Korngold, Erich Wolfgang

Korngold Erich Wolfgang, *29 V 1897 Brno, †29 XI 1957 Hollywood, amerykański kompozytor, dyrygent i pianista austriackiego pochodzenia. Syn poczytnego austriackiego krytyka muzycznego Juliusa Korngolda (1860–1945), od 1938 zamieszkałego w Hollywood. Mając 6 lat, Erich Wolfgang Korngold rozpoczął naukę gry na fortepianie; od 1907 uczył się kompozycji u R. Fuchsa, w tymże roku zaprezentował swoją kantatę Gold G. Mahlerowi, który zachwycił się utalentowanym dzieckiem; z jego polecenia od 1909 Korngold uczył się kompozycji u A. von Zemlinsky’ego. W latach 1911–13 studiował u H. Graedenera. W 1908 Korngold skomponował balet Der Schneemann, wystawiony w 1910 w wiedeńskiej Hofoper pod dyrekcją F. Schalka. Prawykonanie Sinfonietty 28 XI 1913 w Wiedniu pod dyrekcją F. Weingartnera było wielkim sukcesem 16-letniego kompozytora; entuzjastycznie o utworze wyrażał się R. Strauss. W 1916 w Monachium wystawiono Der Ring des Polykrates i Wolantę, w roku następnym wykonano je na 50-lecie Hofoper w Wiedniu. W 1917 Korngold skomponował swą najlepszą operę Die tote Stadt; w 1920 wystąpił po raz pierwszy jako dyrygent, w 1921 został dyrygentem Stadttheater w Hamburgu, nie zaniedbywał także kariery pianistycznej. W 1926 otrzymał nagrodę miasta Wiednia. Od 1927 uczył dyrygentury i teorii muzyki w Staatsakademie für Musik w Wiedniu. W 1929 Korngold współpracował z M. Reinhardtem przy wystawianiu oper i operetek. W 1934 M. Reinhardt zaprosił go do Hollywood. W 1938 miała się odbyć w Wiedniu prapremiera opery Korngolda Die Kathrin, do której nie doszło z powodu zajęcia Austrii przez Hitlera. Korngold pozostał w Stanach Zjednoczonych. Podczas II wojny światowej Korngold powrócił do pisania muzyki absolutnej; skomponował wówczas Koncert skrzypcowy, wykonany przez Heifetza, Serenadę na orkiestrę smyczkową, wykonaną przez Furtwänglera, Koncert wiolonczelowy i Symfonię fis-moll. W 1942 i 1944 dyrygował operami i operetkami w New York Opera Company. W 1943 Korgold przyjął obywatelstwo amerykańskie. Po II wojnie światowej przebywał częściowo w Stanach Zjednoczonych, a częściowo w Europie.

Korngold wyrósł wprawdzie w atmosferze aktualnych tendencji w muzyce, ogniskujących się w ówczesnym Wiedniu, odnalazł się jednak w nurcie muzyki symfonicznej i operowej kontynuującej tradycje R. Fuchsa i K. Goldmarka, skierowanej w stronę szerszej publiczności. Sławę kompozytorską przyniosły mu w 1910 pantomima Der Schneemann i w 1912 orkiestrowa Sinfonietta. Krytycy podziwiali talent Korngolda (P. Bekker), widząc w nim kontynuatora wiedeńskich tradycji późnoromantycznych. Największym jednak wzięciem cieszyły się opery Korngolda, trzecia z nich, Die tote Stadt, miała 4 XII 1920 podwójną premierę w teatrach niemieckich (w Hamburgu i Kolonii). Lata 20. stanowiły szczyt powodzenia twórczości Korngolda, tak u publiczności jak i krytyków (R. Specht, R. Strauss), którzy wymieniali jego nazwisko obok Schönberga. Wyjazd Korngolda do Stanów Zjednoczonych (1934) przyniósł zmianę jego statusu jako artysty. Kompozytor porzucił dotychczasowy typ twórczości i oddał się całkowicie pisaniu muzyki filmowej, której początki przypadły na ten okres. Jak sam twierdził, stosował w tym celu środki, które wcześniej wykorzystywał w operach, a tym samym stworzył wzorzec hollywoodzkiej muzyki film., oparłszy go na europejskich tradycjach eklektycznej muzyki operowej początku XX w. Powstało wtedy 19 partytur filmowych; kilka filmów z jego muzyką otrzymało Oskary.

Literatura: P. Bekker Zukunftsklänge, „Die Musik” IX, 1909/10; R.S. Hoffmann Erich Wolfgang Korngold, Wiedeń 1923; R. Specht Erich Wolfgang Korngold, „Die Musik” XIX, 1926/27; K.R. Brachtel Erich Wolfgang Korngold, „Música” XII, 1958; L. Korngold Erich Wolfgang Korngold, Wiedeń 1967; J. Freyenfels Abendglanz im Jugendstil. Anmerkungen, Gedanken und Erinnerungen zur Biographie Erich Wolfgang Korngolds, „Neue Zeitschrift für Musik” CXXXIII, 1972; B.G. Carroll The Operas of Erich Wolfgang Korngold, dysertacja uniwersytetu w Liverpoolu, 1975.