logotypes-ue_ENG

Korngold, Erich Wolfgang

Biogram i literatura

Korngold Erich Wolfgang, *29 V 1897 Brno, †29 XI 1957 Hollywood, amerykański kompozytor, dyrygent i pianista austriackiego pochodzenia. Syn poczytnego austriackiego krytyka muzycznego Juliusa Korngolda (1860–1945), od 1938 zamieszkałego w Hollywood. Mając 6 lat, Erich Wolfgang Korngold rozpoczął naukę gry na fortepianie; od 1907 uczył się kompozycji u R. Fuchsa, w tymże roku zaprezentował swoją kantatę Gold G. Mahlerowi, który zachwycił się utalentowanym dzieckiem; z jego polecenia od 1909 Korngold uczył się kompozycji u A. von Zemlinsky’ego. W latach 1911–13 studiował u H. Graedenera. W 1908 Korngold skomponował balet Der Schneemann, wystawiony w 1910 w wiedeńskiej Hofoper pod dyrekcją F. Schalka. Prawykonanie Sinfonietty 28 XI 1913 w Wiedniu pod dyrekcją F. Weingartnera było wielkim sukcesem 16-letniego kompozytora; entuzjastycznie o utworze wyrażał się R. Strauss. W 1916 w Monachium wystawiono Der Ring des Polykrates i Wolantę, w roku następnym wykonano je na 50-lecie Hofoper w Wiedniu. W 1917 Korngold skomponował swą najlepszą operę Die tote Stadt; w 1920 wystąpił po raz pierwszy jako dyrygent, w 1921 został dyrygentem Stadttheater w Hamburgu, nie zaniedbywał także kariery pianistycznej. W 1926 otrzymał nagrodę miasta Wiednia. Od 1927 uczył dyrygentury i teorii muzyki w Staatsakademie für Musik w Wiedniu. W 1929 Korngold współpracował z M. Reinhardtem przy wystawianiu oper i operetek. W 1934 M. Reinhardt zaprosił go do Hollywood. W 1938 miała się odbyć w Wiedniu prapremiera opery Korngolda Die Kathrin, do której nie doszło z powodu zajęcia Austrii przez Hitlera. Korngold pozostał w Stanach Zjednoczonych. Podczas II wojny światowej Korngold powrócił do pisania muzyki absolutnej; skomponował wówczas Koncert skrzypcowy, wykonany przez Heifetza, Serenadę na orkiestrę smyczkową, wykonaną przez Furtwänglera, Koncert wiolonczelowy i Symfonię fis-moll. W 1942 i 1944 dyrygował operami i operetkami w New York Opera Company. W 1943 Korgold przyjął obywatelstwo amerykańskie. Po II wojnie światowej przebywał częściowo w Stanach Zjednoczonych, a częściowo w Europie.

Korngold wyrósł wprawdzie w atmosferze aktualnych tendencji w muzyce, ogniskujących się w ówczesnym Wiedniu, odnalazł się jednak w nurcie muzyki symfonicznej i operowej kontynuującej tradycje R. Fuchsa i K. Goldmarka, skierowanej w stronę szerszej publiczności. Sławę kompozytorską przyniosły mu w 1910 pantomima Der Schneemann i w 1912 orkiestrowa Sinfonietta. Krytycy podziwiali talent Korngolda (P. Bekker), widząc w nim kontynuatora wiedeńskich tradycji późnoromantycznych. Największym jednak wzięciem cieszyły się opery Korngolda, trzecia z nich, Die tote Stadt, miała 4 XII 1920 podwójną premierę w teatrach niemieckich (w Hamburgu i Kolonii). Lata 20. stanowiły szczyt powodzenia twórczości Korngolda, tak u publiczności jak i krytyków (R. Specht, R. Strauss), którzy wymieniali jego nazwisko obok Schönberga. Wyjazd Korngolda do Stanów Zjednoczonych (1934) przyniósł zmianę jego statusu jako artysty. Kompozytor porzucił dotychczasowy typ twórczości i oddał się całkowicie pisaniu muzyki filmowej, której początki przypadły na ten okres. Jak sam twierdził, stosował w tym celu środki, które wcześniej wykorzystywał w operach, a tym samym stworzył wzorzec hollywoodzkiej muzyki film., oparłszy go na europejskich tradycjach eklektycznej muzyki operowej początku XX w. Powstało wtedy 19 partytur filmowych; kilka filmów z jego muzyką otrzymało Oskary.

