuce w Radio Ulster. Pod koniec lat 80. przewodniczył Central Music Advisory Committee radia BBC, był też członkiem General Advisory Council rozgłośni BBC. W 1990 został dyrektorem muzycznym BBC Radio 3 w Londynie, odpowiedzialnym za muzykę i programy o tematyce muzycznej, w tym programy orkiestry BBC oraz nagrania zagraniczne; z jego inicjatywy BBC Radio 3 zorganizowało w 1993 festiwal „Polska!”, obejmujący swym zasięgiem całą Wielką Brytanię, a prezentujący polską sztukę i kulturę — szczególny nacisk położony został na uhonorowanie 80. urodzin W. Lutosławskiego oraz 60. urodzin K. Pendereckiego i H.M. Góreckiego.

Thomas jest uznanym w świecie autorytetem w zakresie muzyki polskiej, autorem licznych tekstów na temat polskiej muzyki współczesnej, w tym książek poświęconych muzyce G. Bacewicz, H. M. Góreckiego oraz muzyce polskiej od czasów K. Szymanowskiego. Wielokrotnie brał udział w konferencjach, seminariach i warsztatach w Europie, Stanach Zjednoczonych i Australii. W 1997 w ramach festiwalu „Breaking Chains” w Barbican Centre w Londynie przygotował wystawę The Hidden Composer: Witold Lutosławski and Polish Radio, prowadził także otwarte warsztaty na temat dwóch wersji Gier weneckich Lutosławskiego z zespołem kameralnym studentów-doktorantów Guildhall School of Music and Drama (zaginioną pierwszą wersję utworu odkrył rok wcześniej). Jako pierwszy podjął także badania nad pieśniami masowymi Lutosławskiego oraz piosenkami pisanymi pod pseudonimem Derwid. Wielokrotnie prowadził audycje radiowe, prelekcje przed koncertami z muzyką polskich kompozytorów, występował także w polskim radiu i telewizji. Szczególnie interesowała go muzyka polska pierwszej powojennej dekady, którą ze względu na uwarunkowania polityczne określił mianem „czarnej dekady” („dark decade: 1945–55”).

Dzięki otrzymanym stypendiom kompozytorskim w latach 1983, 1986 i 1987 przebywał w MacDowell Colony w Peterborough (New Hampshire), a w 1987 w Virginia Center for the Creative Arts w Amherst (Wirginia). Wiele kompozycji Thomasa było nadawanych przez radio BBC 3 oraz stacje radiowe m.in. w Belfaście, Dublinie, Nowym Jorku, Cincinnati. Jego Intrada na orkiestrę (1981) wykonywana była kilkakrotnie w 1992 w Stanach Zjednoczonych podczas tournée Ulster Orchestra, a prawykonanie utworu even’s na harfę miało miejsce w 1976 na festiwalu Warszawska Jesień. W utworach Thomasa wyraźne są nieraz polskie inspiracje, m.in. Mazurek na wiolonczelę i fortepian (1979), Kołysanka polska na chór a cappella, do słów J. Słowackiego (1983) czy napisany na zamówienie BBC utwór na 8-głosowy chór Black Rainbow (1981–89, do słów S. Młodożeńca, J. Czechowicza, J. Kasprowicza i A. Malczewskiego), upamiętniający utratę swobód obywatelskich podczas stanu wojennego w Polsce. Spośród innych kompozycji Thomasa warto wymienić również in wild quiet na septet (1980, zrewid. 1982), this turning tree na tenor i fortepian (1980), Aeolian Sanctus na chór a cappella i gitarę (1988) oraz inspirowane japońską poezją i buddyjską filozofią zen busonku na septet (1978), Rau na oktet smyczkowy (1985) i Kuo-an Variations na altówkę solo (1988). Thomas był członkiem Brytyjskiego Komitetu Honorowego obchodów Roku Chopinowskiego 2010 oraz Honorowego Komitetu Obchodów Roku Lutosławskiego 2013, z siedzibą w Warszawie. Jest członkiem panelu doradczego w zakresie muzyki XX w. wydawnictwa Cambridge University Press oraz członkiem komitetu redakcyjnego serii «Eastern European Studies in Musicology» wydawnictwa Peter Lang i rady naukowej „Polskiego Rocznika Muzykologicznego”. W 2015 był członkiem Komitetu Honorowego obchodów 70. rocznicy powstania Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.

Za swą działalność w zakresie promocji muzyki polskiej otrzymał nagrodę ZKP (1989), odznakę „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (1996) oraz dwukrotnie medal Towarzystwa im. W. Lutosławskiego (2005 oraz 2013, w stulecie urodzin kompozytora). W 2013 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP uhonorowało Thomasa Złotym Medalem Gloria Artis.

Mieszka w Kornwalii. Przez wiele lat prowadził stronę internetową onpolishmusic.com., na której zamieścił wiele własnych artykułów i tekstów poświęconych muzyce polskiej. Jest to obszerna autorska baza wiedzy na temat polskiej muzyki XX wieku, dostępna w języku angielskim. W 2016 roku Thomas wycofał się z publicznych aktywności, by zająć się projektami niezwiązanymi z muzyką.

Literatura: Tętno życia, podniebny spokój, „Tygodnik Powszechny”, 2010 nr 47; Był na czele peletonu, rozmowa B. Bolesławskiej-Lewandowskiej z Thomasem o H.M. Góreckim, „Ruch Muzyczny” 2011 nr 3; Gry brytyjskie, rozmowa K. Komarnickiego z Thomasem o W. Lutosławskim, „Muzyka w Mieście” (MWM) 2013 nr 1–2; strona internetowa Thomasa: www.onpolishmusic.com