Logotypy UE

Vasks, Pēteris

Biogram i literatura

Vasks Pēteris, *16 IV 1946 Aizpute (Łotwa), łotewski kompozytor. Studiował w latach 1964–70 grę na kontrabasie pod kierunkiem V. Šereiki w konserwatorium w Wilnie, w latach 1973–78 kompozycję w klasie V. Utkinsa w konserwatorium w Rydze. W latach 1963–78 był kontrabasistą w orkiestrach litewskich i łotewskich. Od 1989 wykłada kompozycję w konserwatorium w Rydze. W 1994 został honorowym członkiem Łotewskiej Akademii Nauk, w 2001 członkiem Kungliga Musikaliska Akademien w Sztokholmie. Laureat łotewskiej wielkiej nagrody muzycznej (Lielā mūzikas balva) w 1993 za Liténe, w 1998 za Tālā gaisma, a w 2000 za II Symfonię; w 1996 otrzymał w Wiedniu nagrodę im. Herdera.

Muzykę Vasksa cechują miękkie brzmienie i elegijność, wynikające ze stosowania skal modalnych i tonalnych molowych, wykorzystywania łotewskich motywów melodii ludowych (tak w postaci dosłownej, jak i stylizacji) oraz powolnego tempa narracji. Elegijność intensyfikują niekiedy kontrasty temp i nastrojów oraz pojawianie się silnej pulsacji w miejsce szerokich płaszczyzn melodyczno-harmonicznych. Wczesne utwory Vasksa wykazywały pewne wpływy tzw. polskiej szkoły kompozytorskiej (również aleatoryzmu kontrolowanego W. Lutosławskiego), szybko jednak ograniczyły się one do sfery kolorystycznej, podkreślającej harmonię i aurę emocjonalną. Kompozytor traktuje swoją twórczość programowo (jako przedstawienie relacji „człowiek – natura”) i jako sprzeciw wobec degradacji przyrody oraz tradycyjnych wartości etycznych w wyniku ekspansji nowoczesnej cywilizacji, również w utworach reprezentujących klasyczne gatunki (Symfonia „Głosy”). W warstwie muzucznej przejawia się to polaryzacją ekspresji, przeciwstawianiem medytacyjnego skupienia silnemu patosowi, neoromantycznymi gestami melodycznymi czy prostą i wyrazistą harmoniką (Koncert wiolonczelowy, II Symfonia) – w utworach na orkiestrę, które budzą niekiedy skojarzenia z rosyjskim symfonizmem Szostakowicza. Wiele utworów przebiega jednak w całości w stonowanym, czasem pastoralnym klimacie (Koncert na rożek angielski i orkiestrę). Vasks pozostaje z reguły wierny tradycyjnym metodom kształtowania narracji (priorytet melodii, forma łukowa bądź polegająca na szeregowaniu dłuższych epizodów; praca motywiczna), co nadaje jego dziełom rys zachowawczy i konserwatywny.

Literatura: P. Vasks Verzeichnis der veröffentlichen Werke, wyd. Ch. Schlüren, Moguncja 1997; I. Rozentāle P. Vsks uguns, „Mūzikas Saule” 2003 nr 6.

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

I Symfonia „Balsis” (‘głosy’) na orkiestrę smyczkową, 1991

II Symfonia 1998

III Symfonia 2005

Peak Hour (Main-trafic-time) 1978

Lauda 1986

Sala 2006

Koncert na rożek angielski i orkiestrę, 1989

Koncert wiolonczelowy 1994

Vēstījums (‘sygnał’) na 4 perkusje, 2 fortepiany i orkiestrę smyczkową, 1982

Cantabile na orkiestrę smyczkową, 1979, wyk. polskie Warszawska Jesień 1999

Musica dolorosa na orkiestrę smyczkową, 1983, wyk. polskie Warszawska Jesień 1984

Composition na orkiestrę smyczkową, 2001

Viatore na orkiestrę smyczkową, 2002, także wersja na organy, 2005

Musica appassionata na orkiestrę smyczkową, 2002’

Koncert „Tālā gaisma” (‘światło z oddali’) na skrzypce i orkiestrę smyczkową, 1997

Meditation na skrzypce i orkiestrę smyczkową, 2006

kameralne:

I Kwartet smyczkowy 1977, zrewid. 1997

II Kwartet smyczkowy „Vasaras dziedājumi” (‘letnie melodie’) 1984

III Kwartet smyczkowy 1995, także wersja na orkiestrę smyczkową pt. Musica adventus 1996, wyk. polskie Warszawska Jesień 2002

IV Kwartet smyczkowy 1999

V Kwartet smyczkowy 2004

3 utwory na klarnet i fortepian, 1973

Partita na wiolonczelę i fortepian, 1974, zrewid. 2001

Mūzika aizlidojušajiem putniem (‘muzyka dla szybko przelatujących ptaków’) na kwintet dęty, 1977, wyk. polskie Warszawska Jesień 1997