Literatura: P. Bekker Zukunftsklänge, „Die Musik” IX, 1909/10; R.S. Hoffmann Erich Wolfgang Korngold, Wiedeń 1923; R. Specht Erich Wolfgang Korngold, „Die Musik” XIX, 1926/27; K.R. Brachtel Erich Wolfgang Korngold, „Música” XII, 1958; L. Korngold Erich Wolfgang Korngold, Wiedeń 1967; J. Freyenfels Abendglanz im Jugendstil. Anmerkungen, Gedanken und Erinnerungen zur Biographie Erich Wolfgang Korngolds, „Neue Zeitschrift für Musik” CXXXIII, 1972; B.G. Carroll The Operas of Erich Wolfgang Korngold, dysertacja uniwersytetu w Liverpoolu, 1975.

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

Schauspiel-Ouvertüre op. 4, 1911

Sinfonietta op. 5, 1912

Sursum corda op. 13, uwertura symfoniczna, 1921

Koncert fortepianowy na lewą rękę, op. 17, 1923

Koncert skrzypcowy op. 35, 1945

Koncert wiolonczelowy op. 37, 1946

Serenada na orkiestrę smyczkową, op. 39, 1950

Symfonia op. 40, 1952

Temat z wariacjami op. 42, 1953

kameralne:

Caprice fantastique na skrzypce i fortepian, 1908

Trio fortepianowe op. 1, 1909

Sonata D-dur na skrzypce i fortepian, 1913

Sekstet smyczkowy op. 10, 1917

Kwintet fortepianowy op. 15, 1924

Kwartet smyczkowy op. 16, 1924

Suita na 2 skrzypiec, wiolonczelę i fortepian, op. 23, 1930

kwintety smyczkowe op. 26, 1935 i op. 34, 1945

Romance impromptu na wiolonczelę i fortepian, 1946

fortepianowe:

sonaty — I d-moll 1908, II E-dur op. 2, 1910, III C-dur op. 25, 1931

Märchenbilder op. 3, cykl 7 utworów, 1910

Wokalno-instrumentalne:

pieśni na głos i fortepian, m.in.:

6 einfache Lieder op. 9, 1916

Lieder des Abschieds op. 14, 1925

3 Lieder op. 18, 1925

3 Lieder op. 22, 1930

The Eternal op. 27, 1935

Sonett für Wien op. 41, 1952

***

Gold, kantata na głos solowy i fortepian, 1907

Psalm na sopran, chór mieszany i orkiestrę, op. 30, 1941

Prayer na tenor, chór żeński, fortepian i organy, op. 32, 1946

Sceniczne:

opery:

Der Ring des Polykrates op. 7, wg H. Tewelesa, wyst. Monachium 1916

Violanta op. 8, libretto H. Müller, wyst. Monachium 1916

Die tote Stadt op. 12, libretto Paul Schott (Julius oraz E.W. Korngoldowie) wg Bruges la morte G. Rodenbacha, wyst. Hamburg i Kolonia 1920

Das Wunder der Heliane op. 20, libretto H. Müller wg H. Kaltnekera, wyst. Hamburg 1927

Die Kathrin op. 28, libretto E. Decsey, wyst. Sztokholm 1939

Die stumme Serenade op. 36, komedia muzyczna 1946, wyk. Dortmund 1954

sceniczne:

Der Schneemann, pantomima, wyst. Wiedeń 1910

***

muzyka do kilkunastu filmów, m.in.: Anthony Adverse, reż. M. LeRoy, 1936; Adventures of Robin Hood, reż. C. Michael, 1938, suita symfoniczna 1938; Juarez, reż. W Dieterle, 1939

***

opracowania operetek, m.in. Straussa, Offenbacha