Slonimsky, Nicolas

Slonimsky Nicolas, *27 (15) IV 1894 Petersburg, †25 XII 1995 Los Angeles, amerykański kompozytor, dyrygent i historyk muzyki rosyjskiego pochodzenia. Od 1908 uczył się gry na fortepianie u I. Wengerowej, później także kompozycji u W. Kalafatiego i M. Sztajnberga w konserwatorium w Petersburgu. W latach 1921–23 przebywał w Paryżu, następnie wyjechał na stałe do Stanów Zjednoczonych (w 1931 naturalizowany). W latach 1923–25 uczył w Eastman School of Music w Rochester. W latach 1925–27 był sekretarzem S. Kusewickiego. W latach 1927–30 dyrygował Harvard University Orchestra, a w latach 1927–34 założoną przez siebie Chamber Orchestra of Boston, z którą koncertował w Stanach Zjednoczonych i Europie. W latach 30. i 40. dyrygował różnymi orkiestrami w Europie oraz Południowej i Północnej Ameryce.

Od lat 40. skoncentrował się na pracy naukowej, zajmował się także działalnością dydaktyczną: w latach 1945–47 był wykładowcą języków i literatury słowiańskiej w Harvard University, w 1940 i w latach 1947–49 prowadził wykłady o muzyce w Colorado College (Colorado Springs), w latach 1947–49 w Simmons College w Bostonie, w latach 1956–57 w Peabody Conservatory w Baltimore, w latach 1964–67 w University of California w Los Angeles. W latach 1962–63 miał wykłady gościnne w Związku Radzieckim, Polsce, Jugosławii, Rumunii, Grecji.

Slonimsky był silnie związany z grupą eksperymentujących kompozytorów amerykańskich (J. Becker, H. Cowell, C. Ruggles i in.) skupionych wokół kwartalnika „New Music” (załóż. 1927) i zafascynowanych muzyką Ch. Ivesa, którzy poszukiwali nowych jakości dźwiękowych. U współczesnych cieszył się uznaniem jako dyrygent, propagował nową muzykę amerykańską, prowadził m.in. prawykonania utworów Ch. Ivesa, W. Rieggera, H. Cowella, C. Chaveza, E. Varese’a; jako kompozytor eksperymentował w zakresie tonalności (współbrzmienia atonalne i politonalne w Studies in Black and White, 12-tonowa seria w Yellowstone Park Suite), wprowadził tzw. pandiatonikę; eksperymentalne poczynania w zakresie techniki kompoz. opisał w Thesaurusof Scales and Melodic Patterns. W swych pismach Slonimsky zajmował się głównie muzyką współczesną, zwłaszcza Ameryki Północnej i Południowej. Zasłynął jednak przede wszystkim jako leksykograf, podjął bowiem kontynuację dwóch podstawowych encyklopedii amerykańskich – O. Thompsona (z 1939) i Th. Bakera (z 1900), dokonując rewizji i poszerzenia materiału informacyjnego. Do popularności Slonimskyego przyczynił się także zbiór anegdot(A Thing or Two about Music) oraz leksykon inwektyw pod adresem kompozytorów XIX i XX wieku.

Literatura: R. Kostelanetz Conversation with N. Slonimsky about his Composing, „The Musical Quarterly” LXXIV, 1990; R. Stevenson N. Slonimsky. Centenarian Lexicographer and Musicologist, „Inter-American Music Review” XIV, 1994.