logotypes-ue_ENG

Stuckenschmidt, Hans Heinz

Biogram i literatura

Stuckenschmidt [sztˊukenszmyt] Hans Heinz, *1 XI 1901 Strasburg, †15 VIII 1988 Berlin, niemiecki pisarz, krytyk muzyczny i pedagog. Uczył się prywatnie gry na skrzypcach i fortepianie oraz kompozycji, autodydakta w zakresie teorii i historii muzyki; w latach 1931–33 uczestniczył w kursach z zakresu analizy muzycznej prowadzonych przez A. Schönberga. Od 1920 działał jako krytyk muzyczny, kompozytor i organizator życia muzycznego w Bremie, Hamburgu, Wiedniu, Paryżu i Berlinie, propagując muzykę awangardową. W latach 1923–24 wraz z J. Ruferem zorganizował cykl koncertów nowej muzyki w Hamburgu, w 1927–28 kierował organizacją koncertów w ramach działalności rewolucyjnej November-Gruppe w Berlinie. Jednocześnie współpracował z licznymi periodykami (m.in. „Melos”, „Die Musik”, „Modern Music”) i dziennikami; w latach 1928–29 kierował działem krytyki muzycznej w czasopiśmie „Bohemia” w Pradze, od 1929 pisał krytyki muzyczne na łamach „Berliner Zeitung am Mittag”. W 1934 naziści zabronili mu działalności publicystycznej w Niemczech. Od 1937 przebywał w Pradze, gdzie współpracował początkowo z „Prager Tagblatt”, a w latach 1939–42 z „Der Neue Tag”. W 1942 został wcielony do Wehrmachtu jako tłumacz, przebywał w niewoli amerykańskiej. W 1946 powrócił do Berlina i objął kierownictwo studia muzyki współczesnej (Studio für Neue Music) w rozgłośni radiowej Berlina Zachodniego (RIAS), działał jako krytyk muzyczny „Neue Zeitung” (1947) i wraz z J. Ruferem w latach 1947–49 redagował czasopismo „Stimmen”. W latach 1948–67 wykładał historię muzyki w Technische Universität w Berlinie, gdzie od 1953 pracował na stanowisku profesora. Równocześnie działał jako krytyk muzyczny w „Neue Zürcher Zeitung” (1946–56) i we „Frankfurter Allgemeine Zeitung” (1956–88). Jego żona, śpiewaczka Margot Hinnenberg-Lefèbre, była znaną interpretatorką muzyki Schönberga. Stuckenschmidt był członkiem Akademie für Künste w Berlinie (1974) oraz Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung w Darmstadcie (1977). Za swoją działalność otrzymał liczne nagrody, był m.in. laureatem Federalnego Krzyża Zasługi (Bundesverdienstkreuzes), w 1973 roku otrzymał nagrodę Johanna Heinricha Mercka, a w 1977 roku Uniwersytet w Tybindze nadał mu tytuł doktora honoris causa.

Wieloraka działalność Stuckenschmidta jako krytyka muzycznego dla kilku czasopism o międzynarodowej randze, organizatora życia koncertowego i pisarza z dużym zaangażowaniem promującego awangardowe nurty twórczości artystycznej, zwłaszcza muzykę i myśl teoretyczną Schönberga, miała istotny wpływ zarówno na postawę estetyczną i twórczość kompozytorów, jak i na przekazanie odbiorcom sztuki obrazu dziejów muzyki w ubiegłym stuleciu, bowiem książki Stuckenschmidta były tłumaczone na wiele języków. Na sposobie interpretacji przez Stuckenschmidta twórczości muzycznej XX w. zaważyła fascynacja osobowością Schönberga oraz akceptacja filozofii nowej muzyki w ujęciu Th.W. Adorna.