Mūzika aizgājušajam draugam (‘pamięci przyjaciela’) na kwintet dęty, 1982

3 skatieni (‘3 spojrzenia’) na 2 instrumenty, 1979

Episodi e canto perpetuo na trio fortepianowe, 1985

Maza vasaras mūzika (‘mała letnia muzyka’) na skrzypce i fortepian, 1985

Koncert na kotły i 4 perkusje, 1986

Pavasara sonāte (‘sonata wiosenna’) na sekstet smyczkowy, 1987

Musique du soir na róg i organy, 1988

Kwartet fortepianowy 2001, zrewid. 2002

Canto di forza na 12 wiolonczel, 2005, także wersja na organy, 2006

na fortepian:

Maza nakts mūzika (‘mała nocna muzyka’) 1978

Baltā ainava (‘biała sceneria’) 1980

Rudens mūzika (‘muzyka jesienna’) – quasi una sonata 1981

Izdegušās zemes ainavas (‘pejzaże wypalonej ziemi’), fantazja, 1992

Pavasara mūzika (‘muzyka wiosenna’) – quasi una sonata 1995

Muzyka na 2 fortepiany, 1974

Toccata na 2 fortepiany, 1977

In memoriam na 2 lub 4 fortepiany, 1977

na instrumenty solowe:

Cantus adpacem na organy, 1984

Musica seria na organy, 1988

Te Deum na organy, 1991

Viatore na organy, 2004

Sonata na kontrabas, 1986

Bass Trip na kontrabas, 2003

Moments musicaux na klarnet, 1977

Grāmata čellam (‘księga dla wiolonczeli’) na wiolonczelę, 1978

Ainava ar putniem (‘pejzaż z ptakami’) na flet, 1980

Cantata na klawesyn, 1980

Pieskārieni (‘dotknięcia’) na obój, 1982

Vientulības sonāte (‘sonata samotności’) na gitarę, 1990

Sonata na flet/ flet altowy, 1992

Wokalne i wokalno-instrumentalne:

3 poematy na alt, 2 tenory i bas, także wersja na chór, sł. Cz. Miłosz, 1995

Māte saule (‘matka słońce’) na chór mieszany, sł. J. Peters, 1975

Madrygał na chór mieszany, sł. C. de Pontoux, 1976

Concerto vocale na chór mieszany, sł. M. Caklais, 1978

Klusās dziesmas (‘ciche pieśni’) na chór mieszany, sł. K. Skujnieks, L. Briedis, 1979, zrewid. 1992

Ugunssargs (‘leśniczy’) na chór mieszany, sł. M. Caklais, 1982

Varonis (‘bohater’) na chór mieszany, sł. Z. Lazda, 1989

Zemgale na chór mieszany, sł. M. Zālīte, 1989

Savā tautā (‘w jego narodzie’) na chór mieszany, sł. A. Eglitis, 1990

Pater Noster na chór mieszany, 1991, 2. wersja z orkiestrę smyczkową, 1995

Liténe, ballada na chór mieszany, sł. U. Bērziŋš, 1992

Msza na chór mieszany, 2000, także wersja z organami, 2001, i z orkiestrą smyczkową, 2005

Liepa (‘lipa’) na chór żeński, sł. P. Zirnitis, 1975, zrewid. 1992

Ne tikai lirika (‘nie tylko poezja’) na chór żeński, sł. V. Ludens, 1977

Vasara (‘lato’) na chór żeński, sł. L. Briedis, 1978

Skumja mate (‘smutna matka’) na chór żeński, sł. G. Mistral, 1980, zrewid. 1991

Ganu dziesma (‘pieśń pasterza’) na chór żeński, sł. ludowe, 1981, zrewid. 1989

Kekatu dziesma (‘pieśń karnawałowa’) na chór żeński, sł. ludowe 1981

Zīles ziŋa (‘wiadomość od ptaka’), ballada na chór żeński, sł. U. Bērziŋš, 1981, także wersja na chór mieszany, 2004

Mazi silti svetki (‘czas celebracji’) na chór żeński, sł. J. Baltvilks, 1988

Musu dziesma (‘nasza pieśń’) na chór żeński, sł. ludowe, 1988

Mūsu māšu vārdi (‘w imieniu naszych matek’) na chór męski, sł. M. Caklais, 1977, zrewid. 2002

Baltais fragments (‘biały fragment’) na chór męski, sł. M. Caklais, 1978

Latvija, kantata na sopran, flet/flet altowy, dzwonki i fortepian, sł. A. Rancāne, 1987

Dona nobis pacem na chór i orkiestrę smyczkową, 1996, 2. wersja z organy, 1997, 3. wersja z 7 instrumentami, 1997

Plainscapes na chór, skrzypce i wiolonczelę, 2002

***

muzyka teatralna i filmowa