logotypes-ue_ENG

Morley, Thomas

Biogram i literatura

Morley [mˊo:rly] Thomas, *1557 lub 1558 Norwich, †przed 7 X 1602 Londyn, angielski kompozytor, teoretyk muzyki, edytor i organista. Syn Francisa Morley’a z Norwich, piwowara i kościelnego tamtejszej katedry. Uważał się za ucznia W. Byrda, u którego mógł studiować w latach 1572–74. Od ok. 1570 do 1574 był chórzystą katedry św. Pawła w Londynie. W latach 1575–76 ponownie przebywał w Norwich, a w 1583 objął obiecaną mu 9 lat wcześniej funkcję kierownika chóru i organisty przy katedrze w tym mieście i pełnił ją do połowy 1587. 8 VII 1588 uzyskał bakalaureat muzyczny w Oksfordzie, a najpóźniej od II 1589 był organistą katedry św. Pawła w Londynie. 24 VII 1592 został zaprzysiężony jako „Gentleman of the Chapel Royal”. W 1593 Morley rozpoczął działalność wydawniczą, a w 1598 uzyskał monopolistyczny przywilej druku muzycznego, z którego wcześniej, do 1596, korzystał W. Byrd. Mieszkał wraz z rodziną w tej samej dzielnicy Londynu, co Szekspir, toteż kontakty między nimi są prawdopodobne, choć niepotwierdzone. Prawdopodobnie już od połowy lat. 90. chorował, co znajduje potwierdzenie m.in. we wstępie do traktatu A Plaine and Easie Introduction z 1597. 7 X 1602 zaprzysiężono nowego członka Chapel Royal, z zaznaczeniem, że obejmuje miejsce po Morley’u; ponieważ stanowisko to było w zasadzie dożywotnie, przyjmuje się, że kompozytor zmarł przed tą datą. Według zachowanych źródeł 14 II 1589 miał zostać pochowany syn Morleya, również o imieniu Thomas. Z żoną Susan miał kompozytor jeszcze co najmniej troje dzieci urodzonych w latach 1596–1600.

W literaturze spotkać można przypuszczenia, że częścią aktywności Morleya była działalność agenturalna na rzecz angielskiego dworu wymierzona przeciwko katolikom. Znajduje to częściowe potwierdzenie w listach innych agentów i podwójnych agentów, zwłaszcza Charlesa Pageta, który miał rzekomo odkryć rzeczywistą rolę Morleya w czasie jego podróży do Niderlandów w 1591. Nie istnieją jednak żadne źródła potwierdzające antykatolicką działalność kompozytora w Anglii.

Morley był kompozytorem mało oryginalnym, natomiast w literaturze podkreśla się rolę, jaką odegrał w propagowaniu włoskiej muzyki świeckiej i w powstaniu angielskiej odmiany madrygału. Jego publikacje ukazały się wkrótce po pierwszym druku tego rodzaju utworów zebranych przez N. Yonge’a (Musica transalpina, 1588) i zyskały znaczną popularność. Wkład twórczy Morley’a jest w nich zróżnicowany. W canzonettach 4-głosowych i madrygałach 5-głosowych tylko podłożył angielski tekst, a kompozytorami tych utworów są: F. Anerio, G. Croce, O. Vecchi, A. Ferrabosco, R. Giovanelli, G. Ferretti, G. de Macque, L. Marenzio, L. Viadana i inni. Również w zbiorach balletti i canzonett 2-głosowych reprezentowani są Włosi (G.G. Gastoldi i Anerio po 8 utworów, Marenzio – 3 i in.), tu jednak Morley ingerował także w strukturę muzyczną, a w canzonettach zamieniał 4-głos na 2-głos; utwory te można określić jako rodzaj parodii. W canzonettach 3- i 5–6-głosowych oraz w madrygałach z 1594 nie wykryto obcych modeli; stylistycznie są one bardzo bliskie twórczości włoskiej. Zbiorem solowych ayres Morley przyczynił się do ugruntowania specyficznej tradycji angielskiej, której głównym przedstawicielem w jego czasach był J. Dowland. Pod imieniem Oriany, o której mówi tytuł zbioru z 1601, kryje się Elżbieta I; druk wzorowany na włoskim Il trionfo di Dori (1592) zawiera utwory 23 kompozytorów angielskich poświęcone królowej. W zbiorze utworów kameralnych mieszczą się opracowania tańców i pieśni wykonywanych w ramach masques. Kompozycje Morley’a związane z liturgią anglikańską nie zyskały tak dużej popularności jak jego twórczość świecka, były jednak wykonywane przez wiele dziesięcioleci w różnych regionach kraju, o czym świadczą liczne ich kopie. Przekazy różnią się nieraz znacznie od siebie i bywają zdekompletowane, co stwarza sytuację, w której zarówno atrybucja jak oryginalna postać wielu utworów nie jest pewna. Niemniej jest to twórczość interesująca, a w jej ramach mieszczą się utwory chóralne (full) oraz, częściej, łączące odcinki chóralne i solowe z towarzyszeniem organów (verse); tylko jedno z nabożeństw wieczornych utrzymane jest w stylu sylabicznym (short service).

