Rolla Alessandro, *23 IV 1757 Pawia, †14 IX 1841 Mediolan, włoski altowiolista, skrzypek, dyrygent i kompozytor. Studiował u Renziego i G. Contiego (skrzypce) oraz G.A. Fioroniego (kontrapunkt) w Mediolanie. W 1782 został altowiolistą, a w 1792 koncertmistrzem i dyrygentem orkiestry dworskiej w Parmie. W latach 1802–33 był dyrygentem orkiestry La Scali w Mediolanie, od 1805 także nadwornym skrzypkiem wicekróla Eugenio di Beauharnais. Jako dyrygent był ceniony za precyzję i ekspresję wykonawczą oraz za wykreowanie niepowtarzalnego brzmienia instrumentów smyczkowych w orkiestrze, szczególnie w dziełach V. Belliniego i G. Donizettiego. Znany był jako propagator muzyki Beethovena – początkowo na koncertach prywatnych (1813), a w 1823 w La Scali, gdzie wykonał symfonie Beethovena (w 1813 także fragmenty Prometeusza). Cieszył się uznaniem wielu włoskich muzyków, m.in. N. Paganiniego i G. Verdiego. W latach 1808–35 prowadził klasy skrzypiec i altówki w konserwatorium w Mediolanie. Do jego uczniów należeli m.in. B. Ferrara, E. Cavallini oraz najmłodszy syn Rollego – Antonio Giuseppe Rolla (1798–1837), skrzypek, altowiolista i kompozytor, koncertmistrz i dyrygent Hofkapelle w Dreźnie (1823–36).
Twórczość Rollego związana jest ściśle z tradycją włoskiej muzyki instrumentalnej (szczególnie Boccheriniego) oraz wiedeńskim stylem klasycznym. W utworach kameralnych nawiązywał do motywiki kwartetów Beethovena, w koncertach skrzypcowych partie solowe wzorowane są na stylu W.A. Mozarta. Symfonie mają formę uwertury włoskiej lub bardziej swobodną formę koncertującą, z rozbudowanymi partiami solowymi i dialogowaniem instrumentów. Najcenniejszymi dziełami Rollego są utwory na altówkę, uwzględniające specyfikę brzmienia oraz rozwijające możliwości techniczne tego instrumentu.
Literatura: L. Spohr Selbstbiographie, Kassel 1860–61; L.A. Bianchi Il virtuosismo violinistico nell’opera di Rolla e Paganini, „Nuova Rivista Musicale Italiana” LX, 1975; L. Inzaghi, L.A. Bianchi A. Rolla Vita e catalogo tematico delle opere, Mediolan 1981; L. Inzaghi A. Rolla. Vita e opere del grande musicista, maestro di N. Paganini, Mediolan 1984; L. Inzaghi Musica per archi di A. Rolla, „Chigiana” XXXVII, 1987.
Kompozycje
Instrumentalne:
orkiestrowe:
12 symfonii
20 koncertów skrzypcowych
15 koncertów na altówkę
kameralne, m.in.:
3 sekstety
3 kwintety
10 kwartetów smyczkowych
ok. 30 triów smyczkowych
ponad 280 duetów na instrumenty smyczkowe i inne
sonaty
wariacje
utwory solowe i pedagogiczne na skrzypce, altówkę i inne
Sceniczne:
Iserbeck e Zachinda, balet, wyst. Parma 1802
Il turco generoso, balet, wyst. Parma 1802
La locanda, balet, wyst. Parma 1802
Abdul, balet, z A. Bellolim, wyst. Wiedeń 1808
Achille in Sciro, balet, wyst. Wiedeń 1808
Edycje:
2 symfonie, «The Symphony 1720–1840» seria A, VI, wyd. B.S. Brook, Nowy Jork 1982
Koncert altówkowy Es-dur op. 3, wyd. G. Beck, Nowy Jork 1953, «Three Centuries of Music Scores» VI, Nowy Jork 1989
Kwartet smyczkowy op. 2 nr 2, wyd. G. Zampieri, Pawia 1941
2 duety na skrzypce i altówkę oraz 1 na 2 altówki, «Three Centuries of Music Scores» X, Nowy Jork 1990
Wariacje op. 13, na skrzypce i fortepian, Drezno b.r.
Esercizio e Arpeggio op. pośm., na altówkę, Nowy Jork b.r.