Morley, Thomas

Morley [mˊo:^rly] Thomas, *1557 lub 1558 Norwich, †przed 7 X 1602 Londyn, angielski kompozytor, teoretyk muzyki, edytor i organista. Syn Francisa Morley’a z Norwich, piwowara i kościelnego tamtejszej katedry. Uważał się za ucznia W. Byrda, u którego mógł studiować w latach 1572–74. Od ok. 1570 do 1574 był chórzystą katedry św. Pawła w Londynie. W latach 1575–76 ponownie przebywał w Norwich, a w 1583 objął obiecaną mu 9 lat wcześniej funkcję kierownika chóru i organisty przy katedrze w tym mieście i pełnił ją do połowy 1587. 8 VII 1588 uzyskał bakalaureat muzyczny w Oksfordzie, a najpóźniej od II 1589 był organistą katedry św. Pawła w Londynie. 24 VII 1592 został zaprzysiężony jako „Gentleman of the Chapel Royal”. W 1593 Morley rozpoczął działalność wydawniczą, a w 1598 uzyskał monopolistyczny przywilej druku muzycznego, z którego wcześniej, do 1596, korzystał W. Byrd. Mieszkał wraz z rodziną w tej samej dzielnicy Londynu, co Szekspir, toteż kontakty między nimi są prawdopodobne, choć niepotwierdzone. Prawdopodobnie już od połowy lat. 90. chorował, co znajduje potwierdzenie m.in. we wstępie do traktatu A Plaine and Easie Introduction z 1597. 7 X 1602 zaprzysiężono nowego członka Chapel Royal, z zaznaczeniem, że obejmuje miejsce po Morley’u; ponieważ stanowisko to było w zasadzie dożywotnie, przyjmuje się, że kompozytor zmarł przed tą datą. Według zachowanych źródeł 14 II 1589 miał zostać pochowany syn Morleya, również o imieniu Thomas. Z żoną Susan miał kompozytor jeszcze co najmniej troje dzieci urodzonych w latach 1596–1600.

W literaturze spotkać można przypuszczenia, że częścią aktywności Morleya była działalność agenturalna na rzecz angielskiego dworu wymierzona przeciwko katolikom. Znajduje to częściowe potwierdzenie w listach innych agentów i podwójnych agentów, zwłaszcza Charlesa Pageta, który miał rzekomo odkryć rzeczywistą rolę Morleya w czasie jego podróży do Niderlandów w 1591. Nie istnieją jednak żadne źródła potwierdzające antykatolicką działalność kompozytora w Anglii.

Morley był kompozytorem mało oryginalnym, natomiast w literaturze podkreśla się rolę, jaką odegrał w propagowaniu włoskiej muzyki świeckiej i w powstaniu angielskiej odmiany madrygału. Jego publikacje ukazały się wkrótce po pierwszym druku tego rodzaju utworów zebranych przez N. Yonge’a (Musica transalpina, 1588) i zyskały znaczną popularność. Wkład twórczy Morley’a jest w nich zróżnicowany. W canzonettach 4-głosowych i madrygałach 5-głosowych tylko podłożył angielski tekst, a kompozytorami tych utworów są: F. Anerio, G. Croce, O. Vecchi, A. Ferrabosco, R. Giovanelli, G. Ferretti, G. de Macque, L. Marenzio, L. Viadana i inni. Również w zbiorach balletti i canzonett 2-głosowych reprezentowani są Włosi (G.G. Gastoldi i Anerio po 8 utworów, Marenzio – 3 i in.), tu jednak Morley ingerował także w strukturę muzyczną, a w canzonettach zamieniał 4-głos na 2-głos; utwory te można określić jako rodzaj parodii. W canzonettach 3- i 5–6-głosowych oraz w madrygałach z 1594 nie wykryto obcych modeli; stylistycznie są one bardzo bliskie twórczości włoskiej. Zbiorem solowych ayres Morley przyczynił się do ugruntowania specyficznej tradycji angielskiej, której głównym przedstawicielem w jego czasach był J. Dowland. Pod imieniem Oriany, o której mówi tytuł zbioru z 1601, kryje się Elżbieta I; druk wzorowany na włoskim Il trionfo di Dori (1592) zawiera utwory 23 kompozytorów angielskich poświęcone królowej. W zbiorze utworów kameralnych mieszczą się opracowania tańców i pieśni wykonywanych w ramach masques. Kompozycje Morley’a związane z liturgią anglikańską nie zyskały tak dużej popularności jak jego twórczość świecka, były jednak wykonywane przez wiele dziesięcioleci w różnych regionach kraju, o czym świadczą liczne ich kopie. Przekazy różnią się nieraz znacznie od siebie i bywają zdekompletowane, co stwarza sytuację, w której zarówno atrybucja jak oryginalna postać wielu utworów nie jest pewna. Niemniej jest to twórczość interesująca, a w jej ramach mieszczą się utwory chóralne (full) oraz, częściej, łączące odcinki chóralne i solowe z towarzyszeniem organów (verse); tylko jedno z nabożeństw wieczornych utrzymane jest w stylu sylabicznym (short service).

