Logotypy UE

Weinert, Antoni

Biogram i literatura

Weinert, Wejnert, Veinert, Wainert, Wajnert, Weynert Jan Antoni, *2 VI 1751 Friedland (obec. Frydlant, płn.-wsch. Czechy) lub Lusdorf (w księstwie Friedland), †18 VI 1850 Warszawa, polski flecista i kompozytor czeskiego pochodzenia. Muzyki uczył się we Friedlandzie, podobnie jego dwaj bracia i dwie siostry; przez jakiś czas przebywał z rodziną w Saksonii. Powróciwszy do Friedlandu poznał Antoniego Lubomirskiego i 1773 wyjechał z nim do Polski, gdzie pracował w jego posiadłości w Opolu Lubelskim jako nauczyciel. W 1774 osiadł w Warszawie i tegoż roku wystąpił po raz pierwszy w kościele Augustianów (św. Marcina) oraz w katedrze; w 1777 został flecistą orkiestry teatru publicznego, związanego z dworem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, a już w 1778 uzyskał status pierwszego flecisty orkiestry królewskiej. Prawdopodobnie od 1779 Antoni Weinert był członkiem tzw. kapeli wiedeńskiej Johanna Steffana (Jana Stefaniego) złożonej z 9 muzyków z Pragi, która od 1779 przez kilkanaście lat działała na dworze królewskim w Warszawie. Często koncertował: w 1780 co najmniej dwukrotnie na dworze, w 1783 i 1786 w Teatrze Narodowym, gdzie wykonał swoje 2 koncerty fletowe, a 17 I 1787, w 55. rocznicę urodzin króla, zaprezentował operę Donnerwetter. Przed 3. rozbiorem Polski Antoni Weinert piastował funkcję dyrektora orkiestry królewskiej jako następca G. Cervelliniego. W VIII 1795 wyjechał do Grodna, by omówić z królem sytuację muzyków po rozwiązaniu orkiestry, następnie przeniósł się do Rogalina k. Poznania, gdzie w rezydencji Filipa Raczyńskiego w latach 1796–1804 kierował dworską orkiestrą i uczył muzyki jego synów Edwarda i Atanazego. Po powrocie do Warszawy ok. 1804 utrzymywał się z prywatnych lekcji śpiewu, gry na fortepianie i flecie oraz kompozycji i dyrygowania. Od ok. 1814 koncertował, często z rodziną, w Towarzystwie Muzyki Religijnej i Narodowej, wykonując w kościele Pijarów, Sakramentek i ewangelicko-augsburskim św. Trójcy własne utwory religijne; grywał też w Resursie Kupieckiej, w latach 1817–24 uczył śpiewu w ośrodku dla sierot przy szpitalu Dzieciątka Jezus i urządzał koncerty w swoim mieszkaniu na ul. Nalewki. W latach 1821–30 prowadził klasę śpiewu w Instytucie Muzyki i Deklamacji. Od 1833 do 1839 (lub dłużej) grał na flecie w orkiestrze Teatru Wielkiego. Pozostawał w serdecznych kontaktach z J. Elsnerem, był dobrym znajomym Mikołaja Chopina i W. Żywnego. Żył prawie 100 lat, w 61. roku życia przeszedł na emeryturę, lecz nadal brał udział w życiu muzycznym Warszawy. Był żonaty z córką M. Kamieńskiego; miał trzech synów i córkę. Zmarł w domu przy ul. Oboźnej, pochowany został 20 VI na Cmentarzu Powązkowskim, egzekwie odbyły się 26 VI w kościele Augustianów, tamże wykonaniem Requiem Mozarta (1 VII) koledzy z dworskiej orkiestry królewskiej oddali hołd zmarłemu.

Muzyka Antoniego Weinerta reprezentuje styl klasyczny; był on świadkiem rozkwitu romantyzmu, ale zbyt wiele jego dzieł zaginęło, by stwierdzić, czy interesował się językiem nowej epoki. Swą wielostronną i długoletnią działalnością współtworzył obraz życia muzycznego czasów Stanisławowskich; według A. Żórawskiej-Witkowskiej był muzykiem „przynajmniej średniej klasy”, jego utwory nie odnosiły jednak sukcesów, choć dość dobrze opanował technikę kompozytorską. M. Karasowski, który z pewnością znał Antoniego Weinerta osobiście, twierdził, że jego opery nosiły ślady wpływu M. Kamieńskiego, a pod względem formy, melodyki, „szerokości planu” nie były oryginalne i nie miały powodzenia; rzeczywiście schodziły ze sceny po jednym lub dwóch przedstawieniach.

