Wasilewski Edmund, *16 XI 1814 Rogoźno, †14 XI 1846 Kraków, polski poeta. Kształcił się w Gimnazjum św. Anny w Krakowie (1823–29); wcześnie osierocony przez rodziców, zmuszony był przerwać naukę. Przez rok pracował jako bibliotekarz w pałacu Wielopolskich w Książu, następnie wrócił do Krakowa (ok. 1830), gdzie osiadł na stałe. Wkrótce stał się jedną z czołowych postaci ówczesnego środowiska literackiego. Współpracował z prasą krakowską, zwłaszcza z „Pamiętnikiem Naukowym”, na łamach którego debiutował (poezje i artykuły o J.I. Kraszewskim, 1837), publikował ponadto w poznańskim „Tygodniku Literackim” (1838–42), „Przyjacielu Ludu” (1839–42), „Przeglądzie Warszawskim” (1840–41), „Rozrywkach Umysłowych” (1841) oraz „Dwutygodniku Literackim” (od 1844).
Wasilewski całe swoje życie związał z Krakowem. Większość jego twórczości poświęcona jest temu miastu: jego historii, zabytkom (Na Wawel, Patrz, Mariacka wieża stoi, poematy liryczne Katedra na Wawelu, Dzwon wawelski) i folklorowi (Wesoły, szczęśliwy Krakowiaczek ci ja, poemat Krakowiaki). Wasilewski wprowadził krakowiaka do poezji polskiej, zachowując w nim prostotę krakowskiej piosenki ludowej (w zakresie treści i formy), ale równocześnie podnosząc go na poziom artystyczny, a także wprowadzając wątki narodowe i patriotyczne. Jest uważany za najwybitniejszego przed Wyspiańskim poetę Krakowa.
Nastrój rozgoryczenia spowodowany ubóstwem warunków życia poety i sytuacją polityczną po upadku powstania listopadowego znalazł wyraz w liryce pesymistycznej (Dziecko szału, Samotność, Drzym sobie duszo); cykl 7 sonetów (1835, bez tytułu) rozpoczyna się mottem głoszącym samobójstwo jako jedyną możliwość uporania się z losem. Natomiast zetknięcie się poety z górami (wycieczka w Karpaty 1835) zaowocowało utworami, dzięki którym stał się jednym z pierwszych piewców gór w poezji polskiej (Marzenia w Tatrach, Widok Babiej Góry i Kocierz). Znaczną popularność zyskały wiersze patriotyczne Wasilewskiego, skierowane do młodzieży ody, o wyrazistym rytmie pobudek bojowych (tzw. trylogia rewolucyjna: Pieśń żeglarzów, Kielich goryczy, Hymn orłów).
Wyjątkowa śpiewność wierszy Wasilewskiego zainspirowała wielu kompozytorów do dania im muzycznej oprawy. Pieśni do tekstów Wasilewskiego pisali: S. Moniuszko — Aniołek, Do braci orłów (zag.), Kwiaty, Łódka, Modlitwa („W poświstach wichrów losu”), Pieśń żeglarzy, Róże (zag.), Swaty oraz krakowiaki — Córko moja, tyś pobożna, Na krakowskiej ziemicy, Na skalistym brzegu, Na Wawel! Na Wawel!, Poleć, pieśni, z miasta, Tu mi słońce zeszło, Zapomniane skrzypki moje, Wesół i szczęśliwy (Krakowiaczek); I. Dobrzyński 6 pieśni ludowych (1845); W. Studziński Krakowiaki (seria I, 1854), 9 mazurków do śpiewu (seria II, 1868); A. Kocipiński Łódka (op. 14 nr 1); I. Komorowski Drzym sobie duszo (Śpiewy polskie nr 9, 1856); K. Różalski Patrz, Mariacka wieża stoi, Tu mi błysła miłość; M. Grecki Halko miła, co poranek; M. Świerzyński Róże. Kilkakrotnie umuzycznione zostały krakowiaki: Na Wawel! Na Wawel! (F. Barański, L. Dietz d’Arma, J. Gall, Z. Noskowski) oraz Zapomniane skrzypki moje (I. Komorowski, M. Madejski, M. Wąsowski).
Edycje: Poezje, t. 1, Poznań 1840; Katedra na Wawelu, poemat w 3 pieśniach, Poznań 1846; Wybór poezji, wyd. i wstęp M. Janion, Kraków 1955.
