Perti Giacomo Antonio, *6 VI 1661 Bolonia, †10 IV 1756 Bolonia, włoski kompozytor. Od 1675 uczył się u swego wuja Lorenza Pertiego i P. Franceschiniego (kontrapunkt) oraz u R. Laurentiego (organy), a następnie u G. Corsa w Parmie. W 1678 wykonano pierwszą kompozycję Pertiego (mszę) w kościele S. Tommaso al Mercato w Bolonii, a w 1679 oratorium S. Serafina. W 1681 Perti został przyjęty do Accademia Filarmonica w Bolonii (pięciokrotnie wybrany prinicipe: 1687, 1693, 1697, 1705, 1719). W 1683 debiutował w Wenecji operą Marzio Coriolano (zaginiona). W 1688 ukazały się jego Cantate morali e spirituali (dedykowane cesarzowi Leopoldowi I). Perti był maestro di cappella w Bolonii: w 1690 w katedrze S. Pietro, w latach 1696–1756 w bazylice S. Petronio (do jego uczniów należeli tu m.in. G. Torelli, D. Gabrieli i G.B. Martini), w latach 1704–55 w S. Domenico, w latach 1706–50 w S. Maria di Galliera. Cieszył się protekcją cesarza Karola VI, któremu dedykował Messa e salmi concertati op. 2 (w 1740 otrzymał tytuł consigliere di S. M. Imperiale) oraz Ferdynanda III de’ Medici. Rękopisy utworów Pertiego zachowały się głównie w Österreichische Nationalbibliothek w Wiedniu, Biblioteca Comunale w Asyżu, Civico Museo Bibliografico Musicale oraz Archivio di S. Petronio w Bolonii.
Perti był czołowym przedstawicielem szkoły bolońskiej, związanej z kapelą przy bazylice S. Petronio. Działając ponad 60 lat w głównych instytucjach muzycznych Bolonii zyskał autorytet u współczesnych (obfita korespondencja z J.J. Fuxem, A. Caldarą, B. Pasquinim, A. Corellim). Zamierzał wydać jako op. 3 traktat teoretyczny dotyczący seconda pratica (6 przykładów jego kompozycji G.B. Martini włączył do swego Esemplare ossia saggio fondamentale pratico di contrappunto).
Twórczość Pertiego utrzymana jest na ogół w stylu koncertującym i przeznaczona na głosy solowe, chór i zespół instrumentalny (oratoria, kantaty solowe, motety, hymny i inne). Jego dzieła odznaczają się bogactwem inwencji melodycznych, a wzbogacenie brzmienia Perti osiągał poprzez zwiększenie roli ustępów instrumentalnych, stosowanie dialogowania między głosami wokalnymi i instrumentalnymi operującymi niezależnym materiałem melodycznym oraz wprowadzenie instrumentów koncertujących, szczególnie trąbek lub wiolonczel.
Perti tworzył opery w początkowym okresie twórczości (1683–1710), dostosowując ich styl muzyczny do dramatycznego języka współpracujących z nim librecistów (F. Silvani, M. Noris, A. Salvi). Wpływy francuskie przejawiają się w występowaniu form tanecznych bourrée i rigaudon (Nerone fatto cesare) oraz dopasowaniu muzyki do sytuacji scenicznej przez wprowadzenie fragmentów homofonicznych, imitacyjnych, recytacji z towarzyszeniem b.c., popisowych ritorneli instrumentalnych oraz efektów brzmieniowych, takich jak unisono smyczków podkreślające dramatyzm akcji. W Nerone fatto cesare wykorzystał technikę concerto grosso, wydzielając z orkiestry grupę instrumentów koncertujących na scenie (trąbki, wiolonczele, oboje).
Literatura: listy Pertiego oraz G.B. Martini Origine della musica in S. Petronio, rkp. Bolonia, Civico Museo Bibliografico Musicale; G.B. Martini Serie cronologica dei principi dell’Accademia dei filarmonici, „Diario bolognese” 1776, wyd. faks. Bolonia 1970; M. Fabbri G.A. Perti, „Chigiana” XV, 1958; La musica barocca a Bologna (…) G.A. Perti, red. G. Vecchi, Bolonia 1961; S. Martinotti Ricognizione di G.A. Perti compositore emiliano del barocco, „La Rassegna Musicale Italiana” XXXII, 1962; J. Berger The Sacred Works of G.A. Perti, „Journal of the American Musicological Society” XVII, 1964; M. Fabbri Nuova luce sull’attività fiorentina di G.A. Perti, B. Cristofori e G.F. Haendel, „Chigiana” XXI, 1964; G. Vecchi Il „Nerone fatto cesare” di G.A. Perti a Venezia, w: Venezia e il melodramma nel Seicento, red. M.T. Muraro, Florencja 1976; M. De Angelis Il teatro di Pratolino tra Scarlatti e Perti. Il carteggio di G.A. Perti con il principe Ferdinando de’ Medici (1705–1719), „Nuova Rivista Musicale Italiana” XXI, 1987; J. Riepe Gli oratori di G.A. Perti. Cronologia e ricognizione delle fonti, „Studi musicali” XXII, 1993.
Kompozycje
Wokalno-instrumentalne:
Messa e salmi concertati op. 2, na 4 głosy, chór i instrumenty, Bolonia 1735
7 canzonette in aria marmoresca sopra le 7 principali feste di Nostra Signora, Bolonia 1780
28 missae breves na głos solo, chór, b.c. i instrumenty
11 Credo na głos solo, chór, b.c. i instrumenty
120 psalmów na głos solo, chór, b.c. i instrumenty
54 motety na głos solo, chór, b.c. i instrumenty
83 versetti
inne utwory religijne
Cantate morali e spirituali op. 1, na 1–2 głosy i skrzypce, Bolonia 1688
93 kantaty solowe z b.c.
49 kantat solowych z b.c. i instrumentami
oratoria, m.in.:
S. Serafina, wyk. Bolonia 1679
Abramo vincitore (Agar), wyk. Bolonia 1683
Oratorio della passione di Cristo, wyk. Bolonia 1685
Mosè, wyk. Modena 1685
La beata Imelde Lambertini, wyk. Bolonia 1686
La passione di Cristo, wyk. Bolonia 1694
S. Galgano, wyk. Bolonia 1694
Cristo al limbo, wyk. Bolonia 1696
La sepoltura di Cristo, wyk. Bolonia 1704
S. Petronio, wyk. Bolonia 1720
L’amor divino, wyk. Bolonia 1723
Sceniczne:
ponad 20 oper, m.in.:
Oreste in Argo, libr. G. Bergamori, wyst. Modena 1685
La Rosaura, libr. A. Arcoleo, wyst. Wenecja 1689
L’inganno scoperto per vendetta, libr. F. Silvani, wyst. Genua 1691
Furio Camillo, libr. M. Noris, wyst. Wenecja 1692
Nerone fatto cesare, libr. M. Noris, wyst. Wenecja 1693
Rosinda ed Emireno, libr. A. Arcoleo, niewystawiona
Instrumentalne:
Sonata d, wyd. w: Sonate per camera a violino e violoncello di vari autori, Bolonia ok. 1700
22 sinfonie, rkp
Sonata a 4, rkp
Edycje:
Oratorio della passione di Cristo, wyd. faks. «Biblioteca Musica Bononiensis» IV/85, 1977
Abramo vincitore (Agar), wyd. faks. «The Italian Oratorio 1650–1800» IV, Nowy Jork 1986