W trzech księgach dedykowanego Byrdowi traktatu A Plaine and Easie Introduction to Practicall Musicke (Londyn 1597) Morley przedstawia problemy kształtowania linii melodycznej, kontrapunktowania cantus firmus w układzie dwugłosowym i tworzenia konstrukcji na więcej głosów. Skupia się na współczesnej praktyce kompozytorskiej, przywiązując mniejszą wagę do tradycyjnej teorii; prezentuje np. w specyficzny sposób kwestię modi, a w opisie różnych kadencji znajdują odbicie zjawiska prowadzące do wykształcenia się systemu dur-moll.

Literatura: O. Becker Die englischen Madrigalisten William Byrd, Thomas Morley und John Dowland, Lipsk 1901; E.H. Fellowes The English Madrigal Composers, Oksford 1921, 2. wyd. 1948; E.H. Fellowes The English Madrigal, Oksford 1925, przedruk 1952; P. Warlock The English Ayre, Londyn 1926; J. Pulver The English Theorists. XIII – Thomas Morley, „The Musical Times” LXXVI, 1935; R.T. Dart Morley’s Consort Lessons of 1599, „Proceedings of the Royal Musical Association” LXXIV, 1947–48; A. Obertello Madrigali italiani in Inghilterra, Mediolan 1949; J.R. King An Aesthetic and Musical Analysis of the Madrigals of Thomas Morley, dysertacja, University of Toronto, 1950; R. Stevenson Thomas Morley’s „Plaine and Easie” Introduction to the Modes, „Musica Disciplina” VI, 1952; J. Kerman Morley and the „Triumphs of Oriana”, „Music and Letters” XXXIV, 1953; D. Arnold Croce and the English Madrigal, „Music and Letters” XXXV, 1954; J.E. Uhler Thomas Morley’s Madrigals for Four Voices, „Music and Letters” XXXVI, 1955; D. Arnold Gastoldi and the English Ballet, „The Mounthly Musical Record” LXXXVI, 1956; D. Brown Thomas Morley and the Catholics: Some Speculations, „Monthly Musical Record” LXXXIX, 1959; T. Dart Morley and the Catholics: Some Further Speculations, „Monthly Musical Record” LXXXIX, 1959; R.C. Strong Queen Elisabeth I as Oriana, „Studies in the Renaissance” VI, 1959; F.B. Zimmerman Italian and English Traits in the Music of Thomas Morley, „Anuario Musical” XIV, 1959; D. Brown The Style and Chronology of Thomas Morley’s Motets, „Music and Letters” XLI, 1960; E. Doughtie Robert Southwell and Morley’s First Booke of Ayres, „The Lute Society Journal” IV, 1962; J. Kerman The Elisabethan Madrigal. A Comparative Study, Nowy Jork 1962; R. Spencer Two Missing Lute Parts for Morley’s Consort Lessons, „The Lute Society Journal” IV, 1962; C.A. Murphy Thomas Morley. Editions of Italian Canzonets and Madrigals, Tallahassee 1964 (zawiera wyd. canzonett 4-głosowych z 1597 i madrygałów z 1598); W. Shaw Thomas Morley of Norwich, „The Musical Times” CVI, 1965; D. Greer The Lute Songs of Thomas Morley, „The Lute Society Journal” VIII, 1966; P. Jenkins The Life and Works of Thomas Morley, dysertacja, University of Aberystwyth, 1966; P.J. Seng The Vocal Songs in the Plays of Shakespeare, Cambridge 1967; L. Pike „Gaude Maria Virgo”. Morley or Philips?, „Music and Letters” L, 1969; L.M. Ruff i D.A. Wilson The Madrigal, the Lute Song and Elizabethan Politics, „Past and Present” XLIV, 1969; L.M. Ruff The Social Significance of the 17th–Century English Music Treatises, „The Consort” XXVI, 1970; W.A. Edwards The Sources of Elizabethan Consort Music, dysertacja, University of Cambridge, 1974; G.H. Nutting Cadence in Late-Renaissance Music, „Miscellanea Musicologica” VIII, 1975; J.P. Baldwin The Latin Church Music of Thomas Morley, dysertacja, University of Cincinnati, 1976; N. Nordstrom The English Lute Duet and the Consort Lesson, „The Lute Society Journal” XVIII, 1976; G.H. Nutting Thomas Morley: Friend or Foe of the Absurd?, „Parergon” XIV, 1976; R.H. Wells Thomas Morley’s Fair in a Morn, „The Lute Society Journal” XVIII, 1976; M. Chibbett Dedications in Morley’s Printed Music, „Royal Musical Association Research Chronicle” XIII, 1977; C. Monson Thomas Myriell’s