Literatura: K.H.Wörner Hans Heinz Stuckenschmidt, Arnold Schönberg, „Musica: Monatsschrift für alle Gebiete des Musiklebens X, 1951; K. Wagner Hans Heinz Stuckenschmidt, Neue Musik, „Musica: Monatsschrift für alle Gebiete des Musiklebens” IV 1952; W. Schwinger Hans Heinz Stuckenschmidt, Schönberg: Leben, Umwelt, Werk, „Musica: Monatsschrift für alle Gebiete des Musiklebens”, III, 1974; Aspekte der Neuen Musik, księga pamiątkowa Stuckenschmidta, red. W. Burde, Kassel 1968; H. Poos Bibliographie Hans Heinz Stuckenschmidt, w: Aspekte der Neuen Musik: Professor Hans Heinz Stuckenschmidt zum 65. Geburtstag, Kassel 1968; W. Schwinger Mitschöpfer der neuen Musik. Hans Heinz Stuckenschmidt siebzig Jahre, „Musica” XXV, 1971; A. Briner Paul Hindemith und Arnold Schönberg: Die Hindemith-Stellen in Hans Heinz Stuckenschmidts Schönberg-Biographie von 1974, „Hindemith-Jahrbuch/Annales Hindemith” IV, 1975; G. Puchelt Hans Heinz Stuckenschmidt: Neue Musik. Drei Klavierstücke 1919/1921, „Neue Zeitschrift für Musik” VI, 1981; H. Weber Hans Heinz Stuckenschmidt, Margot – Bildnis einer Sängerin, „Das Orchester: Zeitschrift für Orchesterkultur und Rundfunk-Chorwesen” X, 1982; F. Reininghaus Ein ziemlich gerader Weg. Zum Tod von Hans Heinz Stuckenschmidt, „Neue Zeitschrift für Musik” nr 149, 1988; H. Kotschenreuther Wortführer und Wegbegleiter: Ein Nachruf auf Hans Heinz Stuckenschmidt, „Musica: Zweimonatsschrift” VI 1988; L. Stein Hans Heinz Stuckenschmidt (1901–1988), „Journal of the Arnold Schoenberg Institute” II, 1988; Ch.M. Schmidt Protokoll im „Leverkuehn Case” Arnold Schönberg versus Thomas Mann: Nebst einer kritischen Dokumentation zu dessen Darstellung durch den Schönberg-Biographen Hans Heinz Stuckenschmidt, w: Musik und Biographie: Festschrift für Rainer Cadenbach, Cordula Heymann-Wentzel, J. Laas (red.), Würzburg 2004; W. Grünzweig, Ch. Niklew (red.), Hans Heinz Stuckenschmidt. Der Deutsche im Konzertsaal, w: Archive zur Musik des 20. Jahrhunderts, Band. 10, Hofheim 2010; F. Hilberg Vom Protagonisten zum Anachronisten – Zu einer Textsammlung von Hans Heinz Stuckenschmidt, „Musik Texte” August 2012 (nr 134); N. Grosch Hans Heinz Stuckenschmidt: Der Deutsche im Konzertsaal, „Die Musikforschung” I, 2013; M. Pasdzierny, D. Schmidt, M. Vogt (red.), „Es ist gut, dass man überall Freunde hat”: Brigitte Schiffer und ihre Korrespondenz mit Heinz Tiessen, Alfred Schlee, Hans Heinz Stuckenschmidt und Carla Henius, Monachium 2017; M. Pasdzierny From Berlin to the world? The early postwar writings of Hans Heinz Stuckenschmidt, w: Music criticism, 1900–1950, red. J. Ballester, G. Gan Quesada, Turnhout 2018.

Prace

A. Schönberg, Zurych 1951, 2. wyd. 1957, wyd. w języku fr. Monako 1957, wyd. jap. Tokio 1959, wyd. ang. Londyn 1960, wyd. hiszp. Madryt 1964, wyd. pol., tłum. S. Haraschin, Kraków 1965

Neue Musik zwischen den beiden Kriegen, Berlin 1951, wyd. fr. Paryż 1956, wyd. wł. Turyn 1960

Glanz und Elend der Musikkritik, Berlin 1957

Strawinsky und sein Jahrhundert, Berlin 1957

Schöpfer der Neuen Musik, Frankfurt nad Menem 1958, wyd. jap. Tokio 1959

Grenzen des musikalischen Hörens, Berlin 1960

B. Blacher, Berlin 1963, wyd. poszerz. przez H. Kunza, 1985

J.N. David, Wiesbaden 1965

M. Ravel. Variationen über Person und Werk, Frankfurt nad Menem 1966, wyd. w języku ang. Filadelfia 1968, Londyn 1969

Die Einfachheit des Komplizierten, Berlin 1966

F. Busoni. Zeittafel eines Europäers, Zurych 1967, wyd. ang. Londyn 1970

Musik des 20. Jahrhunderts, Monachium 1969, wyd. ang. Londyn 1969, wyd. fr. Paryż 1969

Die grossen Komponisten unseres Jahrhunderts, t. 1, Deutschland und Mitteleuropa, Monachium 1971, wyd. ang. Londyn 1970, Nowy Jork 1971

Schönberg. Leben, Umwelt, Werk, Zurych 1974, wyd. ang. Londyn 1978

Margot. Bildnis einer Sängerin, Monachium 1981

Schöpfer klassischer Musik. Bildnisse und Revisionen, Berlin 1983

artykuły:

Oper in dieser Zeit. Europäische Opernereignisse aus vier Jahrzehnten, zbiór artykułów, Velber (koło Hanoweru) 1964

Die Musik eines halben Jahrhunderts 1925–1975. Essays und Kritik, Monachium 1976

Zeitgenössische Techniken in der Musik, „Schweizerische Musikzeitung und Sängerblatt” CIII, 1963, przekł. ang. „The Musical Quarterly” XLIX, 1963

Debussy or Berg? The Mystery of the Chord Progression, „The Musical Quarterly” LI, 1965

L’influence de Debussy. Autriche et Allemagne, w: Debussy et l’évolution de la musique au XXe siècle, red. E. Weber, Paryż 1965

Hauers Alternative, „Österreichische Musikzeitschrift” XXI, 1966

Was ist Musikkritik? Gedanken zur Vernichtung des Kunsturteils durch Soziologie, «Studien zur Wertungsforschung» II, red. H. Kaufmann, Graz 1969

Die Musik, der Mensch und die Menschen, „Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie” XXI, 1969, także w „Musik und Bildung” V, 1973 oraz w „Das Orchester” XXII, 1974

Kriterien und Grenzen der Neuheit, w: Das musikalisch Neue und die neue Musik, red. H.P Reinecke, Moguncja 1969

Schreker und seine Zeit, w: F. Schreker, Wiedeń 1970

Kritik und Irrtum, w: Festschrift für einen Verleger. L. Strecker zum 90. Geburtstag, red. C. Dahlhaus, Moguncja 1973

liczne krytyki muzyczne i artykuły w czasopismach niem. i zagranicznych

wydania:

F. Busoni Entwurf einer neuen Ästhetik der Tonkunst, Wiesbaden 1954

B. Shaw Musik in London, recenzje muzyczne, Berlin 1956

Spectaculum. Texte moderner Opern, Frankfurt nad Menem 1962