Vasks Pēteris, *16 IV 1946 Aizpute (Łotwa), łotewski kompozytor. Studiował w latach 1964–70 grę na kontrabasie pod kierunkiem V. Šereiki w konserwatorium w Wilnie, w latach 1973–78 kompozycję w klasie V. Utkinsa w konserwatorium w Rydze. W latach 1963–78 był kontrabasistą w orkiestrach litewskich i łotewskich. Od 1989 wykłada kompozycję w konserwatorium w Rydze. W 1994 został honorowym członkiem Łotewskiej Akademii Nauk, w 2001 członkiem Kungliga Musikaliska Akademien w Sztokholmie. Laureat łotewskiej wielkiej nagrody muzycznej (Lielā mūzikas balva) w 1993 za Liténe, w 1998 za Tālā gaisma, a w 2000 za II Symfonię; w 1996 otrzymał w Wiedniu nagrodę im. Herdera.
Muzykę Vasksa cechują miękkie brzmienie i elegijność, wynikające ze stosowania skal modalnych i tonalnych molowych, wykorzystywania łotewskich motywów melodii ludowych (tak w postaci dosłownej, jak i stylizacji) oraz powolnego tempa narracji. Elegijność intensyfikują niekiedy kontrasty temp i nastrojów oraz pojawianie się silnej pulsacji w miejsce szerokich płaszczyzn melodyczno-harmonicznych. Wczesne utwory Vasksa wykazywały pewne wpływy tzw. polskiej szkoły kompozytorskiej (również aleatoryzmu kontrolowanego W. Lutosławskiego), szybko jednak ograniczyły się one do sfery kolorystycznej, podkreślającej harmonię i aurę emocjonalną. Kompozytor traktuje swoją twórczość programowo (jako przedstawienie relacji „człowiek – natura”) i jako sprzeciw wobec degradacji przyrody oraz tradycyjnych wartości etycznych w wyniku ekspansji nowoczesnej cywilizacji, również w utworach reprezentujących klasyczne gatunki (Symfonia „Głosy”). W warstwie muzucznej przejawia się to polaryzacją ekspresji, przeciwstawianiem medytacyjnego skupienia silnemu patosowi, neoromantycznymi gestami melodycznymi czy prostą i wyrazistą harmoniką (Koncert wiolonczelowy, II Symfonia) – w utworach na orkiestrę, które budzą niekiedy skojarzenia z rosyjskim symfonizmem Szostakowicza. Wiele utworów przebiega jednak w całości w stonowanym, czasem pastoralnym klimacie (Koncert na rożek angielski i orkiestrę). Vasks pozostaje z reguły wierny tradycyjnym metodom kształtowania narracji (priorytet melodii, forma łukowa bądź polegająca na szeregowaniu dłuższych epizodów; praca motywiczna), co nadaje jego dziełom rys zachowawczy i konserwatywny.
Literatura: P. Vasks Verzeichnis der veröffentlichen Werke, wyd. Ch. Schlüren, Moguncja 1997; I. Rozentāle P. Vsks uguns, „Mūzikas Saule” 2003 nr 6.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
I Symfonia „Balsis” (‘głosy’) na orkiestrę smyczkową, 1991
II Symfonia 1998
III Symfonia 2005
Peak Hour (Main-trafic-time) 1978
Lauda 1986
Sala 2006
Koncert na rożek angielski i orkiestrę, 1989
Koncert wiolonczelowy 1994
Vēstījums (‘sygnał’) na 4 perkusje, 2 fortepiany i orkiestrę smyczkową, 1982
Cantabile na orkiestrę smyczkową, 1979, wyk. polskie Warszawska Jesień 1999
Musica dolorosa na orkiestrę smyczkową, 1983, wyk. polskie Warszawska Jesień 1984
Composition na orkiestrę smyczkową, 2001
Viatore na orkiestrę smyczkową, 2002, także wersja na organy, 2005
Musica appassionata na orkiestrę smyczkową, 2002’
Koncert „Tālā gaisma” (‘światło z oddali’) na skrzypce i orkiestrę smyczkową, 1997
Meditation na skrzypce i orkiestrę smyczkową, 2006
kameralne:
I Kwartet smyczkowy 1977, zrewid. 1997
II Kwartet smyczkowy „Vasaras dziedājumi” (‘letnie melodie’) 1984
III Kwartet smyczkowy 1995, także wersja na orkiestrę smyczkową pt. Musica adventus 1996, wyk. polskie Warszawska Jesień 2002
IV Kwartet smyczkowy 1999
V Kwartet smyczkowy 2004
3 utwory na klarnet i fortepian, 1973