Manuscript Collection. One View of Musical Taste in Jacobean London, „Journal of the American Musicological Society” XXX, 1977; J.E. McCray The Canzonets of Thomas Morley, „ The Choral Journal” XIX, 1978-9; R.H. Wells A Setting of Astrophil and Stella by Morley, „Early Music” VI, 1978; G. Beechey Morley’s Church Music, „Musical Times” CXXII, 1981; D.C. Jacobson Some New Perspectives of Thomas Morley’s Canzonets and Madrigals, dysertacja, California State University, 1981; C. Thorpe-Davie A Lost Morley’s Song Rediscovered, „Early Music” IX, 1981; C. Monson Voices and Viols in England, 1600–1650. The Sources and the Music, Ann Arbor 1982; P. Phillips „Laboravi in gemitu meo”. Morley or Rogier?, „Music and Letters” LXIII, 1982; M.W. Foster The Vocal Music of Thomas Morley (c.1557–c.16O2). A Critical and Stylistic Study, dysertacja, University of Southampton 1986; S. Klotz William Shakespeare und Thomas Morley im Goldenen Zeitalter der Musik. Historische Koordinaten zu ihren Schaffen, „Beiträge zur Musikwissenschaft” XXXI, 1989; J.A. Irving Thomas Tomkins’s Copy of Morley’s A Plain and Easy Introduction to Practical Music, „Music and Letters” LXXI, 1990; G. Strahle Two Five-Part Consort Works by Morley, Newly Edited, „Miscellanea musicologica” XVII, 1990; G. Strahle Morley’s La Fantasia: For Voices No Viols, „Studies in Music” XXV, 1991; C. Monson „Throughout All Generations”. Intimations of Influence in the Short Service Styles of Tallis, Byrd, and Morley, w: Byrd Studies, red. A.M. Brown i R. Turbet, Cambridge 1992; J.A. Irving Morley’s Keyboard Music, „Music and Letters” LXXV, 1994; M. Rebmann Zur Modusbehandlungin Thomas Morleys Vokalwerk, Frankfurt n. Menem 1994; G.T. Sandford Thomas Morley’s Fantasia Il Doloroso. An Analysis, „Journal of the Viola da Gamba Society of America” XXXI, 1994; D.B. Collins Thomas Tomkin’s Canonic Additions to Thomas Morley’s A Plaine and Easie Introduction to Practical Musicke, „Music and Letters” LXXVI, 1995; D. Jacobson Thomas Morley and the Italian Madrigal Tradition. A New Perspective, „The Journal of Musicology” XIV, 1996; S. Klotz „Music with Her Silver Sound”. Kommunikationsformen im Goldenen Zeitalter der englischen Musik, Kassel 1998; J.L. Smith Print Culture and the Elizabethan Composer, „Fontes Artis Musicae” XLVIII, 2001; D.J. Smith „The Point Which Our Organists Use”. The English Pavan and the Origins of the Chromatic Fantasia, „Organ Yearbook” XXXII, 2003; J.L. Smith Thomas East and Music Publishing in Renaissance England, Nowy Jork 2003; J. Harley „My ladye Nevell” Revealed, „Music and Letters” LXXXVI, 2005; T.T. Popović Thomas Morley als Musiktheoretiker, „Muzikologija” V, 2005; J.L. Smith Music and Late Elizabethan Politics: the Identities of Oriana and Diana, „Journal of the American Musicological Society” LVIII, 2005; J. Grimshaw Morley’s rule for first-species canon, „Early Music” XXXIV, 2006; R. Taylor Musicians and Intelligence Operations, 1570–1612: Politics, Surveillance, and Patronage in the Late Tudor and Early Stuart Years, dysertacja, McGill University, 2007; T.A. Murray Thomas Morley and the Business of Music in Elizabethan England, dysertacja, University of Birmingham, 2010; J.A. Mann „Both schollers and practicioners”: The pedagogy of ethical scholarship and music in Thomas Morley’s Plaine and easie introduction to practicall musicke, „Musica Disciplina” LIX, 2014; T. Murray Thomas Morley: Elizabethan Music Publisher, Woodbridge 2014; M.K. Long Hearing Homophony. Tonal Expectation at the Turn of the Seventeenth Century, Nowy Jork 2020; R.W. Duffin Thomas Morley, Robert Johnson, and Songs for the Shakespearean Stage, w: The Oxford Handbook of Shakespeare and Music, red. C.R. Wilson, Nowy Jork 2022; M.K. Long Reassessing the Plagal Cadence in Byrd and Morley, „Music Theory Online” XXVIII, 2022.