Literatura: „Warszawska Gazeta Policyjna” 1845 nr 323 (życiorys) oraz 1850 nr 170 (nekrolog); „Kurier Warszawski” 1850 nr 157 (nekrolog), 162 oraz 167; K.W. Wójcicki Cmentarz Powązkowski, Warszawa 1855 (zawiera fragm. wspomnień Antoniego Weinerta); M. Karasowski Rys historyczny opery polskiej, Warszawa 1859; L. Bernacki Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta, t. 2, Lwów 1925; J. Prosnak Kultura muzyczna Warszawy XVIII wieku, Kraków 1955; J. Elsner Sumariusz moich utworów muzycznych…, Kraków 1957; A. Ciechanowski Orkiestra Stanisława Augusta, „Ruch Muzyczny” 1958 nr 19; S. Szenic Cmentarz Powązkowski, t. 1: 1790–1850, Warszawa 1979; A. Nowak-Romanowicz Utwór na śmierć księcia Józefa Poniatowskiego, „Muzyka” 1982 nr 3-4; A. Żórawska-Witkowska Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, Warszawa 1995.

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

uwertura do opery M. Kamieńskiego Tradycja dowcipem załatwiona, rękopis wyciągu fortepianowego 1789 (Bibi. WTM), w: J. Prosnak Kultura muzyczna Warszawy XVIII w., Kraków 1955, dodatek muzyczny

2 koncerty na flet, zaginione

polonezy

fortepianowe:

Sonata na cztery ręce oraz Temat z wariacjami z opery Siedem razy jeden J. Elsnera, w: J. Elsner «Wybór Pięknych Dzieł Muzycznych…», Warszawa 1805 (druk Wrocław Grass i Barth), nr 4 (BJ), nr 11 (BJ, BN)

VI Variations sur un airpodolien… op. 1, Warszawa 1821 L. Lettonne (BJ)

Polonaise sur la cavatine Di placer mi balza de l’opéra La Gazza ladra (Sroka złodziejka), Warszawa 1825 A. Brzezina, Lwów 1825 C.B. Pfaff (Biblioteka Publiczna im. Sałtykowa-Szczedrina, Petersburg)

Walc [C-dur], w: Trzy walce skomponowane (…) przez Niedzielskiego, Stefaniego i Weinert, w: «Zbiór Najnowszych Tańców Granych na Balach, Redutach i Maskaradach» Warszawa 1825 A. Brzezina (Biblioteka Instytutu Muzykologii UJ)

Polonez z Chłopa milionowego… [J. Drechslera], Warszawa 1830 A. Brzezina

Wokalne i wokalno-instrumentalne:

msze, m.in. Msza na głosy i organy, wyk. Dąbrówka 1839

Stabat Mater (z tekstem polskim)

Do posągu Czarnieckiego w Tykocinie. Canon a tre na 3 głosy sopranowe, sł. F. Karpiński oraz hymn Do Boga na 4 głosy mieszane a cappella, sł. F. Karpiński, w: J. Elsner Początki muzyki, a szczególniej śpiewania, podręcznik dla 2. i 3. klasy elementarnej szkoły muzycznej, Warszawa 1820–21 A. Płachecki (Biblioteka Akademii Muzycznej w Łodzi oraz BJ)

kantata Muzyka do obchodu pogrzebowego… po zgonie księcia Józefa Poniatowskiego, z Janem Stefanim, J. Elsnerem i K. Kurpińskim, na głos basowy, 3-głosowy chór mieszany, orkiestrę i dla recytatora, sł. B. Kudlicz lub L.A. Dmuszewski, wyk. Warszawa 18 III 1814, wyciąg fortepianowy Warszawa przed 1817 I.J. Cybulski (Muzeum w Łowiczu), autorstwa Antoniego Weinerta są 2 fragmenty: cz. 2 — Marsz pogrzebowy (instrumentalny) i cz. 4 — Dalekie głosy (wokalno-instrumentalny), cz. 2 oprac. i wyd. w wersji fortepianowej Adolf Bogucki, Warszawa 1861 A. Dzwonkowski (BN)

Kantata, sł. J.F. Hoffman, wyk. Warszawa 1828; inne kantaty, w tym jedna ze sceną baletową dla uczczenia urodzin króla

pieśni

Sceniczne:

3 małe komedioopery, wszystkie wyst. w Warszawie, zaginione:

Skrupuł niepotrzebny, libretto kompozytor, 1782

Donnerwetter czyli Kapral na werbunku, libretto L. Pierożyński lub J. Srokowski, 1787

Diabeł alchimista, libretto J. Drozdowski lub J. Srokowski wg tekstu A.G. Meissnera do operetki Der Liebesteufel, oder der Alchymist J. Schustera, 1797