Partita na wiolonczelę i fortepian, 1974, zrewid. 2001
Mūzika aizlidojušajiem putniem (‘muzyka dla szybko przelatujących ptaków’) na kwintet dęty, 1977, wyk. polskie Warszawska Jesień 1997
Mūzika aizgājušajam draugam (‘pamięci przyjaciela’) na kwintet dęty, 1982
3 skatieni (‘3 spojrzenia’) na 2 instrumenty, 1979
Episodi e canto perpetuo na trio fortepianowe, 1985
Maza vasaras mūzika (‘mała letnia muzyka’) na skrzypce i fortepian, 1985
Koncert na kotły i 4 perkusje, 1986
Pavasara sonāte (‘sonata wiosenna’) na sekstet smyczkowy, 1987
Musique du soir na róg i organy, 1988
Kwartet fortepianowy 2001, zrewid. 2002
Canto di forza na 12 wiolonczel, 2005, także wersja na organy, 2006
na fortepian:
Maza nakts mūzika (‘mała nocna muzyka’) 1978
Baltā ainava (‘biała sceneria’) 1980
Rudens mūzika (‘muzyka jesienna’) – quasi una sonata 1981
Izdegušās zemes ainavas (‘pejzaże wypalonej ziemi’), fantazja, 1992
Pavasara mūzika (‘muzyka wiosenna’) – quasi una sonata 1995
Muzyka na 2 fortepiany, 1974
Toccata na 2 fortepiany, 1977
In memoriam na 2 lub 4 fortepiany, 1977
na instrumenty solowe:
Cantus adpacem na organy, 1984
Musica seria na organy, 1988
Te Deum na organy, 1991
Viatore na organy, 2004
Sonata na kontrabas, 1986
Bass Trip na kontrabas, 2003
Moments musicaux na klarnet, 1977
Grāmata čellam (‘księga dla wiolonczeli’) na wiolonczelę, 1978
Ainava ar putniem (‘pejzaż z ptakami’) na flet, 1980
Cantata na klawesyn, 1980
Pieskārieni (‘dotknięcia’) na obój, 1982
Vientulības sonāte (‘sonata samotności’) na gitarę, 1990
Sonata na flet/ flet altowy, 1992
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
3 poematy na alt, 2 tenory i bas, także wersja na chór, sł. Cz. Miłosz, 1995
Māte saule (‘matka słońce’) na chór mieszany, sł. J. Peters, 1975
Madrygał na chór mieszany, sł. C. de Pontoux, 1976
Concerto vocale na chór mieszany, sł. M. Caklais, 1978
Klusās dziesmas (‘ciche pieśni’) na chór mieszany, sł. K. Skujnieks, L. Briedis, 1979, zrewid. 1992
Ugunssargs (‘leśniczy’) na chór mieszany, sł. M. Caklais, 1982
Varonis (‘bohater’) na chór mieszany, sł. Z. Lazda, 1989
Zemgale na chór mieszany, sł. M. Zālīte, 1989
Savā tautā (‘w jego narodzie’) na chór mieszany, sł. A. Eglitis, 1990
Pater Noster na chór mieszany, 1991, 2. wersja z orkiestrę smyczkową, 1995
Liténe, ballada na chór mieszany, sł. U. Bērziŋš, 1992
Msza na chór mieszany, 2000, także wersja z organami, 2001, i z orkiestrą smyczkową, 2005
Liepa (‘lipa’) na chór żeński, sł. P. Zirnitis, 1975, zrewid. 1992
Ne tikai lirika (‘nie tylko poezja’) na chór żeński, sł. V. Ludens, 1977
Vasara (‘lato’) na chór żeński, sł. L. Briedis, 1978
Skumja mate (‘smutna matka’) na chór żeński, sł. G. Mistral, 1980, zrewid. 1991
Ganu dziesma (‘pieśń pasterza’) na chór żeński, sł. ludowe, 1981, zrewid. 1989
Kekatu dziesma (‘pieśń karnawałowa’) na chór żeński, sł. ludowe 1981
Zīles ziŋa (‘wiadomość od ptaka’), ballada na chór żeński, sł. U. Bērziŋš, 1981, także wersja na chór mieszany, 2004
Mazi silti svetki (‘czas celebracji’) na chór żeński, sł. J. Baltvilks, 1988
Musu dziesma (‘nasza pieśń’) na chór żeński, sł. ludowe, 1988
Mūsu māšu vārdi (‘w imieniu naszych matek’) na chór męski, sł. M. Caklais, 1977, zrewid. 2002
Baltais fragments (‘biały fragment’) na chór męski, sł. M. Caklais, 1978
Latvija, kantata na sopran, flet/flet altowy, dzwonki i fortepian, sł. A. Rancāne, 1987
Dona nobis pacem na chór i orkiestrę smyczkową, 1996, 2. wersja z organy, 1997, 3. wersja z 7 instrumentami, 1997
Plainscapes na chór, skrzypce i wiolonczelę, 2002
***
muzyka teatralna i filmowa