Kompozycje i edycje

Kompozycje

Wokalne:

świeckie:

Canzonets, or little short songs..., 20 utworów na 3 głosy, wyd. Londyn 1593, wyd. poszerz. o 2 utwory Londyn 1602, 1606, 1631

Madrigalls..., 18 utworów na 4 głosy, wyd. Londyn 1594, wyd. poszerz. o 2 utwory Londyn 1600

Canzonets, or little short aers..., 17 utworów na 5 głosów i 4 na 6 głosów, większość z towarzyszeniem lutni, wyd. Londyn 1597 (1 utwór 5-głosowy z innym tekstem także w: The Triumphes of Oriana...)

The first booke of ayres, or short songs..., wyd. Londyn 1600 (19 pieśni solowych z towarzyszeniem lutni i wioli basowej, w tym 2 pieśni 2-częściowe – w zdefektowanym unikacie brak 6, z których 3 zachowane w rękopisach, oraz 1 pawany i 1 galliardy na lutnię)

Madrygał na 3 głosy oraz bez tekstu 6 duetów i Aria na 3 głosy w traktacie

opracowania:

Il primo libro delle ballette..., z tekstem włoskim 20 utworów na 5 głosów i 1 utwór na 7 głosów, wyd. Londyn 1595, te same z tekstem angielskim pt. The first booke of balletts..., wyd. Londyn 1595, 1600, i z tekstem niemieckim V. Haussmanna, pt. Liebliche Fröliche Ballette..., wyd. Norymberga 1609

The first booke of canzonets..., 12 utworów na 2 głosy (i 9 instrumentów), wyd. Londyn 1595, 1619; wybór pt. Six canzonets..., wyd. Londyn 1599

Canzonets, or little short songs (...) of the (...) Italian Authors, 20 utworów na 4 głosy, wyd. Londyn 1597 (1 utwór z tekstem włoskim także w traktacie)

Madrigals (...) of the (...) Italian Authors, 23 utwory na 5 głosów, wyd. Londyn 1598

madrygał na 6 głosów w The Triumphes of Oriana...

religijne:

(zachowane głównie w licznych kopiach pisanych po śmierci Morley’a oraz w drukach zbiorowych, Londyn 1641 i 1663)

