Sessions, Roger

Sessions [sʹesz^enz] Roger Huntington, *28 XII 1896 Nowy Jork, †16 III 1985 Princeton, amerykański kompozytor, pedagog i pisarz muzyczny. Uznawany za cudowne dziecko, w wieku 14 lat rozpoczął naukę na Harvard University, który ukończył cztery lata później, w 1915. W czasie nauki nawiązał współpracę z Harvard Musical Review, gdzie publikował teksty o muzyce i był redaktorem. W latach 1916–17 kontynuował naukę w Yale University, gdzie studiował kompozycję pod kierunkiem H. Parkera. Jednak największy wpływ wywarł na niego E. Bloch, którego poznał w 1919 roku w Nowym Jorku. W latach 1917–21 Sessions nauczał w Smith College, a 1921–25 był asystentem E. Blocha w Cleveland Institute. W latach 1925–33 przebywał w Europie, kolejno w Paryżu, Florencji, Rzymie i Berlinie. Nawiązał wówczas kontakty z najwybitniejszymi przedstawicielami europejskiej sceny muzycznej, jak O. Klemperer, A. Berg, I. Strawiński, S. Kusewicki. Wspólnie z A. Coplandem zainicjował cykl koncertów prezentujących utwory młodej generacji kompozytorów amerykańskich, który odbywał się w Nowym Jorku w latach 1928–31 pod nazwą „Copland-Sessions Concerts” (dwa koncerty w sezonie). W 1933, wkrótce po dojściu do władzy A. Hitlera, powrócił do USA.

W latach 1934–42 pełnił funkcję przewodniczącego amerykańskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, w tym czasie prowadził zajęcia dydaktyczne w Malkin Conservatory, Dalcroze School i Douglass College. W 1936 rozpoczął nauczanie kompozycji w Princeton University, w latach 1945–53 wykładał na University of California w Berkeley, po czym powrócił do Princeton i pozostał tam do przejścia na emeryturę w 1965. W latach 1966–69 wykładał w Berkeley i na Harvardzie, a w 1966–83 prowadził klasę kompozycji w Juilliard School of Music w Nowym Jorku. Do jego uczniów należeli m.in. M. Babbitt, P. Maxwell-Davies, C. Nancarrow, F. Rzewski, J. Adams. Sessions otrzymał wiele nagród za swoją działalność artystyczną i pedagogiczną, w tym tytuł doktora honoris causa na 14 uczelniach oraz 2 nagrody Pulitzera – za całokształt twórczości (1974) oraz za Koncert na orkiestrę (1982). Opublikował 4 książki, liczne artykuły i eseje dotyczące teorii muzyki współczesnej.

Sessions uznawany jest za jednego z najważniejszych kompozytorów amerykańskich XX wieku. Kultywowanie tradycyjnych gatunków, jak sonata, kwartet, kwintet, koncert instrumentalny czy symfonia sprawiło, że muzyka kompozytora wiązana jest głównie z nurtem neoklasycznym, tymczasem styl jego twórczości ewoluował. Dbałość o konstrukcję formalną kolejnych dzieł szła w parze ze stopniowym unowocześnianiem języka harmonicznego. Jego muzyce nie brak też pogłębionej ekspresji. Rozszerzona tonalność i centrowa harmonika wczesnych utworów Sessionsa przeszła w pełną chromatyki, swobodną atonalność w latach 30. i 40.; z początkiem lat 50. kompozytor przejął i zaadaptował elementy techniki dodekafonicznej, nietraktowanej jednak ortodoksyjnie. Sporą część swojego dorobku Sessions stworzył po ukończeniu 50. roku życia. Powstało wówczas sześć z dziewięciu symfonii, kwintet fortepianowy, II i III Sonata fortepianowa, a także opera Montezuma, nad którą pracował 25 lat i która uznawana jest za jego opus magnum.

