Stuckenschmidt, Hans Heinz

Stuckenschmidt [sztˊuk^enszmyt] Hans Heinz, *1 XI 1901 Strasburg, †15 VIII 1988 Berlin, niemiecki pisarz, krytyk muzyczny i pedagog. Uczył się prywatnie gry na skrzypcach i fortepianie oraz kompozycji, autodydakta w zakresie teorii i historii muzyki; w latach 1931–33 uczestniczył w kursach z zakresu analizy muzycznej prowadzonych przez A. Schönberga. Od 1920 działał jako krytyk muzyczny, kompozytor i organizator życia muzycznego w Bremie, Hamburgu, Wiedniu, Paryżu i Berlinie, propagując muzykę awangardową. W latach 1923–24 wraz z J. Ruferem zorganizował cykl koncertów nowej muzyki w Hamburgu, w 1927–28 kierował organizacją koncertów w ramach działalności rewolucyjnej November-Gruppe w Berlinie. Jednocześnie współpracował z licznymi periodykami (m.in. „Melos”, „Die Musik”, „Modern Music”) i dziennikami; w latach 1928–29 kierował działem krytyki muzycznej w czasopiśmie „Bohemia” w Pradze, od 1929 pisał krytyki muzyczne na łamach „Berliner Zeitung am Mittag”. W 1934 naziści zabronili mu działalności publicystycznej w Niemczech. Od 1937 przebywał w Pradze, gdzie współpracował początkowo z „Prager Tagblatt”, a w latach 1939–42 z „Der Neue Tag”. W 1942 został wcielony do Wehrmachtu jako tłumacz, przebywał w niewoli amerykańskiej. W 1946 powrócił do Berlina i objął kierownictwo studia muzyki współczesnej (Studio für Neue Music) w rozgłośni radiowej Berlina Zachodniego (RIAS), działał jako krytyk muzyczny „Neue Zeitung” (1947) i wraz z J. Ruferem w latach 1947–49 redagował czasopismo „Stimmen”. W latach 1948–67 wykładał historię muzyki w Technische Universität w Berlinie, gdzie od 1953 pracował na stanowisku profesora. Równocześnie działał jako krytyk muzyczny w „Neue Zürcher Zeitung” (1946–56) i we „Frankfurter Allgemeine Zeitung” (1956–88). Jego żona, śpiewaczka Margot Hinnenberg-Lefèbre, była znaną interpretatorką muzyki Schönberga. Stuckenschmidt był członkiem Akademie für Künste w Berlinie (1974) oraz Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung w Darmstadcie (1977). Za swoją działalność otrzymał liczne nagrody, był m.in. laureatem Federalnego Krzyża Zasługi (Bundesverdienstkreuzes), w 1973 roku otrzymał nagrodę Johanna Heinricha Mercka, a w 1977 roku Uniwersytet w Tybindze nadał mu tytuł doktora honoris causa.

Wieloraka działalność Stuckenschmidta jako krytyka muzycznego dla kilku czasopism o międzynarodowej randze, organizatora życia koncertowego i pisarza z dużym zaangażowaniem promującego awangardowe nurty twórczości artystycznej, zwłaszcza muzykę i myśl teoretyczną Schönberga, miała istotny wpływ zarówno na postawę estetyczną i twórczość kompozytorów, jak i na przekazanie odbiorcom sztuki obrazu dziejów muzyki w ubiegłym stuleciu, bowiem książki Stuckenschmidta były tłumaczone na wiele języków. Na sposobie interpretacji przez Stuckenschmidta twórczości muzycznej XX w. zaważyła fascynacja osobowością Schönberga oraz akceptacja filozofii nowej muzyki w ujęciu Th.W. Adorna.

Literatura: K.H.Wörner Hans Heinz Stuckenschmidt, Arnold Schönberg, „Musica: Monatsschrift für alle Gebiete des Musiklebens X, 1951; K. Wagner Hans Heinz Stuckenschmidt, Neue Musik, „Musica: Monatsschrift für alle Gebiete des Musiklebens” IV 1952; W. Schwinger Hans Heinz Stuckenschmidt, Schönberg: Leben, Umwelt, Werk, „Musica: Monatsschrift für alle Gebiete des Musiklebens”, III, 1974; Aspekte der Neuen Musik, księga pamiątkowa Stuckenschmidta, red. W. Burde, Kassel 1968; H. Poos Bibliographie Hans Heinz Stuckenschmidt, w: Aspekte der Neuen Musik: Professor Hans Heinz Stuckenschmidt zum 65. Geburtstag, Kassel 1968; W. Schwinger Mitschöpfer der neuen Musik. Hans Heinz Stuckenschmidt siebzig Jahre, „Musica” XXV, 1971; A. Briner Paul Hindemith und Arnold Schönberg: Die Hindemith-Stellen in Hans Heinz Stuckenschmidts Schönberg-Biographie von 1974, „Hindemith-Jahrbuch/Annales Hindemith” IV, 1975; G. Puchelt Hans Heinz Stuckenschmidt: Neue Musik. Drei Klavierstücke 1919/1921, „Neue Zeitschrift für Musik” VI, 1981; H. Weber Hans Heinz Stuckenschmidt, Margot – Bildnis einer Sängerin, „Das Orchester: Zeitschrift für Orchesterkultur und Rundfunk-Chorwesen” X, 1982; F. Reininghaus Ein ziemlich gerader Weg. Zum Tod von Hans Heinz Stuckenschmidt, „Neue Zeitschrift für Musik” nr 149, 1988; H. Kotschenreuther Wortführer und Wegbegleiter: Ein Nachruf auf Hans Heinz Stuckenschmidt, „Musica: Zweimonatsschrift” VI 1988; L. Stein Hans Heinz Stuckenschmidt (1901–1988), „Journal of the Arnold Schoenberg Institute” II, 1988; Ch.M. Schmidt Protokoll im „Leverkuehn Case” Arnold Schönberg versus Thomas Mann: Nebst einer kritischen Dokumentation zu dessen Darstellung durch den Schönberg-Biographen Hans Heinz Stuckenschmidt, w: Musik und Biographie: Festschrift für Rainer Cadenbach, Cordula Heymann-Wentzel, J. Laas (red.), Würzburg 2004; W. Grünzweig, Ch. Niklew (red.), Hans Heinz Stuckenschmidt. Der Deutsche im Konzertsaal, w: Archive zur Musik des 20. Jahrhunderts, Band. 10, Hofheim 2010; F. Hilberg Vom Protagonisten zum Anachronisten – Zu einer Textsammlung von Hans Heinz Stuckenschmidt, „Musik Texte” August 2012 (nr 134); N. Grosch Hans Heinz Stuckenschmidt: Der Deutsche im Konzertsaal, „Die Musikforschung” I, 2013; M. Pasdzierny, D. Schmidt, M. Vogt (red.), „Es ist gut, dass man überall Freunde hat”: Brigitte Schiffer und ihre Korrespondenz mit Heinz Tiessen, Alfred Schlee, Hans Heinz Stuckenschmidt und Carla Henius, Monachium 2017; M. Pasdzierny From Berlin to the world? The early postwar writings of Hans Heinz Stuckenschmidt, w: Music criticism, 1900–1950, red. J. Ballester, G. Gan Quesada, Turnhout 2018.