11 motetów na 4–5-głosów (4 w traktacie) i 1 motet na 6 głosów (drugi prawdopodobnie przypisywany mylnie)

18 części składających się na nabożeństwa anglikańskie (Services): 1 całodzienne, 2 wieczorne (po 2 kantyki) i 1 pogrzebowe (7 części)

zestaw „Preces” (modlitwy), psalmów (4 utwory do kolejnych wersetów psalmu CXIX) i „Responses” (odpowiedzi po Credo)

3 verse anthems

1 full anthem na 5 głosów i drugi, będący kontrafakturą motetu

metryczne harmonizacje Ojcze nasz i 4 psalmów (w drukach zbiorowych Londyn 1619 i 1621)

Instrumentalne:

9 fantazji 2-głosowych w zbiorze canzonett z 1595

fantazja, 2 cykle wariacji i 10 tańców na instrumenty klawiszowe

2 pawany w tabulaturach lutniowych

1 (?) opracowanie pieśni na 6 instrumentów w zbiorze Morley’a

 

Prace:

traktat:

A Plaine and Easie Introduction to Practicall Musicke..., 3 ks., Londyn 1597, 1608, 1771

wydania:

The first booke of Consorts Lessons, made by divers exquisite Authors, for six instruments to play together, the Treble Lute, the Pandora, the Cittern, the Base-Violl, the Flute & the Treble-Violl..., 23 utworów, 1599, poszerzone o 2 utwory 1611 (z obu wydań brak księgi dla lutni)

Madrigales. The Triumphes of Oriana (...) composed by divers severall aucthors..., 25 utworów na 5-6 głosów, Londyn 1601

 

Edycje:

Canzonets..., 2- i 3-głosowe, Madrigals..., 4-głosowe, Canzonets..., 5–6-głosowe, Ballets..., wyd. E.H. Fellowes, «The English Madrigal School» I–IV, 1913, zrewid. T. Dart, «The English Madrigalists» I–IV, 2. wyd. 1956, 2. wyd. 1963, 2. wyd. 1966, 2. wyd. 1966

First Service, 5 cz., wyd. E.H. Fellowes, Londyn 1931, zrewid. 1963, 2 dalsze cz., wyd. F. Burgess i R. Shore, Londyn 1913, wyd. B. Rainbow, Londyn 1955

The Triumphes of Oriana, wyd. E.H. Fellowes, «The English Madrigalists» XXXII, Londyn 1932, zrewid. T. Dart 1962

Preces and Responses, wyd. I. Atkins i E.H. Fellowes, Londyn 1933, wyd. H.W Shaw, Londyn 1966

A Plaine and Easie..., wyd. faksymilowe E.H. Fellowes, Londyn 1937, wyd. R.A. Harman, Londyn 1952, 2. wyd. 1963, 3. wyd. Nowy Jork 1973

Short Service, wyd. C.F. Simkins, Londyn 1956

Second Service, wyd. R. Greening i H.K. Andrews, Londyn 1957

Collected Motets, wyd. H.K. Andrews i T. Dart, Londyn 1959

Thomas Morley Keyboard Works, wyd. T. Dart, «Early Keyboard Music» XII–XIII, Londyn 1959, 2. wyd. 1964

Thomas Morley. The First Booke of Consort Lessons, wyd. S. Beck, Nowy Jork 1959, wyd. W. Casey, Waco (Teksas) 1982

I Am the Resurrection (Burial Service), wyd. C.F. Simkins, Londyn 1961

The First Booke of Ayres, wyd. faksymilowe D. Greer, «English Lute Songs 1597–1632», Menston 1970, wyd. E.H. Fellowes, «English School of Lutenist Song Writers» seria 1, XVI, Londyn 1932, zrewid. T. Dart, «The English Lute-Songs» XVI, 3. wyd. 1963, 4. wyd. 1969

The First Booke of Canzonets to Two Voyces (1595), Nowy Jork 1988

Thomas Morley. Nine Fantasias of Two Parts, wyd. G. Hunter, Urbana (Illinois) 1990

Thomas Morley, cz. 1: English Anthems. Liturgical Music (też Burial Service) oraz cz. 2: Services, wyd. J. Morehen, «Early English Church Music» XXXVIII, 1991, XLI, 1998