W trzech księgach dedykowanego Byrdowi traktatu A Plaine and Easie Introduction to Practicall Musicke (Londyn 1597) Morley przedstawia problemy kształtowania linii melodycznej, kontrapunktowania cantus firmus w układzie dwugłosowym i tworzenia konstrukcji na więcej głosów. Skupia się na współczesnej praktyce kompozytorskiej, przywiązując mniejszą wagę do tradycyjnej teorii; prezentuje np. w specyficzny sposób kwestię modi, a w opisie różnych kadencji znajdują odbicie zjawiska prowadzące do wykształcenia się systemu dur-moll.

Literatura: O. Becker Die englischen Madrigalisten William Byrd, Thomas Morley und John Dowland, Lipsk 1901; E.H. Fellowes The English Madrigal Composers, Oksford 1921, 2. wyd. 1948; E.H. Fellowes The English Madrigal, Oksford 1925, przedruk 1952; P. Warlock The English Ayre, Londyn 1926; J. Pulver The English Theorists. XIII – Thomas Morley, „The Musical Times” LXXVI, 1935; R.T. Dart Morley’s Consort Lessons of 1599, „Proceedings of the Royal Musical Association” LXXIV, 1947–48; A. Obertello Madrigali italiani in Inghilterra, Mediolan 1949; J.R. King An Aesthetic and Musical Analysis of the Madrigals of Thomas Morley, dysertacja, University of Toronto, 1950; R. Stevenson Thomas Morley’s „Plaine and Easie” Introduction to the Modes, „Musica Disciplina” VI, 1952; J. Kerman Morley and the „Triumphs of Oriana”, „Music and Letters” XXXIV, 1953; D. Arnold Croce and the English Madrigal, „Music and Letters” XXXV, 1954; J.E. Uhler Thomas Morley’s Madrigals for Four Voices, „Music and Letters” XXXVI, 1955; D. Arnold Gastoldi and the English Ballet, „The Mounthly Musical Record” LXXXVI, 1956; D. Brown Thomas Morley and the Catholics: Some Speculations, „Monthly Musical Record” LXXXIX, 1959; T. Dart Morley and the Catholics: Some Further Speculations, „Monthly Musical Record” LXXXIX, 1959; R.C. Strong Queen Elisabeth I as Oriana, „Studies in the Renaissance” VI, 1959; F.B. Zimmerman Italian and English Traits in the Music of Thomas Morley, „Anuario Musical” XIV, 1959; D. Brown The Style and Chronology of Thomas Morley’s Motets, „Music and Letters” XLI, 1960; E. Doughtie Robert Southwell and Morley’s First Booke of Ayres, „The Lute Society Journal” IV, 1962; J. Kerman The Elisabethan Madrigal. A Comparative Study, Nowy Jork 1962; R. Spencer Two Missing Lute Parts for Morley’s Consort Lessons, „The Lute Society Journal” IV, 1962; C.A. Murphy Thomas Morley. Editions of Italian Canzonets and Madrigals, Tallahassee 1964 (zawiera wyd. canzonett 4-głosowych z 1597 i madrygałów z 1598); W. Shaw Thomas Morley of Norwich, „The Musical Times” CVI, 1965; D. Greer The Lute Songs of Thomas Morley, „The Lute Society Journal” VIII, 1966; P. Jenkins The Life and Works of Thomas Morley, dysertacja, University of Aberystwyth, 1966; P.J. Seng The Vocal Songs in the Plays of Shakespeare, Cambridge 1967; L. Pike „Gaude Maria Virgo”. Morley or Philips?, „Music and Letters” L, 1969; L.M. Ruff i D.A. Wilson The Madrigal, the Lute Song and Elizabethan Politics, „Past and Present” XLIV, 1969; L.M. Ruff The Social Significance of the 17th–Century English Music Treatises, „The Consort” XXVI, 1970; W.A. Edwards The Sources of Elizabethan Consort Music, dysertacja, University of Cambridge, 1974; G.H. Nutting Cadence in Late-Renaissance Music, „Miscellanea Musicologica” VIII, 1975; J.P. Baldwin The Latin Church Music of Thomas Morley, dysertacja, University of Cincinnati, 1976; N. Nordstrom The English Lute Duet and the Consort Lesson, „The Lute Society Journal” XVIII, 1976; G.H. Nutting Thomas Morley: Friend or Foe of the Absurd?, „Parergon” XIV, 1976; R.H. Wells Thomas Morley’s Fair in a Morn, „The Lute Society Journal” XVIII, 1976; M. Chibbett Dedications in Morley’s Printed Music, „Royal Musical Association Research Chronicle” XIII, 1977; C. Monson Thomas Myriell’s