Slonimsky Nicolas, *27 (15) IV 1894 Petersburg, †25 XII 1995 Los Angeles, amerykański kompozytor, dyrygent i historyk muzyki rosyjskiego pochodzenia. Od 1908 uczył się gry na fortepianie u I. Wengerowej, później także kompozycji u W. Kalafatiego i M. Sztajnberga w konserwatorium w Petersburgu. W latach 1921–23 przebywał w Paryżu, następnie wyjechał na stałe do Stanów Zjednoczonych (w 1931 naturalizowany). W latach 1923–25 uczył w Eastman School of Music w Rochester. W latach 1925–27 był sekretarzem S. Kusewickiego. W latach 1927–30 dyrygował Harvard University Orchestra, a w latach 1927–34 założoną przez siebie Chamber Orchestra of Boston, z którą koncertował w Stanach Zjednoczonych i Europie. W latach 30. i 40. dyrygował różnymi orkiestrami w Europie oraz Południowej i Północnej Ameryce.
Od lat 40. skoncentrował się na pracy naukowej, zajmował się także działalnością dydaktyczną: w latach 1945–47 był wykładowcą języków i literatury słowiańskiej w Harvard University, w 1940 i w latach 1947–49 prowadził wykłady o muzyce w Colorado College (Colorado Springs), w latach 1947–49 w Simmons College w Bostonie, w latach 1956–57 w Peabody Conservatory w Baltimore, w latach 1964–67 w University of California w Los Angeles. W latach 1962–63 miał wykłady gościnne w Związku Radzieckim, Polsce, Jugosławii, Rumunii, Grecji.
Slonimsky był silnie związany z grupą eksperymentujących kompozytorów amerykańskich (J. Becker, H. Cowell, C. Ruggles i in.) skupionych wokół kwartalnika „New Music” (załóż. 1927) i zafascynowanych muzyką Ch. Ivesa, którzy poszukiwali nowych jakości dźwiękowych. U współczesnych cieszył się uznaniem jako dyrygent, propagował nową muzykę amerykańską, prowadził m.in. prawykonania utworów Ch. Ivesa, W. Rieggera, H. Cowella, C. Chaveza, E. Varese’a; jako kompozytor eksperymentował w zakresie tonalności (współbrzmienia atonalne i politonalne w Studies in Black and White, 12-tonowa seria w Yellowstone Park Suite), wprowadził tzw. pandiatonikę; eksperymentalne poczynania w zakresie techniki kompoz. opisał w Thesaurusof Scales and Melodic Patterns. W swych pismach Slonimsky zajmował się głównie muzyką współczesną, zwłaszcza Ameryki Północnej i Południowej. Zasłynął jednak przede wszystkim jako leksykograf, podjął bowiem kontynuację dwóch podstawowych encyklopedii amerykańskich – O. Thompsona (z 1939) i Th. Bakera (z 1900), dokonując rewizji i poszerzenia materiału informacyjnego. Do popularności Slonimskyego przyczynił się także zbiór anegdot(A Thing or Two about Music) oraz leksykon inwektyw pod adresem kompozytorów XIX i XX wieku.
Literatura: R. Kostelanetz Conversation with N. Slonimsky about his Composing, „The Musical Quarterly” LXXIV, 1990; R. Stevenson N. Slonimsky. Centenarian Lexicographer and Musicologist, „Inter-American Music Review” XIV, 1994.
Kompozycje:
Russian Prelude na fortepian, 1914
Impressions na głos i fortepian, 1927
Studies in Black and White na fortepian, 1928
Silhouettes Ibériennes na fortepian, 1929
4 Picturesque Pieces for Ambitious Young Pianists na fortepian, 1931
Overture on an Ancient Greek Theme, 1933
Melodies na klarnet i fortepian, 1936
Moto Perpetuo na skrzypce i fortepian, 1937
4 Simple Pieces na orkiestrę, 1938
Modinha Russo-Brasileira na fortepian, 1941
Suite na flet, obój, klarnet, werbel, trójkąt i maszynę do pisania, 1941
My Toy Balloon na orkiestrę, 1942
My Little Pool na głos i fortepian, 1945
Yellowstone Park Suite na fortepian, 1951
Prace (wyd. w Nowym Jorku, jeśli nie podano inaczej):
Music since 1900, 1937, 4. wyd. 1971, suplement 1986, 5. wyd. 1993
D.D. Shostakovich, „The Musical Quarterly” XXVIII, 1942
Music of Latin America, 1945, 3. wyd. 1949, przedr. 1972, tłum. hiszp. Buenos Aires 1947
The Road to Music, 1947, zrewid. 3. wyd. 1966
R. Harris, „The Musical Quarterly” XXXIII, 1947
Thesaurus of Scales and Melodie Patterns, 1947
A Thing or Two about Music, 1948, przedr. 1997 pt. Slonimsky’s Book of Musical Anecdotes
Chopiniana. Some Materials for a Biography, „The Musical Quarterly” XXXIV, 1948
The Changing Styles of Soviet Music, „Journal of the American Musicological Society” III, 1950
Lexicon of Musical Invective, 1952, 2. wyd. 1965
The Weather at Mozart’s Funeral, „The Musical Quarterly” XLVI, 1960
Chamber Music in America, «Cobbetts Cyclopedic Survey of Chamber Music» III, red. C. Mason, 2. wyd. Londyn 1963
New Music in Greece, „The Musical Quarterly” LI, 1965
Modern Composition in Rumania, „The Musical Quarterly” LI, 1965
Lexicographis Secundus Post Herculem Labor, „Notes” XXXIII, 1976/77
Perfect Pitch. A Life Story, Oksford 1988 wyd. pol. pt. Słuch absolutny, tłum. R. Śmietana, Kraków 1996
Lectionary of Music, 1989
liczne hasła i artykuły m.in. w The New Grove Dictionary od Music and Musicians, Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Enciclopedia dello Spettacolo
wydania:
50 Russian Art Songs from Glinka to Shostakovitch, 3 z., 1949–51; H. Leichtentritt Music of the Western Nations, Cambridge (Massachusetts) 1956
redakcje:
O. Thompson The International Cyclopedia of Music and Musicians, wyd. 4–7, 1946–56, 8. wyd. zrewid. 1958
Baker’s Biographical Dictionary of Musicians, 5. wyd. poszerz. 1958, suplement 1965 i 1971, 8. wyd. 1992