Niebagatelny wpływ na twórczość Sessionsa wywarła postać E. Blocha, a później pobyt w Paryżu i zetknięcie z nurtem neoklasycznym oraz europejskim środowiskiem muzycznym. Muzyka Sessionsa z lat 20., w tym ciesząca się do dziś ogromną popularnością suita The Black Maskers, łączy tradycyjne podejście do architektoniki dzieła z dążeniem do poszukiwania nowych rozwiązań tonalnych i harmonicznych. Już wówczas wystąpiły typowe cechy stylu Sessionsa: długie frazy, gęste faktury polifoniczne i kontrapunktyczne, znacząca obecność pierwiastka lirycznego, barwna orkiestracja, dysonansowość brzmienia. W napisanym w 1935 Koncercie skrzypcowym Sessions stworzył pełen ekspresji język ze znacznie większym niż dotychczas udziałem chromatyki, piętrząc przy tym trudności techniczne. Tendencję do stosowania w pełni atonalnego języka harmonicznego rozwinął Sessions w kolejnych dziełach z lat 30. i 40.: I Kwartecie smyczkowym, suicie fortepianowej Pages from a Diary, II Sonacie fortepianowej i II Symfonii. W latach 50. zaczął włączać technikę dodekafoniczną, przy czym seria traktowana jest jako materiał wysokościowy, tematyczny, łączony z bardziej swobodnie traktowanym materiałem muzycznym. Pierwszą kompozycją dodekafoniczną Sessionsa jest Sonata skrzypcowa; technika ta jest też obecna m.in. w III Sonacie fortepianowej i 6 utworach na wiolonczelę, późnych symfoniach (VI–IX) oraz operze Montezuma do libretta A. Borgese, inspirowanej muzyką różnych kultur (m.in. ludową muzyką meksykańską, operami Verdiego, współczesnymi eksperymentami w operowaniu głosem wokalnym i tekstem słownym, w którym twórca wykorzystuje trzy języki: hiszpański, łacinę i język Azteków). W późniejszych dziełach Sessionsa związki z serializmemustępują miejsca walorom ekspresyjnym i brzmieniowym (kantata When Lilacs Last in the Dooryard Bloom’d, Koncert na orkiestrę).

Sessions był wpływową postacią amerykańskiego życia muzycznego. Przez ponad 50 lat prowadził nieprzerwaną działalność dydaktyczną, jego utwory zamawiały najważniejsze instytucje muzyczne USA, przyjaźnił się także z czołowymi postaciami amerykańskiej sceny artystycznej, w tym z A. Schönbergiem i T. Mannem. Mimo to muzyka kompozytora, ze względu na gęsta fakturę uznawana za dość trudną, niełatwo torowała sobie drogę do publiczności. Pierwsze nagranie wszystkich symfonii twórcy powstało dopiero w latach 90. XX wieku. Od 1988 roku w USA działa Roger Sessions Society, zajmujące się promocją dorobku kompozytora.

Literatura: A. Imbrie The Symphonies of Roger Sessions, „Tempo” nr 103, 1972; Roger Sessions on Music: Collected Essays, red. E. T. Cone, Princeton 1979; An Appreciation: Roger Sessions, 1896–1985, „Kent Quarterly” nr 5/2, 1986 (cały numer poświęcony Sessionsowi); E. Carter Roger Sessions: a Commemorative Tribute, „Tempo” 1986 nr 156, s. 4–6, A. Olmstead Roger Sessions and his Music, Ann Arbor 1985 (zawiera bibliografię, dyskografię i spis dzieł Sessionsa); A. Olmstead Conversations with Roger Sessions, Boston 1987; A. Olmstead The Correspondence of Roger Sessions, Boston 1992; Z. Skowron Nowa muzyka amerykańska, Kraków 1995; F. Prausnitz Roger Sessions. How a „Difficult” Composer Got That Way, Oxford 2002, T. Preuss Brechts ‘Lukullus’ und seine Vertonungen durch Paul Dessau und Roger Sessions: Werk und Ideologie, Würzburg 2007, A. Olmstead Roger Sessions: a Biography, New York, 2008.