Manuscript Collection. One View of Musical Taste in Jacobean London, „Journal of the American Musicological Society” XXX, 1977; J.E. McCray The Canzonets of Thomas Morley, „ The Choral Journal” XIX, 1978-9; R.H. Wells A Setting of Astrophil and Stella by Morley, „Early Music” VI, 1978; G. Beechey Morley’s Church Music, „Musical Times” CXXII, 1981; D.C. Jacobson Some New Perspectives of Thomas Morley’s Canzonets and Madrigals, dysertacja, California State University, 1981; C. Thorpe-Davie A Lost Morley’s Song Rediscovered, „Early Music” IX, 1981; C. Monson Voices and Viols in England, 1600–1650. The Sources and the Music, Ann Arbor 1982; P. Phillips „Laboravi in gemitu meo”. Morley or Rogier?, „Music and Letters” LXIII, 1982; M.W. Foster The Vocal Music of Thomas Morley (c.1557–c.16O2). A Critical and Stylistic Study, dysertacja, University of Southampton 1986; S. Klotz William Shakespeare und Thomas Morley im Goldenen Zeitalter der Musik. Historische Koordinaten zu ihren Schaffen, „Beiträge zur Musikwissenschaft” XXXI, 1989; J.A. Irving Thomas Tomkins’s Copy of Morley’s A Plain and Easy Introduction to Practical Music, „Music and Letters” LXXI, 1990; G. Strahle Two Five-Part Consort Works by Morley, Newly Edited, „Miscellanea musicologica” XVII, 1990; G. Strahle Morley’s La Fantasia: For Voices No Viols, „Studies in Music” XXV, 1991; C. Monson „Throughout All Generations”. Intimations of Influence in the Short Service Styles of Tallis, Byrd, and Morley, w: Byrd Studies, red. A.M. Brown i R. Turbet, Cambridge 1992; J.A. Irving Morley’s Keyboard Music, „Music and Letters” LXXV, 1994; M. Rebmann Zur Modusbehandlungin Thomas Morleys Vokalwerk, Frankfurt n. Menem 1994; G.T. Sandford Thomas Morley’s Fantasia Il Doloroso. An Analysis, „Journal of the Viola da Gamba Society of America” XXXI, 1994; D.B. Collins Thomas Tomkin’s Canonic Additions to Thomas Morley’s A Plaine and Easie Introduction to Practical Musicke, „Music and Letters” LXXVI, 1995; D. Jacobson Thomas Morley and the Italian Madrigal Tradition. A New Perspective, „The Journal of Musicology” XIV, 1996; S. Klotz „Music with Her Silver Sound”. Kommunikationsformen im Goldenen Zeitalter der englischen Musik, Kassel 1998; J.L. Smith Print Culture and the Elizabethan Composer, „Fontes Artis Musicae” XLVIII, 2001; D.J. Smith „The Point Which Our Organists Use”. The English Pavan and the Origins of the Chromatic Fantasia, „Organ Yearbook” XXXII, 2003; J.L. Smith Thomas East and Music Publishing in Renaissance England, Nowy Jork 2003; J. Harley „My ladye Nevell” Revealed, „Music and Letters” LXXXVI, 2005; T.T. Popović Thomas Morley als Musiktheoretiker, „Muzikologija” V, 2005; J.L. Smith Music and Late Elizabethan Politics: the Identities of Oriana and Diana, „Journal of the American Musicological Society” LVIII, 2005; J. Grimshaw Morley’s rule for first-species canon, „Early Music” XXXIV, 2006; R. Taylor Musicians and Intelligence Operations, 1570–1612: Politics, Surveillance, and Patronage in the Late Tudor and Early Stuart Years, dysertacja, McGill University, 2007; T.A. Murray Thomas Morley and the Business of Music in Elizabethan England, dysertacja, University of Birmingham, 2010; J.A. Mann „Both schollers and practicioners”: The pedagogy of ethical scholarship and music in Thomas Morley’s Plaine and easie introduction to practicall musicke, „Musica Disciplina” LIX, 2014; T. Murray Thomas Morley: Elizabethan Music Publisher, Woodbridge 2014; M.K. Long Hearing Homophony. Tonal Expectation at the Turn of the Seventeenth Century, Nowy Jork 2020; R.W. Duffin Thomas Morley, Robert Johnson, and Songs for the Shakespearean Stage, w: The Oxford Handbook of Shakespeare and Music, red. C.R. Wilson, Nowy Jork 2022; M.K. Long Reassessing the Plagal Cadence in Byrd and Morley, „Music Theory Online” XXVIII, 2022.